Finowie pod rosyjskim panowaniem, czyli historia Wielkiego Księstwa Finlandii

Wielkie Księstwo Finlandii to 108 lat w historii Finlandii, gdzie kraj ten po wielu wiekach bycia podporządkowanym Szwecji przeszedł pod panowanie rosyjskie, a jednocześnie jego autonomia była coraz bardziej ograniczana. Mimo tego że Rosja próbowała ograniczyć wolność Finów można zaobserwować wzrost wydawanych książek i prasy.

Finlandia od momentu chrystianizacji przez Szwecję była jej podporządkowana aż do roku 1809. Choć przez wiele wieków Finlandia nie była wolnym krajem należy uznać, że Szwedzi nie traktowali jej źle. Prawdą jest, że wschodnia granica była słabiej chroniona, co wiele lat później ułatwiło Rosji wkroczenie do Finlandii. Przez te wszystkie lata Szwedzi traktowali Finlandię jak równą swojemu krajowi, a nie jako kolonię. Sami Finowie nie odczuwali silnej potrzeby posiadania własnej tożsamości narodowej, dlatego też nie było tam zbyt wielu buntów. Okres podporządkowania Rosji był czasem, w którym Finowie coraz bardziej pragnęli być krajem wolnym, posiadać własną tożsamość narodową, a co najważniejsze mieć własny odrębny język i możliwość korzystania z niego w każdym możliwym miejscu. Wielkie Księstwo Finlandii upadło w 1917 r., kiedy Finlandia uzyskała niepodległość.

Utrata Finlandii

Utrata Finlandii przez Szwecję to wynik wmieszania się tego kraju do wojen napoleońskich. W 1805 r. Szwecja przystąpiła do Rosji i Wielkiej Brytanii tworząc koalicję antyfrancuską. Sytuacja skomplikowała się w 1807 r. po zawarciu pokoju w Tylży, gdzie Rosja i Francja zostały sojusznikami. Wtedy też namawiano Szwecję by wstąpiła do koalicji przeciwko Wielkiej Brytanii. Gustaw II Adolf jednak nie chciał być w jednym sojuszu z Francuzami. Położenie Szwecji stawało się coraz gorsze, gdy Dania-Norwegia opowiedziały się za Francją, a w 1808 r. Rosjanie bez żadnego uprzedzenia wkroczyli do Finlandii. Zadziwiające były sukcesy armii rosyjskiej. Największym jednak zdziwieniem była kapitulacja twierdzy Sveaborg, która była uważana za niemożliwą do zdobycia. Cała południowa i południowo-zachodnia Finlandia wraz z Wyspami Alandzkimi bez żadnego problemu zostały zajęte przez Rosję. Odbyło się jeszcze kilka walk, które nie zmieniły sytuacji, ale miały znaczenie moralne, jak np. wygrana przez Finów bitwa Lapua. W grudniu 1808 r. cała Finlandia znajdowała się już w rękach Rosjan.

Aleksander I

Aleksander I i jego reformy

Od 1809 r., kiedy to Finlandia była już pod panowaniem Rosji, zaczął się okres zmian dla tego kraju. Car Aleksander I zwołał w Porvoo sejm fiński, a dokładnie przedstawicieli wszystkich stanów. Bardzo pomocny okazał się genearał-gubernator Sprengtporten, który doradził odpowiednich przewodniczących dla poszczególnego stanu. I tak stan szlachecki reprezentował baron Robert Wilhelm de Geer, duchowieństwo reprezentował biskup Jakob Tengström mieszczan - kupiec Chrystian Trapp, a chłopów Pehr Klockars.

Sejm został zwołany na dzień 25 marca, a trzy dni później pojawił się na nim car. Wcześniej Aleksander I wziął udział w nabożeństwie luterańskim, co umocniło jego zapewnienie o zachowaniu obecnej religii w Finlandii. Zamiast służby wojskowej pojawił się podatek kompensacyjny da wszystkich właścicieli majątków i zagród. Car ogłosił także proklamację do narodu fińskiego, w której powtórzył zobowiązania do utrzymania dotychczasowych praw i przywilejów.

