Jak wygląda egzamin na przewodnika miejskiego? Sprawdziliśmy

Jak w praktyce wyglądają egzaminy na przewodnika miejskiego? Kto jest egzaminatorem oraz ile osób zdaje egzamin? Czy można się odwołać od niezdanego egzaminu? Sprawdziliśmy to na przykładzie Krakowa.

Katedra na Wawelu / fot. Wojtek Duch

Kurs i egzamin

Szkolenie na przewodnika miejskiego jest obowiązkowe i płatne. W myśl rozporządzenia do ustawy prawo turystyczne program kursu składa się z zajęć: 30 godzin historia miasta na tle historii Polski, 30 godzin kultura sztuki miasta, 15 godzin miasto współczesne, 30 godzin geografia turystyczna miasta i regionu, 10 godzin topografia miasta i strefy podmiejskiej, 10 (5) godzin metodyka i technika prowadzenia wycieczek oraz 9 dni zajęć praktycznych np. w muzeach.

Patrząc na powyższe to trudno uznać za trafiony argument, iż absolwent historii lub historii sztuki nie ma wiedzy wystarczającej na oprowadzanie po danym mieście. 60 godzin nauki historii i historii sztuki daje w sumie tylko jeden roczny wykład bez ćwiczeń. Studenci w roku mają przynajmniej kilka wykładów i ćwiczeń kończących się egzaminem. Geografia i topografia miasta są dla każdego mieszkańca rzeczą oczywistą. Widzę o połączeniach komunikacyjnych, siedzibach urzędów, lokalizacji obiektów zabytkowych, trasach wylotowych etc. najlepiej nabywa się w praktyce. Jedyna umiejętność, której nie można nabyć na studiach lub bez praktyki jest metodyka i technika prowadzenia wycieczek.

Należy jednak na przykładzie Krakowa powiedzieć, że kursy są prowadzony dobrze i wykłady dla uczestników prowadzą często wybitni specjaliści o ugruntowanym dorobku. Jednak obowiązkowy charakter jest barierą, o czym więcej w artykule: Spór o deregulację przewodnictwa. Kto ma rację? Sukces szkół i szkoleń gastronomicznych mimo całkowitej deregulacji zawodu kucharza pokazuje, że nawet po planowanej reformie Ministra Gowina na tego typu kursy nie będzie brakowało chętnych.

Sam egzamin składa się z trzech części. Teoretycznej pisemnej i ustnej, oraz praktycznej w terenie. Część pisemna składa się z 30 pytań jednokrotnego wyboru, by ją zaliczyć należy uzyskać 20 punktów. Część ustna polega na odpowiedzi na pytania z wylosowanych wcześniej zestawów. Pytania są trzy. Maksymalnie można uzyskać 15 punktów, do zdania wymagane jest 9. Część praktyczna odbywa się w terenie i polega na wykonaniu od 3 do 5 zadań. Koszt egzaminu to 120 zł.

Komisja Egzaminacyjna

W skład komisji egzaminacyjnej Marszałek Województwa Małopolskiego zarządzeniem nr 101/2011 z dnia 6 września 2011 roku w sprawie powołania Komisji Egzaminacyjnej dla kandydatów na Przewodników Turystycznych Miejskich po Krakowie powołał do składu komisji osoby reprezentujących następujące stowarzyszenia oraz organizacje zrzeszające organizatorów turystyki: Stowarzyszenie Przewodników i Popularyzatorów Wiedzy o Krakowie „Krąg„ (2 członków), Stowarzyszenie Oświatowe „Zamek Królewski w Krakowie„ (2 członków), PTTK Regionalne Forum Oddziałów Małopolskich, Samorząd Przewodników Turystycznych PTTK Województwa Małopolskiego (4 członków), Towarzystwo Przewodników„ Renesans”, (2 członków, Stowarzyszenie Przewodników Turystycznych w Krakowie (2 członków), Stowarzyszenie Przewodników Miejskich po Krakowie ”Secesja” (1 członek), Stowarzyszenie Pilotów Wycieczek i Przewodników Turystycznych ”Gaudeamus” (2 członków), Małopolską Organizację Turystyczną (1 członek), Krakowską Izbę Turystyki (2 członków), przedstawiciel Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (1 członek).

