Polonia argentyńska

Dramatyczne dzieje polityczne narodu polskiego sprawiły, że miliony Polaków w XIX i XX wieku opuściło ojczyznę i szukały schronienia w innych krajach. Panorama dziejów polskich na obszarze Ameryki Łacińskiej obejmuje wiek XIX i XX aż do czasów współczesnych.

Na rozwój europejskiej emigracji do Ameryki Południowej wpłynęło wiele czynników, między innymi niewykorzystane jeszcze możliwości gospodarcze kontynentu, brak ludzi miejscowych z odpowiednim przygotowaniem do organizowania słabo rozwiniętego przemysłu i gospodarki w poszczególnych krajach oraz mała liczba ludności w stosunku do ogromnych obszarów. Chęć zaludnienia nie zamieszkałych terenów, dążność do rozwoju gospodarczego sprawiły, że rządy krajów południowoamerykańskich rozpoczęły w Europie agitację, mającą na celu ściągnięcie osadników europejskich na swoje tereny.

Akcję kolonizacyjną na najszerszą skalę prowadziła Brazylia, a drugim państwem Ameryki Łacińskiej, do którego przybyła największa liczba Polaków, była Argentyna.

Charakter i natężenie emigracji polskiej do tego kraju w XIX w. zależny był w dużej mierze od sytuacji politycznej i gospodarczej naszego kraju. Utrata niepodległości, poczucie indywidualnego i zbiorowego zagrożenia, starcia zbrojne z zaborcami i wynikająca stąd niejednokrotnie konieczność ucieczki przed politycznymi represjami, a także ciężka sytuacja gospodarcza zmuszały tysiące ludzi do emigracji. Na ogół emigranci traktowali pobyt w Argentynie jako przejściowy, licząc na powrót do kraju. Jednak większość z nich, mimo tęsknoty za rodzinnymi stronami, już na zawsze pozostała na emigracji, uznając obcy kraj za nową ojczyznę, oddając mu niejednokrotnie wielkie usługi i zapisując się trwale w jego historii, gospodarce, kulturze.

27 sierpnia 1897 r. do argentyńskiej prowincji Misiones, położonej między Brazylią a Paragwajem, przybyło 14 rodzin polskich (wraz z dziećmi-69 osób). Data ich przybycia jest uważana za początek polskiego osadnictwa chłopskiego w Argentynie. Osadzono ich w miejscowości Apostole, gdzie otrzymali działki ziemi porośnięte podzwrotnikową puszczą, którą musieli, podobnie jak w Brazylii, najpierw wykarczować, aby ziemia mogła nadawać się pod zabudowę i uprawę. Grupa 14 rodzin pochodziła ze wschodnich terenów Galicji (okolice Horodenki, Buczacza, Obertynia), kolejni osadnicy, którzy zawitali do Argentyny przybyli z Małopolski Wschodniej (456 osób w 1897 .).

Każda z przybyłych rodzin otrzymała działki, wielkości od 25 do 100 hektarów, z możliwością korzystnego rozłożenia na raty spłaty należności. Chłopi z miejsca zabrali się do pracy, która zmieniła się w uporczywą walkę z przyrodą. Wiadomości o urodzajności ziemi i jej ilości docierały do Galicji, wywołując prawdziwą „gorączkę”. W ten sposób zaczyna się masowy napływ Polaków, do Argentyny, większości rusińskiego pochodzenia. Powstają nowe kolonia takiej jak: Azara, Korpus Christi, San Jose, Cero Roca, Guarany, Campo Grande, Campo Verde (1901-1934).

Od chwili napływu pierwszych polskich osadników do Argentyny, władze zdecydowały się na stworzenie urzędu administratora kolonii polskich. Urząd ten objął Józef Białostocki (1846-1925). Wraz z księdzem Stanisławem Cynalewskim, Władysławem Zakrzewskim i Józefem Bayerlein- Mariańskim administrator zajął się organizacją życia społeczno-kulturalnego Polonii w Misiones.Powstawały polskie stowarzyszenia, ochronki dla dzieci, szkółki wakacyjne. Z czasem lokalne towarzystwa rozrzucone po koloniach, połączyły się w Związek Polaków w Misiones, siedzibą była stolica Pasados.

Pod koniec XIX w. rozpoczęła się też emigracja zarobkowa, zwłaszcza rolnicza, która przybrała wymiar masowy szczególnie w okresie międzywojennym, gdy USA w 1921 r. wprowadziły ograniczenia imigracyjne. Mimo, że wśród emigrantów do Argentyny przeważała ludność wiejska, to przyjeżdżali tu także rzemieślnicy, robotnicy, polscy nafciarze z Podkarpacia, którzy położyli podwaliny pod argentyński przemysł naftowy. Wśród argentyńskiej Polonii nie brakowało też naukowców, lekarzy, inżynierów, ludzi kultury i sztuki. Szacuje się, iż w latach 1919-1938 do Argentyny przybyło ok. 167 tysięcy Polaków.

Po II wojnie światowej do Argentyny przybyła ostatnia fala uchodźców, złożona przede wszystkim z rodzin wojskowych i cywili, którzy nie zaakceptowali zmian politycznych, jakie zaszły w Polsce w tym czasie (ok. 20-22 tys. osób).

Aktualnie nie istnieją statystyki, które mówiłyby o liczebności grupy etnicznej pochodzenia polskiego w Argentynie. Szacunkowe dane podają liczebność na 174 tys. osób.

Jednego możemy być pewni, ogromną większość Polonii stanowią osoby urodzone, wychowane i wykształcone w Argentynie. Jest to już więc cząstka społeczeństwa argentyńskiego tyle, że o polskich korzeniach. Nadal jest to grupa zorganizowana, posiadająca własną „infrastrukturę”, w której znajduje się Związek Polaków w Argentynie zrzeszający 33 organizacje.

Ze znanych Polaków, którzy byli związani z Argentyną wyliczyć można: Edmunda Strzeleckiego, Ignacego Domeykę, Józefa Siemiradzkiego, Hugo Zapałowicza, Stefana Nasterowicza, Jana Kozakiewicza, itd. W latach 1939-1963 w Argentynie mieszkał i tworzył Witold Gombrowicz.