„Chiny 1946 – 1949” - Jakub Polit - recenzja


Chiny są obecnie jednym z największych państw na świecie, z największą liczbą ludności, z prężnie rozwijającą się gospodarką. Posiadają one również bogatą historię również tę wojskową. Jest ona jednak poza nielicznymi wyjątkami nieznana polskiemu czytelnikowi. Jednym z jej epizodów była wojna domowa, która wybuchła tuż po Drugiej Wojnie Światowej (1946–1949), a która doprowadziła, do tego że Chiny stały się państwem komunistycznym, o obliczu zupełnie innym niż obecnie.

Autor książki Jakub Polit jest adiunktem w Instytucie Historii UJ. Jednym z obiektów jego zainteresowania są dzieje Chin w XX wieku. O których wydał kilka pozycji1 w tym pierwszą w języku polskim biografię Czang Kaj-szeka przywódcy Kuomintangu2. Powraca on do niej w recenzowanej książce opisującej wojnę domową w Chinach w latach 40. XX wieku.

Książka składa się z trzech części. W pierwszej z nich został nam przedstawiony zarys dziejów Chin od okresu warlordów, w którym rozpoczęła się zażarta walka nacjonalistów i komunistów o władzę, a także końcowy etap wojny w Chinach i postanowienia konferencji w Jałcie, która w zasadzie zadecydowała o losie Chin Czanga. Druga zaczyna się od rozdziału Mission Imposible, w której ukazano nam nieudane próby generała Marshalla ustanowienia porozumienia pomiędzy walczącymi stronami. Na dalszych stronach mamy ukazany opis walczących armii, a także okres ofensywy nacjonalistów w Chinach Północnych (Mandżuria) będących znaczącym zagłębiem przemysłowym nawet po ograbieniu przez wycofujących się z nich Rosjan. Przede wszystkim zaś działalność polityczną wszystkich stron zaangażowanych w konflikt od nacjonalistycznego Nankinu poczynając aż po Waszyngton. Jak się później dowiadujemy Mandżuria okazała się jedną wielką pułapką, w której ugrzęzły, a następnie zostały zniszczone najlepsze oddziały nacjonalistów tzw. „najlepsza armia pod słońcem„. Będącym jednym z kolejnych powodów upadku Czanga. Trzecia i ostatnia prezentuje nam ostatnią ofensywę tej wojny ”Huai Hai” pod Xuzhou w 19483, która ostatecznie zadecydowała o losie kuomingtangowskich Chin, których kontynuatorką jest dzisiejszy Tajwan4.

Praca pomimo tego, że ukazała się w serii Historyczne Bitwy, jest przede wszystkim studium politycznym, w którym kwestie militarne są tylko dodatkiem5. W szczególności to widać w pierwszej połowie książki. Mamy w niej zaprezentowany przede wszystkim obraz z gabinetów nacjonalistów i Waszyngtonu. Obóz komunistyczny jest tam zaprezentowany skromniej, co może być spowodowane brakiem dostępu Autora do odpowiednich źródeł i dokumentów z nim związanych. W trakcie lektury możemy zauważyć, że Autor darzy sympatią Kuomintang, ale nie oznacza to, że nie jest on wobec niego krytyczny. Zwraca On uwagę w szczególności na to, że nacjonaliści upadli ponieważ popełnili wiele poważnych błędów. Jednym z nich było wprowadzenie wojsk do Mandżurii, ale przede wszystkim słaby wywiad i kontrwywiad, którego efektem było posiadanie w swych szeregach „wtyczek”, które w znacznej części torpedowały ich działania. Widzimy również uzasadnioną niechęć do Amerykanów, którzy swoją działalnością, do której możemy zaliczyć to, że uważali komunistów za ludzi skorych do współpracy i dlatego próbowali wciąż mediować pomiędzy stronami o zawarcie porozumienia. A także niechęć do Czanga zakorzeniona przez misję Stilwella w czasie II wojny światowej, a następnie Marshalla tuż po niej, a także wybór Trumana na drugą kadencję spowodowały, że rząd amerykański prawie całkowicie zaprzestał zaopatrywania jego wojsk. Tym samym przybijając kolejny gwóźdź do trumny nacjonalistycznych Chin.

