„Kobiety Holokaustu…” – J. Stöcker-Sobelman - recenzja

Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej miało w swoim założeniu doprowadzić do całkowitego zniszczenia Żydów. Doświadczenia, które ze sobą niosło stały się doświadczeniami dla obu płci. Żydów skazano na eksterminację bez dzielenia ich na kobiet i mężczyzn. Joanna Stöcker-Sobelman w swojej książce Kobiety Holokaustu. Feministyczna perspektywa w badaniach nad Shoah Kazus KL Auschwitz-Birkenau przygląda się przede wszystkim kobiecym doświadczeniu Zagłady. Jest to nowe postrzeganie wydarzeń dawno już poznanych i dogłębnie zbadanych.

Książka Joanny  Stöcker-Sobelman – doktora nauk humanistycznych, nauczycielki współpracującej z Centrum Badań nad Holokaustem Uniwersytetu Jagiellońskiego i Gender Studies PAN – jest próbą przedstawienia polskim czytelnikom zarysu feministycznej perspektywy w badaniach nad Zagładą Żydów. Perspektywy, która w Polsce jest bardzo mało znana, pomimo że od wielu lat wydawane są anglojęzyczne publikacje na ten temat, które nie są tłumaczone.

Spojrzenie na Zagładę Żydów z  tej perspektywy  nie jest nowym spojrzeniem. Nurt feministyczny w badaniach nad Holokaustem ma swoje początki w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Zajmowali się nim przede wszystkim badacze ze Stanów Zjednoczonych i to właśnie dlatego większość publikacji dotyczących tego tematu zostało napisanych w języku angielskim.

Autorka w swojej książce przedstawia specyficzne kobiece doświadczenie Holokaustu, które zasadniczo różni się od męskiego. Opisuje typowe kobiece trudności związane z życiem w obozach koncentracyjnych, powiązania między rasizmem, seksizmem i antysemityzmem, które miały wpływ na to życie oraz problemy żydowskich kobiet przed, w czasie i po II wojnie światowej. Oprócz tego  szkicuje także zarysy i etapy rozwoju tego kierunku  w badaniach nad Zagładą, opisuje badanie tego problemu przez pryzmat gender. Przywołuje także opinie i przekonania panujące wśród badaczy tego tematu.

Poprzez dokładne zbadanie historii kobiecego oddziału w KL Auschwitz-Birkenau, Autorka wprowadza Czytelników w ten problem. Na  kobiece doświadczenie  składały się między innymi transport i przyjazd do obozu, warunki życia, ograniczenie wolności, limitowanie jedzenia, kontaktów międzyludzkich, ciężka praca, zimno, zmęczenie, strach, choroby, ogólne upodlenie kobiet. Moim zdaniem, przywoływanie dużej liczby relacji jest szczególnie dużym atutem tej publikacji – pozwalają one na lepsze zrozumienie tematu i pomagają w wyobrażeniu sobie opisywanych problemów.

Autorka nie obawia się poruszać tematów tabu związanych z Holokaustem, za co należy jej się naprawdę ogromny szacunek. Bez żadnych ogródek naświetla problem prześladowań seksualnych więźniarek czy gwałtów.  Kwestie te rzadko poruszane są w innych publikacjach, co sprawia że Kobiety Holokaustu ... jeszcze bardziej zyskuje na wartości. Poza tym, Autorka przywołuje także szczególnie ciemną kartę historii KL Auschwitz – eksperymenty pseudomedyczne i sterylizacyjne przeprowadzane na żydowskich kobietach w bloku dziesiątym tego obozu.  Przedstawia się też paradoksy związane z seksizmem, nazizmem i antysemityzmem, które miały ogromny wpływ na sytuację więźniarek, np. to , że ciało miało zostać unicestwione, ale wcześniej wyeksploatowane do końca. Rzeczy, które pozornie nie miały znaczenia albo miały małe znaczenie, mogły zadecydować o kondycji psychicznej osoby, a ta niejednokrotnie decydowała o życiu lub śmierci.

Tym, co szczególnie mnie urzekło w tej publikacji jest przede wszystkim kompleksowe zbadanie dziejów kobiet w KL Auschwitz-Birkenau.  Autorka nie unika konfrontacji z najbardziej ciemnymi stronami historii kobiet w tym obozie, nie unika tematów tabu, nie obawia się ich poruszania. To sprawia, że Kobiety Holokaustu. Feministyczna perspektywa w badaniach nad Shoah Kazus KL Auschwitz-Birkenau jest publikacją bardzo ważną. Przyznam się do tego, że nie mogłam oderwać się od tej książki. Rozbudziła ona mój apetyt na więcej.

Na szczególną uwagę zasługuje bibliografia. Można tam znaleźć mnóstwo pozycji związanych z tym nurtem feministycznym. Pozycje te w większości są w języku angielskim i myślę, że raczej trudno będzie je zdobyć w Polsce, ale pani Stöcker-Sobelman sprawiła, że chce się ich szukać, nie przejmując się tym, że będzie to trudne.

Jedyną rzeczą, która mi się nie spodobała, jest jej objętość. Ma ona jedynie 145 stron i zostawia po sobie duży niedosyt. Osobiście mam nadzieję, że autorka  już jest w trakcie pisania kolejnej publikacji, tym razem większej.

Razem z pierwszą stroną tej książki, ruszamy w podróż po kobiecym doświadczeniu obozu. Wspólnie z więźniarkami jedziemy transportem, razem z nimi wchodzimy do Sauny, goli się nam włosy, dostajemy łachmany do ubrania, głodujemy, pracujemy ponad nasze siły, przeprowadza się na nas eksperymenty pseudomedyczne. Autorka okazuje się być doskonałym psychologiem, a poza tym zdolnym badaczem. Stworzyła rewelacyjne wprowadzenie do polskiego nurtu feministycznego w badaniach nad Zagładą. Książka zdecydowanie dla wszystkich zainteresowanych tematyką.

Plus minus:
Na plus:
+ styl Autorki – proste zdania i lekkie pióro sprawiają, że książkę czyta się łatwo i szybko
+ popularyzuje mało znany w Polsce nurt feministyczny w badaniach Holokaustu
+ liczne relacje ubarwiają narrację, pozwalają na lepsze wyobrażenie i zrozumienie tematu
+ przywoływanie autorek dobrze znanych z historii obozu KL Auschwitz-Birkenau podkreśla fakt, że historia „kobiecego Holokaustu” nie może być oderwana od samego Holokaustu
+ bardzo przystępna cena
+ bardzo ciekawa bibliografia
Na minus:
- książka jest zbyt krótka

Tytuł: Kobiety Holokaustu. Feministyczna perspektywa w badaniach nad Shoah Kazuz KL Auschwitz-Birkenau
Autor: Joanna Stöcker-Sobelman
Wydawca: Wydawnictwo TRIO
Data Wydania: 2012
ISBN: 978-83-7436-295-5
Liczba stron: 145
Oprawa: miękka
Cena: ok 24 złotych
Ocena recenzenta: 9/10