„Ultimatum Polskie do Litwy 17 marca 1938 roku” - P. Łossowski - recenzja


Powszechnie wiadomo, jak przez niemal całe Dwudziestolecie międzywojenne wyglądały stosunki dyplomatyczne na linii Warszawa-Kowno i Kowano-Warszawa. Oba państwa nie utrzymywały takowych, ponieważ Litwini nie mogli pogodzić się z utratą swej historycznej stolicy - Wilna. 

Przełom nastąpił dopiero w marcu 1938 r., po wydawałoby się niewiele znaczącym incydencie granicznym, w wyniku którego stracił życie funkcjonariusz KOP Stanisław Serafin. Tego typu wypadki miały wcześniej wielokrotnie miejsce, jednak tym razem polskie władze postanowiły wykorzystać zaistniałą sytuację do ostatecznego rozwiązania, ciągnącej się latami kwestii stosunków z Litwą. Właśnie te wydarzenia opisuje w swej najnowszej książceUltimatum Polskie do Litwy 17 marca 1938 roku prof. Piotr Łossowski.

Książka jest dosyć niepozorna, liczy bowiem nieco ponad 170 stron, na dodatek niewielkiego formatu. Jednak myli się ten kto chciałby oceniać jej wartość merytoryczną po grubości, ponieważ treść jest bez wątpienia godna uwagi.

Autor w dziesięciu rozdziałach przeanalizował wydarzenia, które doprowadziły do nawiązania normalnych polsko-litewskich (litewsko-polskich) stosunków dyplomatycznych. Pierwszy z nich został poświęcony omówieniu podjętej na przełomie 1937 r. i 1938 r. za pośrednictwem Aleksandra i Stanisława Tyszkiewiczów próby mającej na celu doprowadzenie do porozumienia, która spełzła jednak na niczym. W kolejnych ośmiu zostały omówione wydarzenia z marca 1938 r. Ostatni zaś dotyczy tego jak rozwijały się relacje polsko-litewskie (litewsko-polskie) po przyjęciu przez Kowno 19 marca 1938 r. polskiego ultimatum aż do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r.

Prof. Łossowski z wielką starannością i skrupulatnością, a jednocześnie w sposób bardzo ciekawy i przystępny opisuje tamte wydarzenia. Sięgnięcie zarówno do polskich jak i litewskich źródeł, prasy czy w końcu opracowań naukowych i wspomnień, powoduje, że obraz jaki wyłania się z kart książki nie jest bynajmniej jednostronny. Zresztą jednym z głównych założeń Autora było zaprezentowanie zarówno polskiego jak i litewskiego punktu widzenia. Po skończonej lekturze mogę z całą stanowczością stwierdzić, że zostało ono zrealizowane w stu procentach. Tekst zawiera precyzyjną analizę tego co zaszło w dniach od 11 do 19 marca 1938 r., przy czym bardzo interesujący jest wątek niemieckich planów zdyskontowania ewentualnego wybuchu zbrojnego konfliktu pomiędzy Polską a Litwą. W książce pokazano jak wielowymiarowy charakter miało polskie ultimatum, z jednej strony zawierało ono bardzo niewygórowane żądania (nawiązanie normalnych relacji dyplomatycznych), jednak z drugiej było dyktatem narzuconym Litwie, której nikt nie przyszedł z pomocą, wszyscy się od niej odwrócili, doradzając przyjęcie polskich warunków, co spowodowało zrozumiałe rozgoryczenie sporej części litewskiego społeczeństwa (o władzach nie wspominając). Jednocześnie przyjęcie ultimatum pozwoliło Litwie zachować suwerenność jeszcze przez kolejne dwa lata, a nawiązanie stosunków z Polską przyniosło wiele korzyści małemu bałtyckiemu państwu.

Słowa uznania należą się również Wydawnictwu Trio, które w dobie szerzącego się „bylejactwa”, postarało się o bardzo ładne wydanie książki. Mimo niewielkiego formatu jest ona szyta a nie klejona, a na dodatek zaopatrzono ją w twardą oprawę. Gwarantuje to, że nie spotkają nas niemiłe niespodzianki już w trakcie pierwszego czytania w postaci wypadających stron czy odpadającej okładki, co często niestety można zaobserwować w przypadku klejonych książek w miękkiej oprawie. W książce znalazło się również sporo ciekawych i unikatowych fotografii (m.in. fotokopie polskiego ultimatum i odpowiedzi rządu litewskiego), które wkomponowano w tekst. Czytelnik ma również do dyspozycji kilka mapek.

Książka ma charakter naukowy, dlatego też posiada przypisy oraz indeks osób, jednak z niezrozumiałych dla mnie powodów brak jest bibliografii, co można uznać chyba za jej jedyną poważniejszą wadę.

Podsumowując, jak zwykle w wypadku prof. Łossowskiego erudycja w połączeniu z lekkim stylem, dzięki czemu książkę czyta się szybko i przyjemnie, a co jeszcze ważniejsze informacje w niej zawarte zapadają na długo w pamięć. Jest to bez wątpienia lektura obowiązkowa dla tych wszystkich, którzy interesują się Dwudziestoleciem międzywojennym, oraz kwestiami związanymi z historią dyplomacji. Serdecznie zachęcam do zapoznania się z tą pozycją.

Plus minus:
Na plus:
+ mało zbadana tematyka
+ wartość merytoryczna
+ ukazanie problemu zarówno z polskiego jak i litewskiego punktu widzenia
+ przystępny język
+ ciekawe zdjęcia
+ mapki
+ książka szyta w twardej oprawie
Na minus:
- brak bibliografii

Tytuł: Ultimatum Polskie do Litwy 17 marca 1938 roku
Autor: Piotr Łossowski
Wydawca: Wydawnictwo Trio
Data wydania: 2010
ISBN: 978-83-7436-236
Liczba stron: 171
Oprawa: twarda
Cena: ok. 25 zł
Ocena recenzenta: 9/10

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.

Zostaw własny komentarz