„Egipt. Sztuka, historia, cywilizacja” - C.M. Guidotti, V. Cortese - recenzja

Wydawałoby się, że o starożytnym Egipcie powiedziano już wszystko. Mimo to nieustannie prowadzone badania ciągle odkrywają przed nami nowe zabytki, nowe fakty i tajemnice tej fascynującej starożytnej cywilizacji. Dlatego też powstają nowe publikacje traktujące o Egipcie. Książka Cristiny Marii Guidotti i Valerii Cortese stanowi cenne źródło, ponieważ zebrano tu i opracowano w dostępny sposób dotychczasowe informacje o historii, kulturze i sztuce starożytnego Egiptu, dodatkowo wzbogacając je ilustracjami i mapkami.

Na początku, zaraz za spisem treści znajduje się czytelna mapa starożytnego Egiptu, z uwzględnieniem najważniejszych ośrodków i podziałem na katarakty. Zaczynając, więc czytać książkę, albo już w trakcie, można łatwo odnaleźć omawiane miejsca i miasta.

Pierwszy rozdział zatytułowany Egiptomania i egiptologia wprowadza Czytelnika w tajemniczy klimat cywilizacji. Autorki ukazują różnicę między tymi dwoma pojęciami i opisują ich dzieje. Egiptologia to nauka zajmująca się profesjonalnym badaniem Egiptu, a egiptomania jest wynikiem „namiętnego zainteresowania nie tylko hieroglifami, ale całą cywilizacją staroegipską”. Jako przykład egiptomani Autorki zaliczają wystawienie opery Czarodziejskiego fletu z muzyką Wolfganga Amadeusza Mozarta w 1791 roku, gdzie znaleźć można nawiązanie do egipskich obrzędów inicjacyjnych. Jeśli chodzi o egiptologię to poznajemy tu historię Athanasiusa Kirchera, który mimo, że popełnił wiele błędów był pierwszym, który zainteresował się na taką skalę Egiptem i badał hieroglify. Następnie zostają pokrótce przytoczone chronologicznie dzieje nauki zajmującej się Egiptem. Odkrycie przez żołnierzy Napoleona kamienia z Rosetty, odczytanie hieroglifów przez Jeana Francoisa Champolionna, opis ekspedycji francusko-toskańskiej, powstanie wielkich kolekcji w największych muzeach świata oraz odkrycia XX wieku i najsłynniejsze – grobowiec Tutanchamona. Dużym plusem jest to, że przy każdym podrozdziale znajduje się krótka biografia wszystkich omawianych naukowców i egiptologów.

Każdy kolejny rozdział to chronologiczny opis poszczególnych epok w dziejach państwa. W pierwszym czytamy o początkach cywilizacji i o okresach Nagada I, II i III, które poprzedzają okres predynastyczny i wczesnodynastyczny. Znajduje się tu krótka notatka o władcach przedhistorycznych, potem próby zjednoczenia Górnego i Dolnego Egiptu, a w końcu opis pierwszych historycznych władców.  Czytelnik może tu przeczytać o poprzedniczce piramidy, czyli mastabie oraz o początkach pisma. Dołączona jest także uproszczona tabela hieroglifów, zawierający 24 znaki jednogłosowe.

W rozdziale Stare Państwo znajduje się opis pierwszych dynastiach i ich monumentalnego budownictwa: piramid i świątyń. Opisana jest również myśl religijna, wszelkie założenia kultowe, także poziom szkolnictwa i nauki w tym okresie.

Kolejny Od Pierwszego Okresu Przejściowego do Średniego Państwa rozpoczyna się od krótkiego okresu przejściowego, kiedy to kraj podzielił się na kilka mniejszych państewek. Zjednoczenie nastąpiło dopiero za XI dynastii, co dało początek Średniemu Państwu. W tym rozdziale możemy szczegółowo dowiedzieć się o wyobrażeniach Egipcjan jak wyglądało życie po śmierci oraz celu balsamowania i mumifikacji.

Od Drugiego Okresu Przejściowego do Nowego Państwa zaczyna się najazdem Hyksosów, którzy zawładnęli północną częścią kraju co spowodowało osłabienie władzy centralnej. Sytuacja ta miała miejsce aż do czasów przejęcia władzy przez Jahmesa, który założył XVIII dynastię, rozpoczynającą okres Nowego Państwa. Czytelnik może tu prześledzić wyprawy Totmesa III i poznać okres największego rozkwitu sztuki i budownictwa urbanistycznego.