18 sierpnia 1809 r. utworzono Radę Gubernialną. Składała się ona z dwunastu członków wybieranych przez parlament, a zatwierdzanych przez cara. Rada dzieliła się na dwa kolegia: sądowe i ekonomiczne. Na czele Rady stał generał-gubernator, jednak gdy coraz częściej na to stanowisko wybierano nieznającego języka szwedzkiego Rosjanina, jego miejsce zajmował wiceprzewodniczący kolegium ekonomicznego. Sama Rada, która później stała się Senatem, składała się wyłącznie z obywateli fińskich, jednak była podporządkowana decyzjom Aleksandra I.

Należy zaznaczyć, że jeszcze w okresie wojny rosyjsko-szwedzkiej wszystkie sprawy dotyczące Finlandii leżały w rękach ministra spraw zagranicznych. W 1808 r. osobą relacjonującą bezpośrednio carowi wszystkie sprawy fińskie był Sperański oraz jego pomocnik Rehbinder. To właśnie Rehbinder zaproponował utworzenie w Petersburgu odrębnego Komitetu do Spraw Finlandzkich utworzonego w październiku 1809 r.

Mapa Wielkiego Księstwa Finlandii

Helsinki

Zmiany zaszły również w Helsinkach. Do tej pory to niezbyt znaczące miasto zaczęło się rozbudowywać. Stolicą kraju było Åbo, obecne Turku, które jest położone w południowo-zachodniej części kraju, u ujścia rzeki Aurojoki. Turku od początku było pod silnymi wpływami Szwecji. Powstało wiele kościołów romańskich, a w późniejszych latach także gotyckich. W 1249 r. ufundowano tam klasztor Dominikanów, natomiast w 1300 r. została poświęcona katedra. W XIV w. Turku należało do związku miast hanzeatyckich. Przez te wszystkie lata miasto rozwijało się coraz bardziej. Pod koniec XVI w. zastąpiło chwilowe spowolnienie w rozbudowie Åbo, ale wszystko zmieniło się w 1640 r. powstał Uniwersytet ufundowany przez królową Krystynę.

Kiedy Finlandia przeszła pod panowanie rosyjskie postanowiono o przeniesieniu stolicy z Turku do Helsinek. W jakim celu? Odpowiedź jest bardzo prosta. Helsinki leżały o wiele bliżej Rosji, było (i nadal jest) to miasto portowe, a także po wybuchu wielkiego pożaru, gdzie całe miasto zostało zniszczone, można było bez problemu zbudować je tak jak car sobie tego życzył. Od 1812 r. Helsinki oficjalnie zostały stolicą Finlandii. W celu zbudowania miasta Aleksander I zaproponował stanowiska architekta komitetu obrony niemieckiemu architektowi. Architektem tym był Carl Ludwig Engel. Od 1814 r. Engel projektował w Finlandii, m.in. dom gubernatora oraz obserwatorium dla uniwersytetu w Turku.

Engel zaprojektował Katedrę w Helsinkach (fin. Helsingin Tuomiokirkko), ale także znajdujący się wokół plan Senacki. Sama katedra była o tyle ważna, że stanowiła symbol „niezależności” Finlandii od Rosji.

Ważnym elementem dla odrodzonego miasta było pojawienie się Uniwersytetu. Początków uczelni należy doszukiwać się w Turku. To z tamtego uniwersytetu utworzonego przez królową Krystynę przeniesiono siedzibę do nowej stolicy. Główny budynek znajdował się naprzeciwko gmachu siedziby rządu, na Placu Senackim. Uczelnia odegrała bardzo ważną rolę w życiu społecznym i można śmiało zaryzykować stwierdzenie, że żadna uczelnia, w żadnym innym kraju nie miała tak ogromnego wpływu na świadomość narodową. Studenci brali udział w różnego rodzaju działalnościach, często dyskutowali w swoim gronie, co bardziej budowało w nich świadomość odrębności, posiadania własnych praw, ale także obowiązków wobec ojczyzny. Ważne jest, że uniwersytet od samego początku cieszył się szczególną opieką ze strony władców rosyjskich. W kolejnych latach powstawały nowe stanowiska nauczycielskie, a pracownicy byli bardzo dobrze wynagradzani, a co najważniejsze nie brakowało środków na prowadzenie coraz to nowszych badań. W XX w. uczelnia straciła na znaczeniu, nie była już symbolem narodowych wartości. To wynik oczywiście zmiany sytuacji politycznej, niemniej jednak w XIX w. znaczenie Uniwersytetu Helsińskiego było ogromne i w znacznym stopniu przyczyniło się do pobudzenia świadomości narodowej Finów.

