„Historia w kulturze współczesnej...” – P. Witek, M. Mazur, E. Solska - recenzja

Ja nie mieszczę się w akademickim pojęciu historyka, więc może nie powinienem zabierać głosu. Historię studiować kiedyś zacząłem, ale nie ukończyłem. Obroniłem za to dyplom z pedagogiki, a w jej ramach zajmowałem się historią wychowania, jako kształtowaniem świadomości.

Później, przez dwie dekady, historia pojawiała się w moim dziennikarsko-redaktorskim życiu jako element informacji - były prasa, radio, nowe media. Ostatnie lata zajmuję się edukacją historyczną w niewielkim, acz ciekawym muzeum w Elblągu i wykorzystuję popularność facebooka do blogowej prezentacji propagandy zawartej we wspomnieniach i wojennej fotografii. Tu zaś recenzuję dziesiątki książek historycznych, które pochłaniam tonami. Mimo to, wciąż nie jestem historykiem. Czy jednak mam mniej wiedzy, gorszy warsztat, uboższe kompetencje?

Właśnie. Czy tylko historycy mogą opowiadać o historii? Od jakiegoś już czasu widać, że nie. Ba, coraz bardziej widać, że nie. Rewolucja informacyjna i rozwój technologii informatycznych spowodowały, że mówienie o przestrzeni historycznej przestało być zjawiskiem przynależnym jedynie nauce akademickiej. Co więcej, by utrzymać pozorność władzy nad przestrzenią dziejów, tradycyjna nauka musi wchodzić w alianse z dotychczas niezbyt lubianymi, młodszymi siostrami. To cena za obiektywizm, którego historiozofia poszukuje, a historie alternatywne nie powinny omijać.

Brakowało takiej książki, oj brakowało. Od kilku co najmniej lat. Nie sztuką było bowiem zapoznać się z zagranicznymi próbami oswojenia historii poza jej głównym nurtem, ale spróbować podsumować to, co w mniej lub bardziej ‌świadomy sposób dokonuje się na krajowym poletku. I oto jest - nie doskonała, czasem wręcz nieporadna - ale dająca klarowny obraz sytuacji. Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości to podsumowanie projektu badawczego Historie alternatywne, który realizowany był przez grupę naukowców, związanych z Instytutem Historii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Najkrócej rzecz ujmując, grupa ta usiłowała poznać, zrozumieć i przedstawić rozwój historii alternatywnych do klasycznego ujęcia dziejów. Zajmowała się sześcioma sferami, które adekwatnie przedstawione są w książce. Dotyczą one: historii wizualnych i audiowizualnych; historii multimedialnych, wirtualnych i interaktywnych; historii mówionych; historii komemoratywnych; historii performatywnych oraz nowoczesnej literatury historycznej. Padają dziesiątki prób odpowiedzi na pytania o zależności, w tym między historią a mitem, między rekonstrukcją a spektaklem, między słowem a obrazem... Ostatecznie, łączą się one w pytanie o kształt historii tworzonej nowocześnie i jej wpływ na zmiany w kulturze i szeroko ujętej humanistyce.

Mam nadzieję, że nikogo nie zniechęciłem, bo sama treść książki jest dużo łatwiejsza w przyswojeniu niż pytania, na które odpowiada. Mamy tu do czynienia ze zbiorem wystąpień konferencyjnych na temat różnych elementów, spiętych w ujęciu historii alternatywnych. Sprawdźmy po kolei, myślę że znajdziecie coś i dla siebie. Bardzo wyjątkowo daję w recenzji szansę prezentacji spisu treści, ale tym razem jestem przekonany, że warto wprost pokazać, co trafiło do badań, oceny i w konsekwencji do publikacji.

Część I. Teoretyczne problemy historii alternatywnych, Andrzej Radomski: Historia w kulturze remiksu, Marcin Wilkowski: Historia o otwartym kodzie źródłowym, Marek Woźniak: Niezrealizowane drogi historii, czyli o tym, czy historia ma sens, Piotr Sitarski: Obroty kół historii. O historiozofii w grach komputerowych, Kornelia Kończal: Pamięć w historiografii. Kilka uwag o tym, dlaczego historycy uprawiają „memory studies„ i co z tego wynika, Jan Pomorski: ”Wybieram czerwoną pigułkę”, czyli Historia i Matrix.

Część II. Historie wizualne: Dorota Skotarczak: Historia wizualna. Założenia teoretyczne i zakres badawczy, Piotr Witek: Historia między teatrem a telewizją. Teatr Telewizji jako forma oswajania przeszłości, Piotr Zwierzchowski: Pisanie historii, konstruowanie pamięci. Obraz II wojny światowej w kinie polskim, Konrad Klejsa: Co wydarzyło się „czterdziestego„ lipca? Pierwsze filmowe opowieści o Clausie von Stauffenbergu oraz ich konteksty, Anna Miller: ”Przypadkowa śmierć anarchisty”. Tzw. sprawa Pinellego i jej fabularyzacja we włoskich tekstach kultury, Łukasz Krzyżanowski: Pierwsza fala komiksowych narracji o PRL-u po roku 1989. I co dalej?

