ROPWiM obiecuje. Cmentarz pod Monte Cassino zostanie wkrótce odremontowany

Sprawa remontu cmentarza pod Monte Cassino ciągnie się od wielu lat i zdążyła wzbudzić sporo kontrowersji. Nasza redakcja od lat domaga się jego generalnego remontu. W tej sprawie kilkukrotnie interweniowaliśmy w urzędach i ministerstwach. W tym roku zrobiliśmy to ponownie i po raz pierwszy mamy wreszcie dobre informacje.

Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino, widok z klasztoru / Fot. Pilecka (Ten plik udostępniony jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0.)

Informacje od ROPWiM

Informacje w tej sprawie chcieliśmy uzyskać w Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które jednak odesłało nas do Biura Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Zapytaliśmy, więc w ROPWiM dlaczego do tej pory mimo wielu zapowiedzi nie udało się odremontować cmentarza

„II etap remontu generalnego cmentarza przewidziany na 2010 rok nie został przeprowadzony z dwóch powodów. Pierwszym była tragedia smoleńska i śmierć sekretarza Rady OPWiM śp. Andrzeja Przewoźnika oraz sześciu członków Rady OPWiM, w tym wiceministra kultury Tomasza Merty. Drugim powodem był brak środków w roku budżetowym 2010r.”

Dociekaliśmy także, czy o zakres prac podjętych na cmentarzu w ostatnich latach oraz, czy oto, czy prawdą jest, iż remonty miały miejsce tylko przed przyjazdem ważnych oficjeli. Zwłaszcza ta druga sprawa zawsze budziła sporo kontrowersji.

W odpowiedzi otrzymaliśmy listę dokonany prac, którą prezentujemy:

„W okresie marzec-maj 2009 r. na cmentarzu został wykonany szereg prac remontowo-konserwatorskich (w ramach I etapu remontu generalnego) w tym:

- czyszczenie wszystkich powierzchni kamiennych z wyłączeniem bocznych murów oporowych z hydrofobizacją
- naprawa uszkodzonych krzyży indywidualnych;
- wstępne poprawienie inskrypcji indywidualnych  (przekucie i kitowanie przewidziane jest docelowo w drugim etapie remontu);
- renowacja płyt nagrobnych gen. dyw. Władysława Andersa i Biskupa Polowego Wojska Polskiego gen. dyw. Józefa Gawliny;
- czyszczenie i hydrofobizacja płaskorzeźby orła;
- przełożenie schodów wejściowych na cmentarz;
- uzupełnienie napisu na placu centralnym;
- wyrównanie i naprawę uszkodzonych nakryw na murach tarasowych:
- naprawa i przełożenie płyt kamiennych wokół placu centralnego”.

Ponadto w 2010 r. miano wykonać konstrukcję  murów oporowych bocznych po prawej stronie cmentarza. Poza tym strona włoska na podstawie własnego projektu i na swój koszt dokonała wzmocnienia podstawy płaskorzeźby orła.

Na pytanie o prace przed przyjazdami delegacji odpowiedziano krótko „Nie jest prawdziwa informacja, że prace remontowe miały miejsce wyłącznie przed wizytami ważnych osobistości”.

Kto zajmuje się cmentarzem?

Ani ROPWiM, ani MSZ nie udzielili nam jednoznaczniej odpowiedzi kto konkretnie zajmuje się cmentarzem. Zwłaszcza chodziło nam o odniesienie się do informacji jakoby tylko jedna osoba i to nie na pełny etat dbała o nekropolie. ROPWiM scedował odpowiedzialność za to na stronę włoską, która w myśl traktatów międzynarodowych odpowiada za nasz cmentarz.

„Ona też zatrudnia osobę do pilnowania-dbania o cmentarz. Wszelkie prace konserwacyjne, remonty itp. dokonane być mogą przez stronę polską po uzyskaniu stosownych zgód, których uzyskanie zajmuje kilka miesięcy” - dowiedzieliśmy się w Radzie.

Brak konkretnej odpowiedzi niestety wzmocni głosy mówiące o niedostatecznej opiece nad cmentarzem obarczając za to odpowiedzialnością stronę Polską, mimo, że prawnie jest wszystko w porządku.

Oczekiwany remont

Najlepszą informacją na, którą czekali kombatanci i rodziny spoczywających tam żołnierzy jest rozpisanie 21 kwietnia 2011 r. przetargu na prace remontowe. Zapytaliśmy o koszty, ale przed zakończeniem przetargu ze względów proceduralnych nie jest możliwe podanie planowanego kosztu remontu cmentarza. W ubiegłym roku MKiDN mówiło o kwocie ok. 3 mln zł i obiecywało znalezienie tych środków wkrótce.

Uzyskaliśmy także dokładną specyfikację przetargu:

II.1.1) Nazwa nadana zamówieniu przez zamawiającego: Wykonanie prac konserwacyjno restauratorskich na cmentarzu wojennym Monte Cassino we Włoszech.

II.1.2) Rodzaj zamówienia: roboty budowlane.