Rozwój literatury

Jak już wspomniano Uniwersytet Helsiński w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju świadomości narodowej. W konsekwencji zaczęła rozwijać się także literatura fińska. W 1831 r. powstało Fińskie Towarzystwo Literackie. Instytucja okazała się bardzo przydatna w publikacji ważnych dzieł. Wiosną 1830 r. zostało utworzone Sobotnie Towarzystwo. Spotkania polegały na dyskusjach prowadzonych do późnych godzin. Początkowo rozmawiano o literaturze, filozofii, a z czasem zaczęto mówić o polityce. Efektem takich spotkań było m.in. ukazanie się gazety Helsingfors Morgonblad, wydawanej początkowo przez Runeberga. Runeberg jest jedną z najważniejszych postaci dla Finlandii. Jest on bowiem twórcą hymnu narodowego. Runeberg tworzył wprawdzie w języku szwedzkim, ale jest zaliczany do grona najwybitniejszych twórców fińskich. Jego najważniejszym utworem są „Opowieści chorążego Stoola„, jest to największy poemat epicki zaraz po ”Kalevali”.

W XIX w. pojawia się wielu wybitnych pisarzy, m.in. Minna Canth, Aleksis Kivi, czy Elias Lönnrot.

Portret Minny Canth pędzla Kaarlo Vuori

Minna Canth była pisarką dramatyczną, ale także miała bardzo duży wpływ na zmianę praw kobiet. Jej główne dzieła to „Żona robotnika„ i ”Anna Liisa”. Pierwsza sztuka mówi o losach kobiety, której mąż-alkoholik przepija wszystkie pieniądze. Premiera sztuki zakończyła się skandalem, ale kilka miesięcy później parlament uchwalił ustawę o rozdzielności majątkowej.

Aleksis Kivi to autor słynnych „Siedmiu braci„. Napisał również „Kullervo„ – pięcioaktową tragedię opartą na „Kalevali„, za którą dostał nagrodę Fińskiego Towarzystwa Literackiego. Dość wysoko jego twórczość ocenił Fredrik Cygnaeus, który opublikował bardzo pochlebną recenzję o jego dziele ”Szewcy ze wsi”, ale także poparł wniosek o druk ”Siedmiu braci”.

Autorem „Kalevali„ jest Elias Lönnrot nie tylko pisarz, ale także lekarz, krawiec, lingwista. Praktycznie całe swoje życie poświęcił zbieraniu ludowych pieśni. Tak też powstała wspomniana ”Kalevala” będąca dziś eposem narodowym Finów. Utwór opowiada o walce dwóch wrogich plemion o Sampo – młynek szczęścia.

Warto również wspomnieć o fińskiej prasie. W 1820 r. ukazało się czasopismo „Tutun Wiikko-Sanomat„, które było wydawane do 1830 r. Oprócz niego ukazało się również wydawane w latach 1845-1847 „Kanava„. Na to czasopismo warto zwrócić uwagę, ponieważ jako pierwsze opublikowało przegląd fińskiej literatury. Ukazywały się również takie czasopisma jak „Suometar”, czy wydawany w języku szwedzkim ”Helsingfors Tidningar”. Od 1847 r. zaczyna się pogorszenie sytuacji gazet. Zapadła decyzja o przeniesieniu praw udzielania zezwoleń na wydawanie czasopism z Senatu na generał-gubernatora. Trzy lata później zakazano druku publikacji w języku fińskim. Wyjątek stanowiły prace dotyczące religii i ekonomii. Zakaz był spowodowany nieznajomością języka fińskiego przez cenzorów, co utrudniało im kontrolowanie ukazujących się prac.