Część III. Historie performatywne i komemoratywne: Ewa Solska: Komemoracja w społeczeństwie sieciowym. Dyskursywne konsekwencje projektu „Henio on Facebook”, Anna Ziębińska-Witek: Historia w obiektach, czyli czym jest doświadczenie muzealne, Jacek Leociak: Wizualizacje Zagłady w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie: szanse wyzwania – dylematy. (Refleksje współautora), Marcin Tuzinek: Rekonstrukcja historyczna jako środek przekazu przeszłości. Geneza i podstawowa terminologia.

Część IV. Historiografia a publicystyka historyczna: Mariusz Mazur: Teatr Telewizji: „Scena faktu„ – specyficzna wizja historii. O takiej polityce historycznej – polemicznie, Marcin Kula: Reportaż historyczny jako rodzaj współczesnej historiografii, Piotr Osęka: Tajne spec. znaczenia. Modele debaty o PRL w przestrzeni publicznej, Marek Sioma: ”Wiadomości” londyńskie jako źródło poznania historii II Rzeczypospolitej (zamachu stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku) w warunkach emigracyjnych.

Część V. Sztuka i dziennikarstwo wobec przeszłości: Marcin Superczyński: Prawosławne radio internetowe. W poszukiwaniu utraconego, religijnego dziedzictwa Lubelszczyzny, Marek Miller: Polifoniczna powieść reportażowa, Magdalena Januszewska: O Projekcie Europa wg Auschwitz. Litzmannstadt Ghetto 1940 – 1944, Michał Bukojemski: Trzeci i czwarty wymiar kina, Natasza Ziółkowska-Kurczuk: Warsztat scenarzysty i reżysera dokumentalnego filmu historycznego, Mirosław „Miras” Urbaniak: Komiks – historyjki obrazkowe czy historia w obrazkach? Czy niepoważne medium umie mówić o poważnych sprawach?, Sylwia Chutnik: Historia kobiet na przykładzie Warszawy i Krakowa.

Część VI. Historie alternatywne a edukacja historyczna: Andrzej Radomski: Edukacja w informacjonalizmie. Przypadek historii, Kamila Sachnowska: Alternatywa dla podręcznika. Słowo, obraz, przestrzeń miejska w nauczaniu historii najnowszej. Doświadczenia Biura Edukacji Publicznej IPN, Michał Kurkiewicz: Projekt IPN NOTACJE – relacje świadków historii, Karol Madaj: Gry planszowe w edukacji historycznej, Sławomir Poleszak: Wprowadzanie ustaleń naukowych do szerokiego kręgu odbiorcy poprzez dokumentalny film historyczny. Korzyści i niebezpieczeństwa. Perspektywa historyka, Dariusz Słapek, Magdalena Nowożeńska: Wyobraźnia w karbach zmysłów… Czyli ruch rekonstrukcyjny w edukacji historycznej. Rekonesans.

Dużo? Tak, ale ciekawie. Co więcej, grupa redaktorska zapowiada kontynuację prac.

„Poruszona w książce problematyka jest niezwykle szeroka i wymaga wieloletnich badań. Znalazły się w niej tylko niektóre z sygnalizowanych we wprowadzeniu wątków i zagadnień, co oznacza, że nie wyczerpuje ona tematu. Dlatego w najbliższej przyszłości planujemy kontynuowanie rozpoczętej w niniejszym tomie refleksji.”

Nie straszcie, też przeczytam.

W orientacji pomaga nie tylko spis treści, karty tytułowe rozdziałów i poszczególnych referatów, ale też solidna porcja selektywnej bibliografii, indeks osób i noty o autorach. Od strony technologicznej książka nikogo nie powali. Miękka, średnio czytelna okładka. Klasyczne łamanie, zero ilustracji, klejenie. Ale też bez wpadek. Zwykła, przyzwoita robota. Zdaje się, że nie napisałem komu polecam tę książkę... Jeśli się wahasz - zmień portal i dołącz do akwarystów.

Plus minus:
Na plus:
- pierwsze polskie podsumowanie nowych trendów w badaniu historii
- szerokie spektrum zainteresowania autorów
- sporo przydatnych case studies
- świetny materiał dyskusyjny i baza do dalszych działań
Na minus:
- wydawniczo jest to mało atrakcyjna publikacja naukowa

Tytuł: Historia w kulturze współczesnej. Niekonwencjonalne podejścia do przeszłości
Redakcja: Piotr Witek, Mariusz Mazur, Ewa Solska
Wydawca: edytor.org
Data wydania: 2011
Okładka: miękka
ISBN/EAN: 978-83-932285-0-8
Liczba stron: 480
Cena: ok. 40,00 zł 
Ocena recenzenta: 8/10