„Inkwizycja na ziemiach polskich” - Sz. Wrzesiński - recenzja

Tematyka inkwizycji jest bardzo interesująca, przede wszystkim ze względu na swoją zagadkowość, nie tylko dla historyków Kościoła, czy średniowiecza.

Spowodowane jest to brakiem wyczerpujących źródeł, bądź ich niedokładnym opracowaniem. Trudności w weryfikacji od strony merytorycznej, czy „nośność” zagadnienia zachęcają autorów popularnonaukowych do zgłębienia tegoż tematu. Jednym z nich jest Szymon Wrzesiński (mający w swym dorobku kilka innych podobnego typu książek, związanych ze średniowieczem), po którego książkę zdecydowałem się sięgnąć dzięki zawartej w niej obszernej bibliografii,  a również dzięki dużej dostępności.

Książka obejmuje ramy czasowe od pierwszej połowy XIII w. do końca XV w. i opisuje ruchy heretyckie i sposoby ich zwalczania przez Kościół katolicki na ziemiach ówczesnej I Rzeczypospolitej. Szymon Wrzesiński skupia się jednak przede wszystkim na Śląsku i – w późniejszym okresie – Małopolsce, ponieważ jak sam podkreśla, z tych okręgów zachowały się źródła. Chwali się we Wstępie, że jest to pierwsza publikacja z tak wielką ilością materiału źródłowego. Nie sposób się z tym nie zgodzić – cytowane teksty zajmują niemal połowę książki. Ma to swoje wady i zalety, jeśli chodzi o te drugie to dodaje wiarygodności oraz niewątpliwie „przybliża” do ujętych wydarzeń. Z drugiej strony autor nie poradził sobie zupełnie z ich ilością i materiałem, który w nich tkwi. Liczne cytaty są pozostawione bez jakiegokolwiek komentarza, a jeśli jest to wręcz lapidarny, a wymagają one dogłębnej krytyki, o którą autor powinien się postarać. Czytałem tę książkę o wiele dłużej niż zakładałem, bowiem chciałem przestudiować źródła zawarte w niej. Chociaż uważam, że nie poradziłem sobie z tym z przyczyny zbyt nikłej znajomości tematu, to było to interesujące doświadczenie. Jednakże nie sądzę, żeby takie było założenie autora, tym bardziej, iż jest to książka o charakterze popularnonaukowym i jej potencjalni odbiorcy nie są do tego przygotowani. Lepszym wyjściem byłoby umieszczenie ich w aneksie na końcu książki i skupienie się na ciągłości narracji nie będącej wielkim atutem.

Jest ona ogólnikowa, pobieżnie ukazuje tło historyczne, a co do opisywanych wydarzeń, to jak wspomniałem, jest dość mizernym komentarzem do wplecionych cytatów. Wyjątkiem jest opis o husytach w Polsce, ale ten temat jest już bardzo dobrze opracowany. Innym typem źródła są ikonografie, a dokładniej ryciny związane z inkwizycją i ruchami heretyckimi. Jak najbardziej przykuwają uwagę i uzupełniają opis, zresztą same w sobie mają dość materiału badawczego na kolejny.

Pod względem technicznym Inkwizycja na ziemiach polskich jest co najwyżej poprawna. Przede wszystkim jest niewystarczająco uporządkowana – każde zagadnienie jest ujęte w inny rozdział, przez co jest ich ponad dwadzieścia; brakuje podrozdziałów, czy paragrafów. Kolejna kwestia to przypisy, których odniesienia są na końcu książki, co jest niepraktyczne, nawet odnoszę wrażenie, że jeśli ktoś je tam umieszcza, to nie chce, by do nich zaglądano.  Niemal wszystkie z nich to przypisy, które podają nazwę źródła; brakuje przypisów wyjaśniających, które przybliżyłyby mniej znane postaci, czy terminy.

Książka wydana jest w miękkiej oprawie, ale jest dość sztywna i odporna na drobne uszkodzenia, dodatkowo papier jest dobrej jakości, więc można to dodać zalet.

Książka jest łatwo dostępna, dlatego każdy kto chce zgłębić nieco wiedzę o inkwizycji w Polsce może ją spokojnie przeczytać, gdyż niewiele jest opracowań na rynku zajmujących się nią. Niemniej, mimo że jest to pozycja popularnonaukowa, polecałbym ją osobom dobrze orientującym się w temacie. Dzięki zebraniu w jednym miejscu dużej ilości źródeł będą one mogły same postarać się je opracować i wydobyć wiele materiału, którego w samej narracji nie znajdą.

Plus minus:
Na Plus:
+ duża ilość źródeł pisanych i ikonograficznych
+  dostępność
+ poprawne wydanie
Na minus:
- pisany materiał źródłowy niedostatecznie opisany
- narracja słabo poprowadzona pod względem merytorycznym
- nieuporządkowany materiał
- brak wyjaśnień

Tytuł: Inkwizycja na ziemiach polskich
Autor: Szymon Wrzesiński
Wydawca: Wydawnictwo Replika
Data wydania: 2009
ISBN: 978-83-7674-011-9
Liczba stron: 216
Oprawa: miękka
Cena: ok. 25 zł
Ocena recenzenta: 5/10