„Boje Polskie 1939-1945. Przewodnik encyklopedyczny” - K. Komorowski (red.) - recenzja

Prawdziwą pozytywną niespodzianką było dla mnie wnętrze książki Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny, która ukazała się na rynku wydawniczym w roku 2009. Książka ta została wydana wspólnym nakładem wydawnictw Bellona i Rytm. Zespół autorów, jakość wydania książki, wspaniałe mapy robią bardzo dobre wrażenie na Czytelniku i... zachęcają do wystawienia najwyższej oceny przez recenzenta.

Autorzy

Książka powstała pod redakcją Krzysztofa Komorowskiego, autora np. książki Bitwa o Warszawę ’44 oraz współautora pracy Operacja „Burza” i Powstanie Warszawskie. Inni autorzy tekstów zawartych wBojach Polskich... to przykładowo: Władysław Filar (inne książki autora to m. in.: Przebraże - bastion polskiej samoobrony na Wołyniu,Wydarzenia wołyńskie 1939-1944, „Burza” na Wołyniu), Józef W. Dyskant (Zatoka Świeża 1463, Trafalgar 1805, Ko Chang 1941,Madagaskar 1942), Grzegorz Jasiński (Żoliborz 1944)  Zbigniew Wawer (Monte Cassino 1944, Monte Cassino. Walki 2 Korpusu Polskiego, Od Buzułuku do Monte Cassino), Wojciech Włodarkiewicz (Przedmoście Rumuńskie 1939, Lwów 1939, Polesie 1939). Z niewiadomych przyczyn autorzy nie są podpisani przy konkretnych tekstach (hasłach), a podani ogólnie na początku książki. Mapy wyrysowali Jan Rutkowski i Anna Kuklińska.

O książce

Książka to wielki tom, z twardą oprawą, bardzo dobrym gatunkiem papieru i szytymi kartkami. Jakość wydania gwarantuje trwałość publikacji. Nie ma mowy, by książka rozpadała się i gubiła karty. Książka zawiera Wstęp (autorstwa K. Komorowskiego), następnie 151 haseł uporządkowanych alfabetycznie, ukazujących nazwy miejsc bitew i potyczek z udziałem polskiego żołnierza w czasie II wojny światowej. Każde hasło zajmuje średnio około 3 strony, opisuje bitwę  (potyczkę) niekiedy z politycznym wstępem, oddziały zaangażowane w akcje, działania zbrojne oraz straty. W książce znajdziemy znane bitwy (hasła typu: Westerplatte, Bzura, Monte Cassino, Arnhem-Driel, Falaise, Powstanie Warszawskie), opisowe tematy (np. dotyczące działań Marynarki Wojennej, lotnictwa, armii podziemnej w kraju) oraz mniej znane epizody dotyczące walk i potyczek np. w czasie wojny obronnej 1939 (Wola Cyrusowa, Jeżów-Słupia), czy bojów partyzanckich (np. Wykus, Gościbskie Lasy). Bardzo dobrym pomysłem było zamieszczenie hasła „Przebraże (VIII 1943-II 1944)”, symbolicznie ukazującego walki polskiej samoobrony przeciw atakom ukraińskich nacjonalistów, skupionych przy Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz walkę polskiej armii podziemnej z wojskami radzieckimi NKWD pod hasłem „Surokonty (21 VIII 1944)”. Inny aspekt godny zauważenia, to uwypuklenie działań AK podczas wyzwalania przez radziecką Armię Czerwoną Wilna i Lwowa w roku 1944 oraz szlak bojowy wraz z walkami 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Naturalnie nie pominięto działań Armii WP przybyłej ze wschodu (Lenino, Kołobrzeg, Nysa Łużycka, Berlin, Budziszyn).

Znakomite wrażenie robią na Czytelniku mapy, które są duże, czytelne, bardzo precyzyjne i merytorycznie bez zastrzeżeń. Kolorowe mapy zamieszczono w książce w liczbie 145. Praktycznie prawie pod każdym z haseł otrzymujemy znakomitą mapę odzwierciedlającą ruchy wojska, nazwy oddziałów, z zaznaczeniem miejscowości, lasów itp. Mapy to najmocniejsza strona tejże publikacji.  Na koniec książki znajdujemy schematy organizacyjne dotyczące wybranych jednostek polskich oraz wojsk przeciwników (autorstwa Z. Wawra) oraz Bibliografię.