Aleksander II

Wojna krymska i rządy Aleksandra II

W latach 1853-1856 toczyła się wojna krymska. Choć był to konflikt między imperium rosyjskim a imperium osmańskim i jego sprzymierzeńcami, to konflikt objął ziemie fińskie. Sam konflikt dotyczył wpływów w południowo-wschodniej Europie i w Azji Mniejszej. Szwecja była aktywna w tym konflikcie, głównie dlatego, że miała nadzieję na odzyskanie Finlandii.

Flota brytyjska i francuska zaatakowały wybrzeża Finlandii. Początkowo chciano uderzyć na Kronsztad, ale zrezygnowano z tego planu na rzecz Wysp Alandzkich. W sierpniu 1854 r. zostały zaatakowane fortyfikacje Bomersund, a następnie je zniszczono. Rok później podjęto kolejną próbę zdobycia Kronsztadu, w wyniku czego ostrzelano twierdzę Sveaborg.

W czasie wojny zmarł car Mikołaj I. Jego następcą został Aleksander II. Nowy car dobrze znał Finlandię, choćby dlatego, że często ją odwiedzał, a także przez wiele lat pełnił funkcję kanclerza Uniwersytetu w Turku. Sama wojna krymska pokazała niedoskonałości w funkcjonowaniu urzędów, liczne zaniedbania, co skłoniło cara no przeprowadzenia reform. W Finlandii ze stanowiska generał-gubernatora został odwołany Aleksander Mienszykow, a jego miejsce zajął Fridrich Berg. Był on dobrze znany Polakom, gdyż pełnił funkcję Namiestnika Królestwa Polskiego.

W marcu 1856 r. Aleksander II wziął udział w posiedzeniu Senatu, gdzie zapowiedział wprowadzenie reform. Początkowo były to powolne przemiany, głównie gospodarcze. Wreszcie w 1863 r. zwołano parlament. Wartym uwagi jest fakt, że przed zwołaniem parlamentu car wydał edykt językowy, zrównując tym samym język fiński i szwedzki. Oznaczało to, że w obu tych językach można było wysyłać pisma do urzędów czy sądów. Uchwały parlamentu były przekazywane za pośrednictwem Senatu do ministra do spraw finlandzkich do Petersburga, gdzie następnie trafiały do cara, który je zatwierdzał. Jedną z takich reform było np. wprowadzenie w obrębie stanu mieszczańskiego cenzusu majątkowego zamiast zapisów na listę. Zmieniono też sytuację wojska. Armia fińska miała być używana tylko w kraju, a ewentualne użycie jej poza granicami miało mieć miejsce tylko w wyjątkowych sytuacjach. Ponadto ustawa z 1878 r. zapewniała, że oficerami w fińskiej armii będą wyłącznie Finowie.

Finomani i ich przeciwnicy

Finomani byli stronnictwem ludowym, które walczyło głównie o równouprawnienie języka fińskiego. Stronnictwo zostało utworzone w 1810 r. Próbowali oni ożywić naród, by walczył o własną tożsamość. Bardzo ważną osobą był profesor Georg Zachris Forsman (późniejszy baron Yrjö Sakari Yrjö-Koskinen). Szczególnie rozwinęła się jego działalność publicystyczna. Znanym dziełem jest „Historia Finlandii”, która została bardzo dobrze przyjęta. Kolejne wydania były coraz większe i uzupełniane o nowe informacje.

Z ruchem Finomanów wiąże się ścisła praca nad rozwojem języka fińskiego, wprowadzeniem go do urzędów, szkół, uniwersytetów. To dzięki nim powstało Fińskie Towarzystwo Literatury.

Naród fiński był coraz bardziej ożywiony. Zaczęły pojawiać się nowe organizacje. W 1880 r. Leon Mechelin, profesor prawa, opracował program dla liberałów. Niestety ich program nie zyskał szerszego poparcia. W późniejszym czasie większość liberałów przeszła na stronę szwedomanów.

