„Faszyzm, nacjonalizm, autorytaryzm” - P. Burrin - recenzja

Kolejny głos w dyskusji na temat istoty i wzajemnych relacji pomiędzy faszyzmem, nazizmem nacjonalizmem ale i nie wspomnianym w tytule komunizmem. Świetne eseje genewskiego historyka czytam nie tylko jako wspomnienie odległej przeszłości. Czytając Burrina czuję oddech ideologii tuż obok, ideologii wbrew pozorom wcale nie aż tak odległej nam. Widzimy więc faszyzm potężny, w wydaniu nazistowskim, widzimy także ten mniejszy – kolaborancki z silnym wątkiem nacjonalistycznym.

Książka stanowi zbiór kilkudziesięciu naukowych esejów, które w swojej istocie są próbą naświetlenia istoty faszyzmu z różnych perspektyw. Eseje te podzielone zostały na trzy główne „wiązki„ zagadnień, związanych z istotą faszyzmu, jego najstraszniejszej emanacji w postaci nazizmu, oraz „niespełnionego„ faszyzmu francuskiego. Ten ostatni stanowi przyczynek do dyskusji na temat faszyzmu ”małego”, tego o kolaboranckim obliczu nie mającym samodzielnie dość sił by w pełni rozwinąć skrzydła.

Dla Burrina to faszyzm jest centralnym punktem jego rozważań. Pozostałe wątki traktuje jako różnego rodzaju jego emanacje, z różnorakim natężeniem odpowiednich sił. W swoich poszukiwaniach nie opuszcza też komunizmu, przekonująco opisując szereg punktów wspólnych łączących go z ideologiami faszystowskimi. Z całą mocą pokazuje jednak fundamentalne różnice pomiędzy tymi skrajnymi „filozofiami” sprawowania władzy, które zaczynają się w samej istocie obydwu tych systemów. To bardzo ważny głos w dyskusji na temat punktów wspólnych tych systemów. Burrin przekonująco wykazuje jak bardzo różne są to filozofie i z jak innych korzeni one wyrastają, tak prawicowych jak i lewicowo-komunistycznych.

Dla Czytelnika polskiego bardzo ciekawym tematem jest stosunkowo szerokie omówienie faszyzmu „kolaboracyjnego”, przede wszystkim na przykładzie Francji, ale nie tylko. Burrin niezwykle interesująco ukazuje miejsce faszyzmu we Francji tak przed wojną, jak jego rozwój we Francji Vichy. Ukazuje przy tym zakres kolaboracji na poziomie wyznawanej i deklarowanej ideologii. Przy czym co ważne Autor czyni istotne rozróżnienie miedzy reżimem Vichy, a faszystowską ideologią dla której był pożywką, ale nie istotą. Trudno mu bowiem Marszałka Petaina nazwać faszystą. Jednocześnie pokazuje jak wiele z tej doktryny potrafił wziąć by realizować narodowe odrodzenie. U Burrina w ogóle rysuje się dość mocna linia podziału między faszyzmami które samodzielnie doszły do władzy, a tymi które do władzy próbowały dochodzić na bagnetach obcych wojsk. Nigdy nie patrzyłem na ewolucje tych ruchów pod tym kątem, a jest to ciekawe spojrzenie.

Wątek który przeplata się za to przez większość pracy to wzajemna relacja faszyzmu z nazizmu. Burrin ukazuje bowiem jak bardzo ważnym jego elementem była wizja narodowego społeczeństwa. To jest zresztą dla Burrina swoista nić która łączy faszyzm przedwojenny ze współczesnością. Faszyzm szukał bowiem narodowego odrodzenia oraz wyklucza tych którzy niosą ze sobą pierwiastek liberalny. Mocny głos przestrogi przed współczesnymi ideologiami które faszyzmem nie są ale dobrze kamuflują ten złowrogi pierwiastek.

Książka zdecydowanie nie jest dla Czytelnika przeciętnego. Odradzam tym którzy dopiero wchodzą w temat. Jednakże jest to jednocześnie bardzo ważna pozycja dla tych, którzy w temat już są wprowadzeni.

Książka przyjemnie wydana, mały, nieomal kieszonkowy format sprzyja Czytaniu w podróży. Jak na pozycje naukowo brak zdjęć, za to jest zestaw przypisów.

Plus minus
Na plus:
+ Świetny głos w dyskusji na temat relacji faszyzm – nacjonalizm - komunizm
+ wątek o faszyzmie francuskim i kolaboracyjnym
Na minus:
- hermetyczny język (z drugiej strony, pozycja naukowa i należy brać to pod uwagę)

Tytuł: Faszyzm, nacjonalizm, autorytaryzm
Autor: Phillippe Burrin
Wydanie: 2013
Wydawca: Universitas
ISBN: 978-83-242-2316-9
Stron: 408
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: ok. 45 zł
Ocena recenzenta: 8/10