Konspekt wypracowania - matura z historii 2009: Przemiany gospodarcze w Europie w XVI i XVII wieku

Temat I: Przemiany gospodarcze w Europie w XVI i XVII wieku

Wstęp

Starożytność, a tam wytworzenie się systemu kolonatu (wolni chłopi dzierżawili działki od właścicieli ziemskich z czasem z braku możliwości opłacania czynszu popadali w zależność od nich), który jest uważany za jedną z przyczyn upadku Imperium Rzymskiego, a także prekursorem systemu feudalnego, który wykształcił się w średniowieczu.

Wykształcenie się systemu feudalnego w średniowieczu polegającego na hierarchicznej zależności i poddaństwu chłopów.

System lenny. Senior, lenno, wasal. Przyczynił się do osłabienia władzy centralnej.

Podstawy systemu lennego pojawiły się we frankijskim państwie Merowingów, a wykształciły w dynastii Karolingów.

Kościół Katolicki popierał i korzystał z systemu feudalnego. Spór na linii Kościół-Cesarstwo.

Skutki feudalizmu.

- Rozdrobnienie feudalne. W Polsce rozbicie dzielnicowe.
- Ukształtowanie się trzech stanów.
- Przywileje dla duchowieństwa i rycerstwa.
- Kościół stał się właścicielem ogromnych majątków.
- Przyczynił się do tzw. dualizmu gospodarczego w Europie.

Kryzys gospodarczy w XIV w. Zahamowanie rozwoju gospodarczego w Europie.

- Czarna śmierć. Ok. 1/3 ludności Europy zginęła.
- Niedobór siły roboczej.
- Braki żywności.
- Liczne wojny dziesiątkujące ludność i niszczące gospodarkę.
- Spadek produkcji.

Wielkie odkrycia geograficzne.

Renesans i humanizm przyniosły zmiany w ludzkiej mentalności.

Gospodarcze przyczyny odkryć geograficznych.

- Poszukiwanie drogi do Indii.
- Poszukiwanie surowców.
- Poszukiwanie nowych rynków zbytu dla towarów europejskich.
- Rozwój technologii żeglarskiej.

Gospodarcze skutki odkryć.

- Odkrycie nowych lądów Kolumb, Magellan, Diaz etc.
- Rewolucja w handlu
-- Uzyskanie nowych rynków zbytu ? handel międzykontynentalny.
-- Upadek miast włoskich i hanzeatyckich na rzecz miast hiszpańskich i portugalskich.
-- Sprowadzenie nowych dotąd nieznanych w Europie roślin.
- Rewolucja w cenach
-- Napływ olbrzymiej ilości kruszców.
-- Wzrost cen, zwłaszcza żywności.
-- Spadek wartości pieniądza.
- Powstanie imperiów kolonialnych.
- Eksploatacja nowych cywilizacji.
- Przyczyniły się do tzw. dualizmu gospodarczego w Europie.
- Początek niewolnictwa i handlu ludźmi.

Rozwinięcie

Przyczyny rozwoju gospodarki w XVI wieku w Europie.
- Wzrost zaludnienia w Europie. Z 40 milionów pod koniec XV wieku do 70 milionów do końca XVI w.
- Rozwój handlu i obrotu pieniężnego, a także jego zamienników.
- Utworzyły się scentralizowane monarchie narodowe, którym zależało na rozwoju gospodarczym państwa.
- Rozwój miast w Europie Zachodniej. Były one głównymi odbiorcami zboża z Polski. W Europie zachodniej nastąpił również wzrost pozycji mieszczaństwa i kumulacji kapitału w miastach w przeciwieństwie do Polski, gdzie zachodził odwrotny proces ? głównie przez przywileje szlachty.

Rozwój gospodarczy w XVI wieku.

Banki - wzrost ich roli głównie przez ogromną ilość pieniądza na rynku. Potrzeba zabezpieczenia gotówki przez kupców, a także uproszczenie obrotu gospodarczego. Zaczęto powszechnie używać weksli i listów kredytowych. Początek obrotu bezgotówkowego. Kredyt stał się powszechnym środkiem finansowym.

Przemysł nakładczy - kupiec pośrednik pomiędzy producentem, a swoim klientem.

Manufaktury - zakład produkcyjny, w którym produkcja następuje poprzez podział pracy pomiędzy pracowników, co przyspiesza proces produkcji.

Giełda - powstanie pierwszej giełdy w Antwerpii.

Handel międzynarodowy - rozwój handlu międzynarodowego, zmusił kupców do łączenia się w spółki. Z czasem niektóre spółki zaczęły przekształcać się w kompanie handlowe, a te uzyskiwały opiekę od państwa i monopol na handel.

Ogradzanie w Anglii - przechodzenie z rolnictwa do bardziej opłacalnej hodowli owiec. Przyczyniło się do spadku produkcji rolnej w Anglii i popytu na siłę roboczą w rolnictwie.

Rozwój gospodarczy Hiszpanii.

- Budowa imperium kolonialnego.
- Podbój ludów w Ameryce Płd. Opanowali Wielkie i Małe Antyle, Kubę , Meksyk, Peru, Filipiny.
- Wyniszczająca eksploatacja zdobytych terenów. Wyzysk.
- Rozwój handlu i napływ kruszców. Jednakże za rozwojem handlu nie poszedł rozwój gospodarczy, liczne wojny, nadmierna konsumpcja władzy i wysokie podatki doprowadziły do upadku gospodarczego Hiszpanii na rzecz Anglii i Holandii.