Książkę Boje Polskie... mogę porównać np. do wydanej w roku 1975 Encyklopedii II wojny światowej pod redakcją K. Sobczaka (encyklopedyczne hasła, także hasła dotyczące bitew i potyczek, mapy czarno-białe) oraz do książki Wojsko polskie 1939-1945. Barwa i broń - praca zbiorowa, część tekstowa napisana przez S. Komornickiego (chronologicznie ułożone działania Wojska Polskiego z ogólnym opisem bitew i czarno-czerwonymi mapkami). Przy czym recenzowana pozycja w znacznym stopniu przewyższa wymienione powyżej (bardzo dobre zresztą) wydawnictwa.

Uwagi

Ażeby nie było „za słodko”...

Osobiście najbardziej brakuje mi hasła „Jaktorów (29 IX 1944)”. Co prawda temat partyzanckiej bitwy pod Jaktorowem jest pokrótce omówiony przy haśle „Kampinos II (VIII-IX 1944)” lecz niestety bez mapy. Moim zdaniem wątek ten (jedna z największych bitew partyzanckich na lewym brzegu Wisły i jedno z największych jednodniowych zmagań Powstania Warszawskiego) powinien znaleźć miejsce w osobnym rozdziale wraz z mapą.1

Ponadto pod hasłem „Warszawskie przyczółki (16-23 IX 1944)” jest mowa o tym, że z 8 pp 3 DP na przyczółek „między mostami” przeprawiono ponad 100 żołnierzy (str. 427). Jest to ewidentny błąd - naprawdę przeprawiono ponad 1000 żołnierzy2.

Inna sprawa, o którą można mieć pretensję do wydawców, to brak wyjaśnienia skrótów użytych w tekście (np. DP, BAL, BAH, DGPanc, BA, KPanc, KA...) np. w umieszczonym na końcu książki „wykazie skrótów” - pomocnym szczególnie dla młodszych Czytelników, rozpoczynających swoją przygodę z historią.

Duże wyzwanie dla niektórych Czytelników może stanowić wysoka cena - około 89 zł w internetowej księgarni Bellony. Chociaż według mnie książka ta jest warta tej kwoty, a przy wnikliwym poszukiwaniu można znaleźć egzemplarze sporo tańsze, a nowe.

Gdyby nie powyższe uwagi, byłbym skłonny wystawić najwyższą możliwą ocenę recenzenta. Chociaż, z drugiej strony, 9,5 punktów to i tak świetny wynik, rzeczywiście odzwierciedlający znakomity produkt Autorów i wydawnictw Bellona oraz Rytm.

Podsumowanie

Pomimo tych uwag i tak bardzo polecam książkę Boje Polskie 1939-1944.  Moim zdaniem jest to obowiązkowa pozycja dla osób zainteresowanych historią II wojny światowej, historią Polski, także młodszych Czytelników wchodzących dopiero w zainteresowanie historią walk podczas II w. ś. W jednym miejscu autorzy zgromadzili całą esencję merytoryczną działań zbrojnych polskich jednostek podczas II wojny światowej. Na zakończenie jeszcze raz wspomnę: wspaniałe mapy i bardzo dobre teksty (hasła) stanowią o wartości tej książki.

Plus minus:
Na plus:
+ temat książki
+ wysoki poziom merytoryczny
+ znakomita jakość wydania
+ bardzo dobre mapy
+ znani i cenieni autorzy
Na minus:
- drobne uwagi

Tytuł: Boje Polskie 1939-1945. Przewodnik encyklopedyczny
Autor:  Krzysztof Komorowski (red.)
Wydawca: Bellona,  Oficyna Wydawnicza Rytm
Data wydania: 2009
ISBN: 978-83-11-10357-3 (Bellona) i 978-83-7399-353-2 (Rytm)
Strony: 504
Oprawa: twarda
Cena: około 89 zł
Ocena recenzenta: 9.5/10

1. W roku 2011 Wydawnictwo Bellona w serii Historyczne Bitwy wydała książkę pt. Puszcza Kampinoska - Jaktorów 1944, w której można znaleźć szczegółowy opis bitwy pod Jaktorowem oraz dwie mapy dotyczące samej bitwy; [↩]
2. Opisy przepraw na Czerniaków oraz na przyczółek „między mostami” Czytelnik może znaleźć w książcePrzyczółek Czerniakowski 1944 wydanej przez InfortEditions z Zabrza. [↩]