„Noc morderców” - D. Schenk - recenzja

Dieter Schenk dał się już poznać polskiemu czytelnikowi, jako doskonały znawca kwestii związanych z niemiecką okupacją Polski. Pod koniec zeszłego roku, dzięki wydawnictwu Wysoki Zamek, na naszym rynku pojawiła się kolejna jego praca. Mowa rzecz jasna o książceNoc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holokaust w Galicji Wschodniej.

Na pierwszy rzut oka recenzowany tom robi bardzo pozytywne wrażenie. Publikacja liczy ponad 400 stron i została wydana bardzo estetycznie. Mamy zatem: dużo interesujących zdjęć, dobrej jakości lekko kremowy papier, strony są szyte, a nad trwałością czuwa estetyczna twarda oprawa. Również krój i rozmiar czcionki został tak dobrany, że lektura nie męczy wzroku. Jednak, jak mówi stare porzekadło, nie należy oceniać książki po okładce, zatem przyjrzyjmy się temu, co D. Schenk napisał na jej kartach.

Trochę o treści

A trzeba przyznać, że napisał bardzo wartościową pracę, która wbrew temu, co sugeruje tytuł porusza znacznie więcej tematów niż tylko mord na polskich profesorach i zagłada wschodniogalicyjskich Żydów. Jest to wynikiem tego, że książka była pisana na rynek niemiecki. Dlatego też Autor stara się przybliżyć czytelnikom szerszy kontekst, pokazując dosyć dokładnie kolejne etapy eskalacji niemieckich represji wobec mieszkańców podbitej Polski. D. Schenk nie zapomina również o drugim okupancie, pokrótce szkicując warunki, jakie panowały pod rządami Sowietów w latach 1939-1941. To, swego rodzaju wprowadzenie do przywołanej w tytule książki tematyki, zajmuje ponad 60 stron. W kolejnych pięciu rozdziałach niemiecki badacz prezentuje już to, co wydarzyło się po 22 czerwca 1941 r.

I tak, w rozdziale drugim Autor skupia się na pierwszych tygodniach po niemieckiej inwazji, skrupulatnie omawiając zbrodnie, za którymi stali wycofujący się enkawudziści, jak i te popełniane przez wkraczających Niemców oraz kolaborujących z nimi Ukraińców. Rozdział trzeci w całości został poświęcony mordowi dokonanemu na polskich profesorach i ich rodzinach w lipcu 1941 r. D. Schenk z iście prokuratorską skrupulatnością, właściwie minuta po minucie, odtwarza to co się wtedy stało. Konfrontując dostępne materiały źródłowe oraz relacje Polaków i Niemców wskazuje na winnych, którzy dopuścili się tej strasznej zbrodni. Kolejny rozdział porusza kwestię eksterminacji galicyjskich Żydów. Tutaj również mamy do czynienia z niezwykle pieczołowitym podejściem do poruszanej problematyki, dzięki czemu czytelnik poznaje krok po kroku kolejne fazy straszliwego procederu, który doprowadził do zagłady większości Żydów, zamieszkujących przed wojną Galicję Wschodnią. Dwa ostatnie rozdziały dotyczą już lat powojennych. Z ich lektury możemy się dowiedzieć, jak wyglądało (nie)ściganie przez władze RFN osób odpowiedzialnych za egzekucje wykonane na polskich profesorach oraz poznajemy ustalenia, jakie poczyniono w różnych krajach na przestrzeni lat w kwestii tej zbrodni.

Mocne i słabe strony

To tyle jeżeli chodzi o treść, teraz czas na wypunktowanie mocnych stron książki. W pierwszej kolejności będzie to obszerna kwerenda archiwalna, jaką przeprowadził Autor. Przekłada się ona bezpośrednio na dużą wartość merytoryczną recenzowanej publikacji. Ponadto, D. Schenk często posiłkuje się relacjami oraz wspomnieniami uczestników opisywanych wydarzeń, dzięki czemu tekst „żyje”. Należy przy tym podkreślić, iż badacz podchodzi do wykorzystanych wspomnień z należytą ostrożnością, konfrontując je z innymi dostępnymi źródłami i opracowaniami, przez co można przyjąć, że obraz prezentowanych zdarzeń jest jak najbardziej zbliżony do tego, co faktycznie wydarzyło się w trakcie II wojny światowej na terenach Galicji Wschodniej. Wymieniając zalety nie sposób nie wspomnieć o stylu pisarskim Autora, który jest naprawdę bardzo przystępny, zaś sama lektura – mimo takiego, a nie innego tematu – wciąga. Czytelnicy powinni również docenić zaopatrzenie recenzowanego tomu w szereg interesujących załączników, nawiązujących do treści Nocy morderców…. Praca posiada również rozbudowany aparat naukowy. Mamy zatem do dyspozycji: obszerną bibliografię (dodatkowo wzbogaconą przez redaktorów polskiego wydania), wykaz skrótów, indeks osobowy oraz przypisy zajmujące ponad 25 stron…

No właśnie, przypisy niestety zostały umieszczone na końcu książki. Osobiście nie jestem zwolennikiem tego typu zabiegów. Co prawda większość z nich ma charakter ściśle bibliograficzny, jednak niektóre objaśniają pewne zaganiania, przez co musimy przerwać lekturę i przekartkować całą książkę, aby się z nimi zapoznać. Chyba lepszym pomysłem, byłoby zastosowanie przypisów dolnych, nawet tylko w przypadku tych objaśniających. Kolejną wadą są pojawiające się od czasu do czasu błędy. Trzeba tutaj podkreślić, iż książka miała redaktora merytorycznego, którego pracę widzimy w postaci różnego rodzaju dopisków i prostowania niektórych pomyłek Autora, jednak pewna – zresztą nieliczna – grupa błędów nie została przez niego wychwycona. Ostatnią rzeczą która nieco negatywnie odbiła się na moim postrzeganiu pracy polskiej redakcji – skądinąd bardzo dobrej – to stosowanie przypisów po znaku interpunkcyjnym. Jednakże wszystkie powyższe zastrzeżenia nie mogła wypłynąć na wysoką notę jaka należy się Nocy morderców…

Przejdźmy zatem do podsumowania. Recenzowany tom to praca ze wszech miar godna polecenia wszystkim tym, którzy interesują się niemieckim terrorem na terenach okupowanej Polski. Połączenie w jednej książce obrazu zbrodni wobec polskich profesorów i eksterminacji wschodniogalicyjskich Żydów, doskonale pokazuje kogo nazistowski okupant obrał sobie za główny cel swego ataku. Jeżeli wahacie się czy warto sięgnąć po Noc morderców… to zapewniam Was, że zdecydowanie warto, ponieważ jest to książka tyleż wartościowa, co i dobrze napisana.

Plus minus:
Na plus:
+ ciekawy zabieg polegający na zajęciu się w jednej książce mordem na polskich profesorach i zagładą wschodniogalicyjskich Żydów
+ wartość merytoryczna
+ opieka redaktora merytorycznego
+ obszerna baza źródłowa i bibliograficzna
+ styl pisarski Autora
+ strona wizualna, w tym liczne, interesujące zdjęcia
Na minus:
- sporadyczne błędy
- przypisy na końcu książki (ktoś może uznać to za zaletę)

Tytuł: Noc morderców. Kaźń polskich profesorów we Lwowie i holokaust w Galicji Wschodniej
Autor: Dieter Schenk
Wydawca: Wysoki Zamek
Data wydania: 2011
ISBN/EAN: 978-83-931373-5-0
Liczba stron:440
Oprawa: twarda
Cena: ok. 45 zł.
Ocena recenzenta: 9/10