„Hitler, Niemcy i ostateczne rozwiązanie” - I. Kershaw - recenzja

Rola  jaką odegrał Adolf Hitler w planowaniu i wprowadzeniu w życie „ostatecznego rozwiązania” kwestii żydowskiej jest jednym z tych zagadnień, które powodują do dzisiaj gorące polemiki w środowisku historyków zajmujących się losami ludności żydowskiej w okresie II wojny światowej. Podobnie jest w wypadku dyskusji na temat postawy jaką zajęło społeczeństwo niemieckie w stosunku do prześladowań Żydów. Właśnie te tematy porusza nowa książka I. Kershawa Hitler, Niemcy i ostateczne rozwiązanie1.

Książka ta jest właściwie zbiorem 14 artykułów z których pierwszy został napisany przez Kershawa w początku lat 80., a ostatni w 2005 r., tak więc możemy na ich podstawie prześledzić różne prądy które nurtowały w środowisku historycznym przez ten okres, jak również zmianę niektórych poglądów samego Autora. Artykuły zostały podzielone na cztery bloki tematyczne oraz opatrzone obszernym wstępem Kershawa, w którym wyjaśnia, jak to się stało, że on mediewista zainteresował się kwestiami związanymi z prześladowaniami Żydów w III Rzeszy, a potem na terenach okupowanych przez wojska Hitlera, oraz prezentuje jak wyglądały spory historyków na temat „ostatniego rozwiązania” przez to ćwierćwiecze. Tak więc warto przed przystąpieniem do lektury właściwego tekstu przeczytać Wstęp.

Jak już wspomniałem książka została podzielona na cztery części, w których Kershaw stara się odpowiedzieć na pytanie czy i w jakim stopniu „ostateczne rozwiązanie„ było dziełem samego Hitlera, a może to jego podwładni samodzielnie bez jego wiedzy postanowili doprowadzić do eksterminacji milionów europejskich Żydów? Tę ostatnią możliwość odrzuca (jak większość historyków), gdyż trudno sobie wyobrazić, aby najzacieklejszy antysemita jakim był Hitler nie miał nic wspólnego z planowym wymordowaniem milionów Żydów. Kershaw dopuszcza jednak możliwość, że Hitler nigdy nie wydał rozkazu (pisemnego, a być może i nawet ustnego) mówiącego wprost o ”ostatecznym rozwiązaniu” jednak rola jaką odegrał w zagładzie milionów Żydów jest bezsporna, gdyż gdyby nie on nigdy nie doszłoby do holokaustu.

Kolejnym zagadnieniem którym zajmuje się Kershaw, jest postawa ludności III Rzeszy w odniesieniu do prześladowań Żydów. Uważa on, że Niemcy z biegiem czasu stawali się coraz bardziej obojętni na los Żydów i gdy doszło do „ostatecznego rozwiązania” nie interesowali się oni nim już niemal zupełnie. Oczywiście jest daleki od generalizowania i pokazuje, że w różnych rejonach Niemiec sprawy te mogły wyglądać odmiennie.

Czytając kolejne artykuły dostrzegamy erudycję Autora, jednak nawet takiemu znawcy kwestii związanych z III Rzeszą zdarzyło się napisać, że Kraków został stolicą GG dlatego, że znajdował się on w jego centrum, no cóż gdyby przyłączyć do GG Słowację i część Protektoratu to może i byłaby to prawda a tak to pozostaje nam tylko zastanowić się, czy Kershaw spojrzał na mapę zanim wygłosił tę dosyć „odkrywczą” teorię. Można mieć również zastrzeżenia do danych dotyczących strat jakie poniosła ludność zamieszkująca Polskę w wyniku II wojny światowej, oparł się on na obliczeniach, które obecnie są powszechnie podważane przez historyków jako nie mające wiele wspólnego z rzeczywistością. Jednak całość prezentuje się bardzo rzetelnie, dzięki czemu czytelnie dowiaduje się naprawdę dużo na temat kwestii które omawia książka, a jako, że jest to zbiór artykułów to znajdujemy tam również polemiki z innymi historykami, dzięki czemu mamy okazję zapoznać się nie tylko z opiniami samego Autora, ale także wielu specjalistów zajmujących się tym zagadnieniem.

Bez wątpienia jest to książka którą szczerze polecam osobom zainteresowanym tym jak wyglądała postawa społeczeństwa niemieckiego wobec hitleryzmu i kwestii „ostatecznego rozwiązania” jak również roli jaką odegrał w tej sprawie A. Hitler.

Tytuł: Hitler, Niemcy i ostateczne rozwiązanie
Autor: Ian Kershaw
Wydawca: Rebis
Data wydania: 2010
ISBN/EAN: 978-83-7510-354-0
Liczba stron: 520
Cena: ok. 50 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. W tym wypadku pod słowem „Niemcy” kryją się mieszkańcy Rzeszy. [↩]