„Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości” - S. Aleksijewicz - recenzja

Dla jednych historia, dla drugich współczesność. Ponad miesiąc temu byliśmy świadkami 26 rocznicy wybuchu reaktora atomowego w Czarnobylu. Starsi z nas pamiętają jeszcze smak płynu Lugola i zakłamanie władz radzieckich. Białoruska dziennikarka zabiera nas w podróż po świecie Czarnobyla, świecie tajemniczym i trudnym do zrozumienia, ale niezwykle ciekawym.

Autora książki Swietłana Aleksiejewicz, polskiemu czytelnikowi znana jest przede wszystkim z reportażu historycznego o kobietach walczących w czasie II wojny światowej pt. Wojna nie ma w sobie nic z kobiety. Urodzona w 1948 reporterka poświęciła 20 lat swojego życia na badanie skutków pożaru reaktora w czarnobylskiej elektrowni. Spotkała się z żołnierzami, ratownikami, nawet myśliwymi, których zadaniem była likwidacja zwierząt z terenu skażonego. Najciekawszymi z jej bohaterów są jednak zwykli ludzie. Często niepiśmienni chłopi, którzy po awarii reaktora nie ewakuowali się jak inni, lecz pozostali w swych małych wioskach. Dalej mieszkali w domach, których napromieniowanie przekraczało skalę urządzeń mierniczych.

Dziennikarka trafiła do ludzi wyklętych lub ich rodzin. Bowiem w większości przypadków czarnobylscy bohaterowie spoczywają już na cmentarzach, przykryci wieloma warstwami betonu – nawet po śmierci ich napromieniowane szczątki są niebezpieczne dla otoczenia.

Na wstępie możemy przeczytać wywiad autorki z samą sobą. Wyjaśnia w nim, dlaczego pisze o Czarnobylu.

„nie jest to książka o Czarnobylu, ale o świecie Czarnobyla. O samym wydarzeniu napisano już tysiące stron i nakręcono tysiące metrów taśmy filmowej. (....) Staram się wychwytywać życie...”

Cel ten jest realizowany na ponad 250 stronach tekstu. Reporterka ukazuje „wydarzenia czarnobylskie” z perspektywy dziesiątek swoich bohaterów. Tworzy mozaikę faktów, z której wyłania się pełny obraz tragedii. Książka jest podzielona na trzy rozdziały: Ziemia Umarłych, Korona Stworzenia, Zachwycenie Smutkiem. Każdy z nich to około 15 historii ludzi, którzy w przeróżne sposoby doświadczyli Czarnobyla, od tadżyckiego uchodźca po członków fundacji pomagających dzieciom.

Prawie każda opowieść ma w tytule słowo monolog np. Monolog o tym dlaczego ludzie wspominają. Reporterka bardzo rzadko ujawnia swoją osobę. Bohaterowie mówią w liczbie pojedynczej, co zmniejsza dystans z czytelnikiem.

Rozważania często mają charakter filozoficzny. Katastrofa w Czarnobylu staje się metaforą klęski człowieka XX wieku na płaszczyźnie społecznej, emocjonalnej i ekologicznej. Można ten reportaż potraktować jako dokumentację z wydarzeń roku 1986, jako jeden z wielu aspektów związanych z upadkiem ZSRR. Ale można również czytać go jako lekcję moralności.

Głównym atutem reportażu jest ujęcie problemu w charakterze makro. Swietłana Aleksiejewicz dużo uwagi poświęca na przedstawienie problemów związku radzieckiego u schyłku swej potęgi.

Na przykładzie ochotników biorących udział w usuwaniu skutków katastrofy przedstawia mechanizm produkcji homo sovieticus. Indoktrynacja od podstawówki, wpajanie wzorców radzieckich, sprawiła że nie brakowało młodych ludzi gotowych do śmierci za kraj w skażonej strefie.

Dziennikarka podczas przedstawiania społeczeństwa ZSRR często zwraca uwagę na „paradoks atomowy”. Ludzie od dziecka uczyli się jak przetrwać wojnę atomową, a nie umieli sobie poradzić z pożarem reaktora. Jej zdaniem odpowiada za to podział na atom pokojowy i wojenny.

Język reportażu niezwykle pobudza zmysły. Naturalistyczne opisy budują niezwykłą atmosferę grozy i nihilistycznej pustki. Pozwalają też dotknąć świata, który otwiera przed nami Swietłana Aleksiejewicz, poczuć zapach chemikaliów zrzucanych z helikopterów na reaktor. Książkę wydano na dobrej jakości papierze i precyzyjnie zszyto.

Dzieło Swietłany Aleksijewicz polecam wszystkim fanom dobrej literatury. Nie jest to tylko reportaż. Wydawnictwo Czarne serwuje nam nowe dziennikarstwo. Pełne refleksji i filozoficznej zadumy nad losem człowieka.

Plus minus:
Na plus:
+ nowe spojrzenie na problem Czarnobyla
+ język reportażu
+ wydanie
Na minus:
Moim zdaniem brak

Tytuł: Czarnobylska modlitwa. Kronika przyszłości
Autor: Swietłana Aleksijewicz
Wydanie: 2012
Wydawca: Wydawnictwo Czarne
ISBN: 978-83-7536-371-5
Stron: 281
Oprawa: twarda
Cena: ok. 40 zł
Ocena recenzenta: 10/10