II.1.3) Określenie przedmiotu oraz wielkości lub zakresu zamówienia: PLAC CENTRALNY, GROBY GENERAŁÓW I BP. J. GAWLINY: Po upływie roku od zakończenia prac remontowych konieczne są drobne naprawy. 1 wymycie zabrudzeń tłuszczowych, fragmenty placu do hydrofobizacji, uzupełnienie ubytków i naprawy pęknięć, wymiana ramek kratek na stal kwasoodporną. 2 Groby gen. Wł. Andersa, gen. B. Ducha i bp. J. Gawliny - wymycie zabrudzeń tłuszczowych, hydrofobizacja wgłębna, 3 Uzupełnić drobne ubytki formy rzeźbiarskiej opaski. Po wykonaniu napraw płyty zamontować ze spadkiem. Przed płytami zamontować podstawy na znicze w celu ochrony płyt nagrobnych. TARASY FRONTOWE, SCHODY, KWATERY I GROBY: 1 Tarasy frontowe na wszystkich poziomach oczyścić z zabrudzeń i nawarstwień, pleśni, grzybów pleśniowych, mchów i porostów. Usunąć pozostałości napraw styków bloków - przebarwione kity wymienić na nowe. 2 Udrożnić odpływy wód opadowych - przez otwory w murach, usunąć zieleń spomiędzy warstw bloków. 3 Nakrywy murów zamontować po oczyszczeniu, wykonaniu brakujących kapinosów i wzmocnieniu strukturalnym, wykonać hydrofobizację wgłębną. 4 Nawierzchnia tarasów żwirowa - uzupełnić - ścieżki i wymienić - pomiędzy płytami grobowymi - zakrywając podbudowę płyt grobowych. 5 Schody - oczyścić i przeprowadzić prace remontowe jak na innych elementach. 6 Groby: a - zdemontować płyty nagrobne i krzyże , b - oczyścić z zabrudzeń i nawarstwień, pleśni, grzybów pleśniowych, mchów i porostów. Oczyścić z zabrudzeń tłuszczowych od zniczy c - wzmocnić strukturalnie płyty i krzyże, zakitować pęknięcia, d - poprawić czytelność napisów - (pogłębić litery) e - hydrofobizować płyty i krzyże f - wykonać nowe obrzeża na podbudowie g - wykonać betonową podbudowę zbrojoną pod montaż płyt nagrobnych - beton B25W8F100 - ze spadkiem - 1,5% h - zamontować płyty i krzyże po konserwacji TARAS GÓRNY: 1. Płaszczyznę tarasu oczyścić z zabrudzeń i zanieczyszczeń jak innych miejscach cmentarza. 2. Koryta odwadniające nad murem oporowym w poziomie najwyższego tarasu rozebrać i odtworzyć na głębokiej podbudowie - beton C30/35-XC2-XF3. 3. Mur otaczający taras od strony płaskorzeźby orła - naprawić spękania betonów z zastosowaniem injekcji - w systemie PCC. Studzienki i pionowe odpływy wód opadowych - do remontu Realizacja wymiany zieleni według dostarczonego projektu rewaloryzacji zieleni opracowanego przez ABIES - Architektura krajobrazu w kwiecień 2010 roku. Rewaloryzację zieleni proponuje się wykonać z podziałem na dwie strefy przestrzenne: przestrzeń związaną ze stokiem wzniesienia i krzyżem oraz przestrzeń związaną z aleją wejściową. Strefa 1 - zieleń na stoku z krzyżem - jednoetapowa rewaloryzacja zieleni polegająca na wymianie nasadzeń tworzących krzyż oraz pielęgnacji i uzupełnieniu nasadzeń oleandrów. Strefa 2 - zieleń związana z aleją prowadzącą na cmentarz - rewaloryzacja jedno lub dwuetapowa.

Umowa bilateralna w toku

Po uzyskaniu informacji od MKiDN skontaktowaliśmy się z Biurem Prasowym MSZ. Dopytywaliśmy o obecne regulacje międzynarodowe związane z ochroną cmentarza polskiego u podnóża Monte Cassino. W odpowiedzi poinformowano nas, że takiej regulacji nie ma. Cmentarz zatem jest objęty ochroną tylko na zasadach przewidzianych na podstawie Konwencji Genewskich z 1949 roku. Polska jako jedyny kraj biorący udział w walkach we Włoszech w okresie II wojny światowej takiej umowy nie ma.

Jednak jak nam powiedziano negocjowana jest stosowna umowa regulująca wreszcie ochronę polskich cmentarzy we Włoszech i włoskich w Polsce.

„Umowa taka od dłuższego czasu była negocjowana ze strona włoską przez Sekretarza Generalnego Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa śp. Pana Andrzeja Przewożnika. Obecnie porozumienie jest w fazie finalnej, oczekujemy na potwierdzenie strony włoskiej” odpowiedziało nam MSZ.

Jednocześnie MSZ przypomniało, że w dużej mierze na koszt państwa polskiego przeprowadzone były remonty cmentarzy wojennych za granicą, odpowiednio w 2006 r., w 2009 r. i obecnie.

W sprawie negocjowanej umowy wysłaliśmy zapytanie do Ambasady Włoch w Warszawie, ale nadal nie uzyskaliśmy odpowiedzi.

Nadzieja

Pozostaje mieć nadzieję, że przetarg bez przeszkód wyłoni wykonawcę i remont rozpocznie się jeszcze w tym roku. Na pewno jest duża wola polskiej strony i z pewnością włoskiej, by tę sprawę sfinalizować. Tak by kolejna rocznica odbyła się na odremontowanym cmentarzu, by żyjący kombatanci mogli jeszcze złożyć wieńce i znicze w odnowionej nekropoli.