„Wołyń 1939-1944” - W.Filar - recenzja

Tematyka czystki etnicznej na Wołyniu i w Galicji Wschodniej przez długi czas była okryta milczeniem, co spowodowało, że dotychczas nie było, w Polsce, na ten temat wielu publikacji. Ostatnio to się jednak zmienia, głównie za sprawą osób takich jak: Ewa i Władysław Siemaszkowie, ks. Tadeusz Isakowicz-Zaleski, a także Władysław Filar. Ten ostatni wydał niedawno, nakładem oficyny Rytm, pracę zatytułowaną Wołyń 1939-1944. Historia, pamięć, pojednanie.

Władysław Filar urodził się w 1926 roku na Wołyniu. Podczas II wojny światowej walczył w 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej, za co otrzymał wiele odznaczeń. Później został dyplomowanym historykiem. W swojej pracy skupia się na problematyce dziejów najnowszych ziemi wołyńskiej, a także nacjonalizmu ukraińskiego. Wcześniej opublikował m. in. Przebraże. Bastion polskiej samoobrony na Wołyniu, Wołyń 1939-1944. Eksterminacja czy walki polsko-ukraińskie?,  Na Wołyniu.

W rozdziale pierwszym poznajemy sytuację Wołynia po 1918 roku, z naciskiem na kwestie narodowościowe. W kolejnych zapoznajemy się ze wspomnieniami Autora z życia na ziemi wołyńskiej oraz walk z okresu służby w Armii Krajowej. Następnie dowiadujemy się o tragediach w Kustyczach i Dominopolu, walkach w Lasach Świniarzyńskich oraz działalności „republiki przebrażskiej”, czyli polskiej bazy samoobrony przed faszystowskimi bandytami UPA.

Kolejno Autor zdaje relację z konferencji polskich i ukraińskich historyków na Uniwersytecie im. Łesi Ukrainki w Łucku (2003 rok). Później Autor opisuje swoją podróż do rodzinnych Iwanicz, których nie widział przez ponad pięćdziesiąt lat. Wreszcie zapoznajemy się z opisem uroczystości w miejscowości Pawliwce (Porycku), gdzie bandyci banderowscy wymordowali ponad 200 Polaków. W dalszej części możemy poznać opis odsłonięcia kompleksu pomnikowego na Skwerze Wołyńskim w Warszawie. Obie uroczystości odbyły się w roku 2003.

Kolejne rozdziały to: rozważania Autora w sprawie przyczyn wydarzeń wołyńskich, omówienie obrony Polaków przed zbrodniczą Ukraińską Powstańczą Armią, przybliżenie Czytelnikowi polskich akcji odwetowych i prewencyjnych, prób porozumienia polsko-ukraińskiego oraz szkic z dziejów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Publikację zamyka obszerna bibliografia, zawierająca zarówno źródła jak i opracowania: polskie, ukraińskie, niemieckie, jak i rosyjskie. Praca zawiera także indeks nazwisk i pseudonimów.

Książka jest napisana bardzo przystępnym, żywym, wciągającym językiem, co sprawia że czytanie jej nie nudzi, lecz zaciekawia i zachęca do pogłębiania wiedzy. Czytając odnosi się wrażenie, iż z każdej strony przebija się ogrom pracy Autora, co sprawia, że poziom merytoryczny jest bardzo wysoki.

Władysław Filar nie jest stronniczy. Stara się zrozumieć, zarówno Polaków wołyńskich, jak i ukraińskich nacjonalistów. Nie przemilcza nielicznych, niechlubnych postępków naszych rodaków, np. przypadku ppor. Tadeusza Halicza-Korony, który w zemście mordował niewinnych Ukraińców, za co został skazany na śmierć przez sąd Polskiego Państwa Podziemnego. Jasno wskazuje bezpośrednich winnych rzeziom – Organizację Ukraińskich Nacjonalistów i jej ramię zbrojne, czyli Ukraińską Powstańczą Armię.

Od strony technicznej książka prezentuje się znakomicie. Ma twardą oprawę, znakomity papier, liczne ilustracje, jest szyta, a nie jak się ostatnio często zdarza – klejona.

Wszystko to sprawia, że książka jest jak najbardziej warta swojej ceny. Nie wydaje się ona zresztą zbyt wygórowana, jak na tak znakomitą pozycję.

Chyba jedynym mankamentem książki, iż Autor wielokrotnie powtarza niektóre kwestie. Szkoda też, że Autor nie pokusił się o rozszerzenie opowieści także na Galicję. Wymuszałoby to jednak zmianę tytułu.

Reasumując: Książka ta jest znakomita, zarówno pod względem warsztatu historycznego, jak i strony technicznej, która należy do wydawnictwa. Można ją polecić każdemu pasjonatowi historii.

Plus minus:
Na plus:
+ strona techniczna
+ cena
+ poziom merytoryczny
+ bibliografia
+ brak stronniczości
Na minus:
- nic wartego uwagi

Tytuł: Wołyń 1939-1944. Historia, pamięć, pojednanie
Autor: Władysław Filar
Wydawnictwo: Rytm
Data wydania: 2009
ISBN: 9788373993761
Liczba stron: 272
Oprawa: twarda
Cena: ok. 39,9 zł
Ocena recenzenta: 10/10