Panatenaje - ateńskie święto ku czci bogini Ateny

Wielkie Panatenaje były głównym świętem poświęconym patronce Aten. Obchodzone od niepamiętnych czasów, stały się świętem ogólnopaństwowym dzięki działalności Pizystrata. Głównym ich elementem było okazanie wdzięczności patronce miasta.

Jak powszechnie wiadomo bogini Atena była patronką Aten i całej Attyki. W związku z tym nadawano jej różne przydomki: Polias - opiekunka miasta, Bulaia - udzielająca dobrych rad, Ksenia - przestrzegająca praw gościnności, Agoraja - czuwająca nad mówcami występującymi na zgromadzeniu. Z uwagi na jej atrybuty - tarczę, hełm, dzidę - była również uważana za patronkę wojny. Według mitów greckich została opiekunką miasta w wyniku walki stoczonej z Posejdonem. Mieszkańcy postanowili uczynić Atenę swoją patronką, gdy ta ofiarowała im drzewo oliwne, które obok winnej latorośli, stanowiło główną podstawę gospodarki Aten. Głównym świętem obchodzonym na cześć patronki były Panatenaje. Celebrowano je w miesiącu Hekatombajonie (przełom lipca i sierpnia). Święto to nabrało większego znaczenia za czasów tyranii Pizystrata  (VI w. p.n.e.) Władca ten uczynił z nich bowiem święto o znaczeniu ogólnopaństwowym -  Wielkie Panatenaje, które obchodzono co cztery lata, w trzecim roku każdej olimpiady.

Uroczystości ku czci Ateny, trwały 5 dni. Najważniejszym elementem była procesja, która szła od miejskiej bramy zwanej Dipilonem do Erechtejonu, znajdującego się na Akropolis. Mieściła się tam świątynia Ateny Polias. Głównym celem procesji było ofiarowanie bogini mądrości nowego peplosu. Podarunek ten wieziono na rozpięty na maszcie świętego okrętu, zaopatrzonego w koła. W pochodzie tym brała udział cała ludność polis. Prowadzono również zwierzęta, ponieważ podczas składania peplosu składano ofiarę z wołów. Święto urozmaicane było różnego rodzaju zawodami sportowymi, takimi jak wyścigi rydwanów, zawody lekkoatletyczne, jak i również wszelkiego rodzaju konkursy muzyczne czy literackie. Wielkie Panatenaje trwały od 24 do 28 Hekatombajonu. Bezpośrednio po bitwie pod Salaminą dodano jeden dzień więcej, aby uczcić zwycięstwo Temistoklesa nad Persami. Pochód panatenajski jest nam bardzo dobrze znany dzięki fryzowi Fidiasza, który znajdował się w Partenonie.

Bibliografia

1. Mała encyklopedia kultury antycznej, Z. Piszczek (red.), Warszawa 1966.
2. Winniczuk  L., Ludzie zwyczaje i obyczaje Starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa, 1983.

^{Redakcja merytoryczna: Łukasz Konopko
Korekta: Patrycja Grempka}