Refeudalizacja w Europie Środkowo -Wschodniej ? przywileje szlachty, przymus pańszczyźniany, gospodarka folwarczno-pańszczyźnian, tworzenie się wielkich latyfundiów głównie nastawionych na produkcję zboża, którego potrzebowała Europa Zachodnia. Upadek miast i roli mieszczan.
Handel zbożem ? Polska wiodła prym w eksporcie zboża. Gdańsk jednym z najbogatszych miast Europy.

Dualizm gospodarczy.

- Dualizm gospodarczy - dwutorowy rozwój gospodarki w Europie. Granicą była rzeka Łaba.
- Na zachód od Łaby rozwijało się rolnictwo intensywne, a także nastąpił początek kapitalizmu. Rozwija się gospodarka towarowo-pieniężna.
- Na wschód od Łaby królowało rolnictwo ekstensywne i gospodarka folwarczno-pańszczyźniana szczególnie widoczna w Polsce. Nastąpiła refeudalizacja.

Przyczyny rozwoju gospodarki w XVII wieku w Europie.

- Powstanie kolonii w wyniku wielkich odkryć geograficznych.
- Rewolucja przedprzemysłowa w Anglii
- Merkantylizm.

Rozwój gospodarczy w XVII wieku.

Merkantylizm - pogląd ekonomiczno-polityczny wywodzący się z bulionizmu (utożsamianie bogactwa z gromadzeniem w kraju szlachetnych kruszców) mówiącej, że posiadanie metali szlachetnych (złoto i srebro) równa się bogactwu. Za jego twórcę uważa się Jeana Baptiste Colberta.

-Cechy merkantylizmu to przede wszystkim ochron celna własnych wytwórców, rozwój produkcji krajowej i handlu wspierany przez państwo, dążenie do samowystarczalności, wzrost eksportu produktów przemysłowych. Także oznaczało to zniesienie ceł wewnętrznych, ujednolicenie systemu podatkowego rozwój komunikacji.

Rozwój gospodarczy Anglii.

- Monopol na handel czarnymi niewolnikami.
- Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska.
- Powstał Bank Angielski, który jako pierwszy przyjmował depozyty. Drukowanie banknotów, które stały się powszechnym środkiem płatniczym.
- Ekspansja kolonialna.
- Postęp w rolnictwie.
- Samowystarczalność.

Akty Nawigacyjne ? Pierwszy z 1651 r. Oliver Cromwell, zezwalał on na przywóz towarów do Anglii tylko przez statki z Brytyjską banderą lub banderą kraju pochodzenia towaru. Drugi Akty Nawigacyjny wydał Karol II w 1660 r. handel zamorski Anglii i jej kolonii miał się odbywać tylko na statkach pod banderą Anglii.

Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska ? założycielką jej była Elżbieta I, która nadała kompanii przywilej monopolu handlowego z Wschodnimi Indiami. Miała szerokie uprawnienia polityczne i administracyjne. Utrzymywała własną armię, miała własną walutę i mogła negocjować układy polityczne. Działalność kampanii doprowadziła do jej faktycznych rządów w Indiach. Była obecna także w Chinach.

Rozwój gospodarczy Holandii.

- Ekspansja kolonialna.
- Monopol na handel z Japonią.
- Postęp w rolnictwie.
- Największa flota w Europie.
- Holendrzy opanowali handel ze Skandynawią, Polską i państwem moskiewskim.
- Rozwój sukiennictwa.
- Powstanie banku w Amsterdamie miasto stało się centrum finansowym ówczesnego świata.

Holenderska Kompania Wschodnioindyjska - powstała w 1602 r. i miała monopol na działalność kolonialną w Azji. Jako pierwsza kompana na świecie wypuściła papiery wartościowe i akcje, by finansować swoją działalność. Miała liczne faktorie.

Polityka izolacjonizmu w Japonii od 1639 r. (Tokugawa). Tylko Holendrzy mieli możliwość handlu z Japonią.

Rozwój gospodarczy Francji.

- Kolbertyzm. Ludwik XIV i minister Colbert. Wspieranie rodzimego przemysłu, handlu i zakładanie licznych manufaktur. Zakazano emigracji i przymuszano ludzi do pracy. Dodatni bilans wymiany handlowej.

Warto także było napisać o wpływie wojny trzydziestoletniej na gospodarkę w XVII wieku.

- wyludnienie
- zniszczenia gospodarcze
- upadek handlu i rzemiosła

Własne podsumowanie

- własne podsumowanie

Zalecana literatura do odwołań w wypracowaniu

Cameron Rondo, Neal Larry, Historia gospodarcza świata, Warszawa 1999
J.Ciepielewska, I.Kostrowicka, Z.Landau, J.Tomaszewski, Dzieje gospodarcze świata do roku 1980, Warszawa 1987.
Z. Wójcik Historia powszechna XVI-XVII w., Warszawa 1985.
B. Zientara Historia powszechna Średniowiecze, Warszawa 1983.