Zgodnie z przepisami rozporządzeń (§ 13 ust. 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 17 stycznia 2006 r. - w poprzednim stanie prawnym jak również § 19 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sportu i Turystyki z dnia 4 marca 2011 r. w sprawie przewodników turystycznych i pilotów wycieczek - w obecnym stanie prawnym) do zadań komisji egzaminacyjnych oraz zespołów egzaminacyjnych należy m. in. przygotowanie pytań testowych egzaminu pisemnego, przygotowanie zestawów pytań egzaminu ustnego, określenie zadań do realizacji w ramach części praktycznej egzaminu, przeprowadzenie egzaminu oraz wystawienie ocen.

Zgodnie z art. 29 ustawy o usługach turystycznych kontroli osób wykonujących zadania przewodnika turystycznego miejskiego dokonują osoby imiennie upoważnione przez Marszałka Województwa Małopolskiego. Osoby przeprowadzające kontrole są rekomendowane przez stowarzyszenia zrzeszające przewodników turystycznych. W kontrolach uczestniczą również pracownicy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego oraz funkcjonariusze Straży Miejskiej Miasta Krakowa oraz Policji.

Na 19 członków komisji i 1 sekretarza z Departamentu Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki odpowiedzialnego za sporządzenie dokumentacji z przebiegu egzaminu, aż 15 osób reprezentuje organizacje przewodnickie, w tym stowarzyszenia, które organizują szkolenia na przewodników. Te same organizacje poprzez swoich przedstawicieli są odpowiedzialne za szkolenie, ułożenie i przeprowadzenie egzaminu, co więcej odpowiadają także za kontrolę uprawnień przewodnickich. W przypadku kontroli jednak Marszałek upoważnił także inne osoby. Prawdą jest, że do zespołu egzaminacyjnego nie powołuje się egzaminatorów, którzy uczestniczyli w szkoleniach. Jednak są reprezentantami organizacji, które je przeprowadzają.

W efekcie w latach 2007-2011 do egzaminu dla kandydatów na przewodników turystycznych Miejskich po Krakowie przystąpiło 1110 osób, a 27,3% osób pozytywnie zaliczyło egzamin. Wszystkie lub prawie wszystkie (wyjątek jeśli już są przewodnikami np. po Warszawie) musiały przystąpić do kursu. Jednocześnie w latach 2007-2011 nie było przypadku cofnięcia uprawnień przewodnika turystycznego miejskiego po Krakowie przez Marszałka Województwa Małopolskiego.

Jednocześnie przepisy wykonawcze do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. o usługach turystycznych (tekst jednolity Dz. U. z 2004r. Nr 223 poz. 2268 z późn. zm.) nie regulują trybu składania odwołań od wyników egzaminów przeprowadzanych przez Komisje Egzaminacyjne. W latach 2007-2011 do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego wpłynęło 10 pism dotyczących odwołań od wyników egzaminu. Pisma zostały przekazane Przewodniczącej Komisji Egzaminacyjnej, z prośbą o udzielenie pisemnej odpowiedzi. Wszystkie pisma dotyczące odwołania od wyniku egzaminu zostały uznane za bezzasadne.

De lege ferenda

Marszałek Województwa przy powoływaniu Komisji Egzaminacyjnej jest zobligowany przepisami ustawowymi i nie w porządku byłoby mu czynić zarzut, że te same organizacje poprzez swoich przedstawicieli szkolą jak i egzaminują. Ci ostatni zresztą robią to przecież w zgodzie z ustawą. To ustawodawca zrobił błąd dopuszczając do takiej sytuacji. Państwowy egzamin zamienił się tym samym w egzamin korporacyjny.

Wątpliwości budzi także brak trybu odwoławczego w przypadku niezdanego egzaminu. Nie jest on sformalizowany, a odwołania rozpatrywała osoba, która zasiadała w Komisji Egzaminacyjnej. W przypadku chociażby egzaminów na aplikacje prawnicze tryb odwołań jest regulowany bardzo precyzyjnie. Niezadowoleni z klucza odpowiedzi dowodzili swoich racji nawet przed sądami, które wielokrotnie przyznawały im rację.

Na horyzoncie jest już całkowita deregulacja zawodu przewodnika, która rozwiąże te problemy. Jednak jeśli by do niej nie doszło należałoby zmienić kształt egzaminu. Powinien być on przygotowywany i przeprowadzany przez ekspertów niezależnych od stowarzyszeń przewodnickich i organizacji turystycznych. Konieczna jest także precyzyjna droga odwoławcza z możliwością odwołania się do osób (organów) niezwiązanych z Komisją Egzaminacyjną.