Autorki oddzielnie traktują, krócej trwające, ale istotne okresy jak: Okres Amarneński i Epoka Ramessydów. Pierwszy oczywiście jest związany z osobą faraona Amenhotepa IV, który przyjął imię Echnaton i jego żoną Nefretiti. Istotna jest tu jego reforma amarneńska uważana, za pierwszą próbę wprowadzenia monoteizmu w dziejach poprzez wywyższenie boga Atona. Zmiany te miały swoje odzwierciedlenie w sztuce, mianowicie - manieryzm amarneński. W rozdziale dotyczącym dynastii Ramessydów śledzimy nieustające podboje prowadzone przez władców i okres dominacji nad podbitymi regionami, a przez to stabilizacji i dobrobytu w państwie. Tu też znajduje się opis struktury i wyposażenia armii egipskiej oraz technik walki.

Trzeci Okres Przejściowy związany jest z kolejnym podziałem Egiptu między dwie władze świecką i duchową, bowiem wzrosła rola kapłanów Amona. Widząc wewnętrzne osłabienie, swoją siłę ukazała Nubia, która oddzieliła się wówczas od Egiptu.

Okres Późny, czyli panowanie ostatnich dynastii. Charakterystyczne dla tego okresu jest przeplatanie się rządów władców egipskich i obcych, mianowicie: asyryjskich czy perskich.

Okres Ptolemejski i Rzymski rozpoczął się podbojem Egiptu przez Aleksandra Macedońskiego. Dzięki niemu przez ponad 300 lat kraj był rządzony przez dynastię Ptolemeuszy, która wprowadziła go ponownie w okres rozkwitu. Następnie widzimy Egipt pod rządami cesarzy rzymskich, którzy zredukowali go do podległej prowincji.

Od Okresu Koptyjskiego do podboju arabskiego, czyli próby wprowadzenia chrześcijaństwa, czego następstwem było powstanie koptyjskiego Kościoła monofizyckiego, a następnie podbój koptyjskiego Egiptu przez kalifa Umara w roku 634.

Na końcu znajduje się przejrzysta tabela chronologiczna dynastii z okresem ich panowania. Dalej umieszczony jest słowniczek z ilustracjami, zawierający najistotniejsze pojęcia, którymi Autorki posługują się w tekście. Następnie alfabetyczny spis państw świata i nazwy muzeów z adresami i stronami internetowymi, które posiadają zbiory egipskie. Na samym końcu indeksy alfabetyczne: bóstw, osób i nazw geograficznych.

Każdy rozdział zawiera część dotyczącą odkryć archeologicznych z danego okresu, informacje o krajach ościennych i wzajemnych stosunkach. Znajdujemy także omówienie najistotniejszych zagadnień związanych ze strukturą społeczną, życiem codziennym, religią, kultem, życiem pozagrobowym, piśmiennictwem.

Duża ilość ilustracji jest równocześnie plusem i minusem pozycji, gdyż dostarcza wielu informacji dodatkowych, ale jednocześnie rozprasza Czytelnika, odwracając jego uwagę od głównego wątku. Książka nie jest typową pracą naukową, stanowi raczej album uzupełniony notatkami naukowymi.

Pozycję tę można polecić wszystkim, zarówno tym, którzy dopiero zaczynają interesować się starożytnym Egiptem, jak i tym, którzy już go znają, a chcą odświeżyć, bądź utrwalić sobie pewne informację z nim związane. Są tu zawarte wszystkie podstawowe informację o historii, kulturze, architekturze czy religii, uzupełnione jednocześnie najnowszymi odkryciami archeologicznymi i badaniami.

Plus minus:
Na plus:
+ przystępny język
+ chronologia
+ profesjonalne fotografie
+ wyczerpujące opisy zdjęć
+ mapki
+ słowniczek z podstawowymi pojęciami
+ przydatny wykaz muzeów świata posiadających zbiory egipskie
+ biografie omawianych naukowców, egiptologów i odkrywców
Na minus:
- nieporęczny format
- duża ilość ilustracji na każdej stronie odwraca uwagę od treści książki
- strony klejone oraz miękka oprawa

Tytuł: Egipt. Sztuka, historia, cywilizacja
Autor: Cristina Maria Guidotti, Valeria Cortese
Wydawca: Arkady
Data wydania: 2008
ISBN: 978-83-213-4525-3
Stron: 240
Oprawa: miękka
Cena: ok. 50  zł
Ocena recenzenta: 9/10