Senat był dość krytyczny wobec siebie i uznał, że administracja nie poczyniła wiele wysiłku w równouprawnieniu języka fińskiego.  Urzędnicy mieli możliwość prowadzenia urzędu w języku, który im odpowiadał. Siłą rzeczy wybierali szwedzki. Senat przyznał, że nie robiono zbyt wiele, by zachęcić do poznania nowego języka, którym w dodatku posługiwała się większość obywateli.

W roku 1899 doszło do rozłamu Finomanów. Podzielili się oni na Młodofinów i Starofinów. Młodofinowie byli wierni początkowym postanowieniom, nie chcieli iść na jakieś większe ustępstwa, natomiast Starofinowie byli ugodowi. Kiedy Finlandia odzyskała niepodległość w 1917 r. oba stronnictwa rozpadły się, a z ich pozostałości powstały nowe ugrupowania konserwatywne i liberalne.

Axel Olof Freudenthal

Szwedomani dążyli oni do tego, aby to język szwedzki miał najmocniejszą pozycję w Finlandii. Osobą, o której należy tu wspomnieć to Axel Olof Freudenthal. Uważał, że nie należy się godzić na jakiekolwiek ustępstwa wobec języka fińskiego, a znajomość szwedzkiego da przepustkę do reszty krajów skandynawskich. Baron von Born, jeden z przywódców Szwedomanów, uważał, że walka z Finomanami to obrona kultury.

Oprócz nich pojawili się także przeciwnicy ze strony rosyjskiej. Tamtejsi nacjonaliści rozpoczęli kampanię antyfińską, której wytworem było m.in. dzieło Ordina „Podbój Finlandii”. Można było w nim przeczytać, że Finlandia jest krajem podbitym i podlega decyzjom cara. Jakiekolwiek ustępstwa miały być wynikiem ewentualnej łaski władcy i w każdej chwili mogły ulec zmianie. Finowie niepozostali bezczynni. Zaczęły ukazywać się liczne prace, które tłumaczono na inne języki. Autonomia Finlandii była coraz bardziej zagrożona. Została powołana komisja do ujednolicenia systemu pocztowego, monetarnego i celnego z systemem rosyjskim. Po ukazaniu się dzieła Ordina, car Aleksander III ogłosił manifest pocztowy, w którym znosił odrębność Finlandii w tym zakresie, jednak nie zajmując się pozostałymi systemami. Ograniczono także eksport z Finlandii do Rosji. Car nie uznał nowego Kodeksu Karnego dla Finlandii, co jeszcze bardziej pogorszyło obawy utraty autonomii. Aleksander III także upoważnił generał-gubernatora do nadzoru prasy. Pojawiła się też kwestia języka. Od urzędników wymagano bardziej znajomości rosyjskiego i używania go w administracji.

Zmiany gospodarcze, rewolucja 1905 r. i jej następstwa

Druga połowa XIX w. to zmiany w gospodarce fińskiej. Większość ludzi mieszkała na wsi, co stanowiło około 90%. W roku 1900 ta liczba trochę spadła, ale niewiele, gdyż na wsi wciąż mieszkało 87,5% Finów. Sama wieś jednak zaczęła się zmieniać. Komasacja gruntów była procesem powolnym i udało się ją zakończyć dopiero wraz z końcem I wojny światowej. Ludność bezrolna znalazła się w trudnej sytuacji, gdyż zniknęły wspólne pastwiska i działki lasu. Chłopi coraz częściej produkowali na zbyt, otrzymując w zamian pieniądze, za które kupowali obuwie i odzież. Zaczęły pojawiać się także kółka rolnicze, czy szkoły agronomiczne. Wzrosła liczba dzierżawców i bezrolnych. Swoje umowy dzierżawcy zawierali ustnie, co nie gwarantowało im zabezpieczenia przed samowolką właścicieli.