Miłośnicy kwestii militarnych mogą się poczuć lekko zawiedzeni. Pomimo tego, że od drugiej połowy książki mamy wzrost liczby opisów bitew są one jednak bardzo skromne. W zasadzie stanowią dodatek do opisów działań politycznych. Pozwalają jednak zapoznać się z charakterem prowadzonych działań. Na plus jeżeli chodzi o wojskowość należy zaliczyć skromny rozdział noszący tytuł Białe słońce, czerwona gwiazda, w którym mamy opis walczących stron. Jednakże, aby poznać szerzej to zagadnienie trzeba sięgnąć to dalszej literatury.

Sama książka ponadto obala wiele mitów narosłych z tych konfliktem. Do nich możemy zaliczyć lepsze uzbrojenie i przewagę liczebną nacjonalistów, która w wyniku lektury książki a w szczególności rozdziału o armiach przekonujemy się, że wraz ze zmianami sytuacji na frontach konfliktu koniunktura stawała się korzystniejsza dla komunistów. Czy też kwestie wyższości dowódców obu stron, które były w zasadzie podobne z nielicznymi wyróżniającymi się wyjątkami.

Niewątpliwą zaletą książki jest język Autora. Jest on jasny i klarowny, a także przyjemny w lekturze. Powoduje to, że książkę czytamy praktycznie jednym tchem.

Przechodząc zaś do kwestii technicznych. Zgromadzona przez Autora literatura jest bardzo bogata. Składa się ona z kilku stron opracowań polskich, angielskich i tłumaczeń tekstów chińskich, wśród których mamy również zawarte materiały źródłowe i dokumenty. Ilustracji w książce jest tylko kilkanaście. Co może dziwić wobec tak długiego konfliktu. Poza zdjęciami głównych postaci książki mamy trochę zdjęć ukazujących walki, a także armie przeciwników. W pracy są tylko dwie mapy. Jedną ogólną i obrazującą ofensywę Huai Hai. Niestety nie są one najlepszej jakości. To bardzo poważny błąd wydawnictwa gdyż map powinno być jeszcze kilka. Powinny one prezentować poszczególny etap tego konfliktu. Mogłyby być również bardzie szczegółowe gdyż te zamieszczone dają czytelnikowi tylko ogólny wgląd w sytuację. Ponadto w tekście pojawia się wiele nazw wsi i miasteczek, których próżno na nich szukać powodują, że czytelnik gubi się w ich natłoku i nie może wraz z nimi śledzić zachodzących sytuacji.

Konkludując książkę można polecić praktycznie każdemu zainteresowanemu historią Państwa Środka. Otrzymujemy napisaną przejrzystym językiem bardzo dobrze opracowane studium polityczno-militarne chińskiej wojny domowej z naciskiem na człon pierwszy. W której obalono wiele mitów z nią związanych i powtarzanych w literaturze zarówno polskiej jak i zagranicznej. Kwestie militarne zostały potraktowane w niej skrótowo pozostaje więc czekać, aż pojawi się praca, która podejmie się ich opisania. Pozostaje mieć również nadzieje, że przy następnym wydaniu książka otrzyma właściwy tytuł brzmiący Wojna domowa w Chinach 1946–1949. Studium polityczne, a także zostanie wydane w twardej oprawie. Ponieważ  miękka okładka szybko po kilkukrotnej lekturze może się rozlecieć.

Plus minus:
Na plus:

+ wartość merytoryczna
+ styl autora
+ bogata bibliografia
+ ilustracje
+ dobra przekrojówka dotycząca chińskiej wojny domowej
Na minus:
- praca jest przede wszystkim studium politycznym, a kwestie militarne są tylko
dodatkiem
- skromny rozdział o armiach obu stron
- mała ilość i jakość map
- mała ilość ilustracji
- miękka klejona okładka szybko się rozlatuje

Tytuł: Chiny 1946–1949
Autor: Jakub Polit
Wydawca: Bellona
Data wydania:
 2010
ISBN/EAN: 9788311119260
Liczba stron: 312
Oprawa: miękka
Cena: ok. 20 zł.
Ocena recenzenta: 8/10

  1. Napisał on Chiny, Warszawa 2004 oraz „Lew i smok, Wielka Brytania a kryzys chiński 1925–1928”, Kraków 2006. []
  2.  Została ona wydana w 2008 r. pt. Pod wiatr. Czang Kaj-szek 1887–1975. []
  3.  Taki pierwotnie tytuł miała nosić na początku ta książka. []
  4. Zwany również Republiką Chińską. []
  5. Przypomina ona pod tym względem Wietnam 1962–1975” Artura Dmochowskiego wydany w tej samej serii, w 2003 roku. Z tą różnicą, że Wietnam był przede wszystkim studium politycznym. []

Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.

Zostaw własny komentarz