Rozwój przemysłu ułatwiło zniesienie przestarzałych przepisów. Zniesiono przymus cechowy i gildyjny, obniżono opłaty celne. Powstawały liczne zakłady przemysłowe, które w 1850 r. zatrudniały 2600 pracowników, w 1885 było ich już 38 000, a pod koniec XIX w. 99 000. Poprawiła się komunikacja. W 1856 r. pojawił się kanał Saimaa, a w 1868 linia kolejowa Helsinki-Petersburg. Powstał także pierwszy bank, tartak parowy, czy zmechanizowana papiernia. Finlandia posiadała również własną flotę handlową. Ważnym posunięciem było wprowadzenie lodołamaczy, które umożliwiły korzystanie z portów zimą. Pojawiało się też coraz więcej drukarni, co było wynikiem zapotrzebowania na nowe czasopisma. W latach 1860-1900 powstało 75 nowych drukarni.

Koniec XIX w. to także strajki, które pojawiły się po raz pierwszy właśnie wśród pracowników drukarni. Chcieli oni polepszenia warunków pracy, a także wyższych zarobków. Powstawały związki zawodowe, zarówno fińskie jak i szwedzkie.

W 1899 r. w Turku doszło do utworzenia Partii Pracy. Jej członkowie domagali się ośmiogodzinnego dnia pracy, powszechnego i równego prawa wyborczego, odpowiedniego opodatkowania bogatszych, poprawy sytuacji ludzi bezrolnych oraz ochrony ludzi słabszych ekonomicznie. W 1903 r. partia zmieniła nazwę na socjaldemokratyczną.

Jak już wspomniano w XIX w. pojawiły się próby ograniczenia autonomii. Nowy władca, jakim był od 1894 r. Mikołaj II, a także nowy XX w., nie przyniosły w tej sprawie znacznych zmian. Początkowo nowy car, tak jak jego poprzednik, zobowiązał się zachowania autonomii Finlandii. Wszystko zaczęło się zmieniać pod naciskami skrajnej prawicy.

Nikołaj Bobrikow

Nowym generał-gubernatorem został gen. Mikołaj Bobrikow. Jego poprzednik, choć nigdy nie wstąpił do żadnej organizacji, był przychylny Finomanom. Bobrikow natomiast opracował program działania, który bez żadnych poprawek został przyjęty przez cara. Program ten miał na celu zlikwidowanie autonomii Finlandii. Mikołaj II wydał manifest lutowy, w którym wyraźnie podkreślano, że Finlandia jest krajem zdobytym i dla dobra całego Imperium prawo powinno być jednolite. W związku z zaistniałą sytuacją zaczęto zbierać podpisy pod petycją do cara, w której proszono o dostosowanie przepisów do praw autonomicznych. W ciągu tygodnia udało się zebrać prawie wszystkie podpisy wśród dorosłej ludności, co było wielkim osiągnięciem organizacyjnym. Pojawiła się również akcja obrony praw Finlandii. Ponad tysiąc najwybitniejszych pisarzy, myślicieli, uczonych ówczesnej Europy składało pisma do cara apelując o zachowanie dotychczasowych przepisów.  Wśród apelujących byli m.in. Emil Zola, Henryk Ibsen a także Herbert Spenser.

Sytuacja Finlandii zmieniła się w 1905 r., kiedy w Rosji wybuchła rewolucja. Wtedy to Finowie zobaczyli siłę protestujących i skuteczność wystąpień. Powołano Czerwoną Gwardię. Doszło do strajku, który objął Helsinki, Tampere, Turku, Oulu a także niektóre rejony wiejskie. Początkowe żądania to m.in. usunięcie ze stanowiska ministra do spraw Finlandii, generał-gubernatora oraz powołania nowego parlamentu. 29 października 1905 r. do strajku dołączyli kolejarze, przerywając tym samym połączenie z Petersburgiem. Wreszcie władze rosyjskie zgodziły się na ustępstwa. W kolejnym roku zaczęto opracowywać projekty reform. Jednym z nowych przepisów było przyznanie praw wyborczych kobietom, jako pierwszych w Europie. W marcu 1907 r. odbyły się pierwsze demokratyczne wybory, w których duży sukces odnieśli socjaldemokraci.

Zagrożenie autonomii miało też wpływ na rozwój kultury. Może śmiało nazwać ten okres złotym. Powstała szkoła inżynierów oraz szkoła sztuk stosowanych. Rozwijała się rzeźba, architektura, malarstwo a także muzyka. Artyści fińscy zaczęli być znani za granicą, jak choćby rzeźbiarz Ville Vallgren.

Carl Gustaf Mannerheim

I wojna światowa i odzyskanie niepodległości

Wybuch pierwszej wojny światowej nie był najbardziej korzystny dla Finlandii. Nie posiadała ona własnej armii, ani nawet obowiązku służby wojskowej, za to wojna wynosiła nowe obciążenia finansowe. Rosja postanowiła umocnić nieco Finlandię. W działaniach zbrojnych brał udział m.in. Mannerheim, który był zawodowym oficerem armii rosyjskiej. Później do walk włączyli się tzn. aktywiści. Ci sami, którzy później zwrócili się do Niemiec o pomoc. Przede wszystkim chciano zachowania odrębności. W efekcie w lutym 1915 r. Niemcy zaczęli szkolenie młodych Finów.

W Rosji wybuchła kolejna rewolucja, co zaczęło przynosić zmiany. W czerwcu 1917 r. na posiedzeniu parlamentu zgłoszono wniosek o abdykacji Mikołaja II oraz przejęciu władzy przez parlament. Uchwała ta nie została zaakceptowana przez Rząd Tymczasowy. 15 XI parlament podjął uchwałę o tymczasowym przejęciu władzy. Następnego dnia uchwalono ustawy, które od dłuższego czasu czekały na zatwierdzenie przez cara., m.in. wprowadzenie 8-godzinnego czasu pracy.

W dniu 6 grudnia 1917 r. została przyjęta uchwała o stworzeniu nowej konstytucji, w której stwierdzano, że Finlandia jest niezależną republiką. Finom bardzo zależało, aby inne kraje m.in. Stany Zjednoczone, Francja, Dania, Norwegia, uznały ich niepodległość, jednak zasugerowano, aby zaczęli od Rosji. I tak się stało. Rosja, jako pierwsza uznała niezależność Finlandii, a później uczyniły to Francja, Niemcy, Szwecja, Dania, Norwegia, Austro-Węgry oraz Holandia. Wielka Brytania i Stany Zjednoczone uczyniły to w nieco późniejszym czasie.

Finlandia przechodząc pod panowanie rosyjskie zaczęła coraz bardziej uświadamiać sobie, że posiada własną kulturę, język, historię. „Porzucenie„ szwedzkiego panowania pozwoliło na odrębność, na obudzenie się Finów. Przez 108 lat Finlandia próbowała się wyzwolić i stać się niezależnym krajem, co w końcu jej się udało przy wykorzystaniu wybuchu rewolucji w Rosji. XIX w. jest dla Finlandii pełen rozwoju kulturalnego. Finowie dążyli do posiadania własnych pisarzy, artystów, malarzy i kompozytorów. To w tym okresie powstała ich epopeja narodowa ”Kalevala” napisana przez Eliasa Lönnrota.

Bibliografia:

1. Carlsson S., O podziale królestwa szwedzkiego w 1809 roku (Utrata zwierzchnictwa nad Finlandią), Zapiski Historyczne, t. 46, 1981, z. 2, s. 27-45.
2. Cieślak T., Historia Finlandii, Wrocław 1983, s. 366.
3. Jitikkala E., Pirinen K., A history of Finland, Londyn 1962, s. 291.
4. Klinge M., Fińska tradycja, Wrocław 2006, s. 344.
5. Lehtipuu M., Finland, Hawthorn 1996, s. 537.
6. Szordykowska B., Geneza systemu polityczno-administracyjnego Finlandii w początkach XIX wieku. Z dziejów stosunków rosyjsko-fińskich, Zapiski Historyczne, t. 60, 1996, z. 1, s. 51-59.
7. Szordykowska B., Prawno-polityczne przesłanki związku Wielkiego Księstwa Finlandzkiego z Rosją w początkach XIX wieku, Zapiski Historyczne, t. 55, 1990, z. 4, s. 101-113.