Przegląd historycznych nowości wydawniczych (1 października-23 listopada 2012)

Po dłuższej przerwie na łamy naszego portalu powraca lubiany i popularny wśród  czytelników „historia.org.pl” przegląd historycznych nowości wydawniczych.

W przeglądzie tym postaram się zaprezentować w jak najszerszym zakresie nowości wydawnicze, które pojawiły się na rynku w ciągu ostatniego miesiąca. Wyjątkowo, bo tylko tym razem objął on siedem tygodni. Przegląd będzie uwzględniał zarówno premiery, jak i kolejne wydania, które ukażą się na księgarskich półkach. Całość podzielona została na chronologiczne rozdziały.

Starożytność i archeologia

W ostatnich tygodniach z zakresu starożytności i archeologii pojawiło się kilka pozycji naukowych, które ukazały się nakładem wydawnictw uniwersyteckich. Biologia wczesnorolniczych populacji ludzkich grupy brzesko-kujawskiej kultury lendzielskiej 4600-4000 BC (W. Lorkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego) podsumowująca badania archeologiczne nad biologią przedstawicieli kultury lendzielskiej.W poszczególnych rozdziałach omówiono różnego rodzaju cechy biologiczne i antropologiczne pradawnych mieszkańców tych okolic.

Bardzo cennym źródłem wiedzy o antyku, zawierającym bogaty materiał z różnych dziedzin jest praca Noce attyckie 2.24. o dawnej oszczędności i o starożytnych ustawach dotyczących wydatków (A. Gelliusz, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Ten sam ośrodek akademicki opublikował książkę Świadectwa epigraficzne. Historia starożytna w świetle inskrypcji (red. J. Bodel) będącą próbą pokazania znaczenia, jakie mogą mieć inskrypcje dla warsztatu badawczego historyka starożytności. Natomiast Bellona przygotowała dwie „lżejsze” pozycje. Pierwsza z nich to Gladiatorzy Krwawy spektakl z dziejów starożytnego Rzymu (K. Nosow), a druga Wojny domowe w imperium Aleksandra Wielkiego (B. Bennett, M. Roberts).

Średniowiecze

Zainteresowani wiekami średnimi nie będą zawiedzeni w tym miesiącu. Pojawiło się wiele książek, wśród których jest wiele wartościowych prac, jak chociażby Pierwsze wieki monarchii piastowskiej (Nauka i Innowacje) G. Labudy, o którym tak napisał inny wybitny polski historyk H. Samsomnowicz - „Mało który z badaczy wczesnego średniowiecza potrafił tak znakomicie wzbogacić uzyskiwane informacje doborem źródeł, przede wszystkim pisanych, ale również językoznawczych i archeologicznych. Niewielu równie znacząco wzbogaciło zasób wiadomości o dziejach środkowej Europy, przyswajając teksty.”

Z historii powszechnej ukazało się więcej prac. Władca i prawo (1200-1600) Suwerenność monarchy a prawa poddanych w zachodnioeuropejskiej tradycji prawnej (K. Pennington, WUW) stanowiąca studium poglądów średniowiecznych prawników oraz teoretyków prawa i myśli politycznej na temat pojęcia oraz zakresu uprawnień władzy publicznej. Seksualność w średniowiecznej Europy (R.M. Karras, PIW) będzie mieć ogromne znaczenie dla każdego czytelnika pragnącego poznać historię epoki. Pokazuje ona, jak seksualność i tożsamość były rozumiane w przeszłości, zawiera przegląd badań, przytacza źródła wywodzące się z kręgu wczesnej Europy chrześcijańskiej, ze średniowiecznej kultury żydowskiej oraz świata islamskiego. J.L. Abu-Lughod  na kartach Europa na peryferiach. Średniowieczny system-świat w latach 1250-1350 (Marek Derewiecki) dowodzi, że już w trzynastym wieku na obszarze Eurazji funkcjonował, formujący się od jedenastego wieku, przednowożytny „światowy system” wymiany handlowej, który obejmował swym zasięgiem trzy wysoko rozwinięte kręgi cywilizacyjne: chrześcijańską Europę Zachodnią, islamski Bliski Wschód oraz Daleki Wschód. Świat średniowieczny w zwierciadle romansu (M. Włodarski, WUJ) jest studium z pogranicza literatury i wiedzy o kulturze. Jest również książką, która ma przybliżyć dzisiejszemu czytelnikowi świat oglądany oczami ludzi żyjących w wiekach średnich, rzeczywistość, której obraz zawarty został na kartach powstających wówczas dzieł. Kolejną pozycją godną uwagi jest dzieło A. Radzimińskiego, autora popularnonaukowej pracy O Kobiecie w średniowiecznej Europie (Wydawnictwo UMK).

Ukazała się też kolejna książka z serii „Pola bitew” wydawnictwa Inforteditions Aljubarrota 14 VIII 1385. Obroniona niepodległość Portugalii (M. Małecki).

Nowożytność

Małżonkowie Zygmunt Stary i Bona Sforza (Zysk I S-Ka) zostali opisani w książce J. Besali.

Na kartach Morskich opowieści (Rebis) Roger Crowley zabiera czytelnika w podróż od Stambułu po Gibraltar, przedstawia niezwykłych wojowników: pirata Barbarossę, admirała floty osmańskiej Alego Paszę czy don Juana de Austria, stojącego na czele floty chrześcijańskiej, syna z nieprawego łoża cesarza Karola V.

Były Prezydent Francji V.G. d‚Estaing jest autorem publikacji Zwycięstwo Armii Napoleona (Sonia Draga), która ukazała się w roku 200. rocznicy wyprawy Napoleona na Rosję. Zabić tyrana? Tyranobójstwo w nowożytnej Europie (M. Cottret, Czytelnik) jest monografią historyczną, ale może też stanowić przyczynek do dyskusji nad problematyką oceny rządzących: jej kryteriami, rozbudzaniem społecznych emocji, oddziaływaniem ideologii.

Z serii „Historyczne bitwy” pojawiły się dwie prace osadzone w czasach nowożytnych. Wojny guarańskie 1628-1756 (J. Molenda, Bellona) o jednym z najważniejszych epizodów w historii krajów nad La Platą oraz Beresteczko 1651 (R. Romański, Bellona). O wielkim zwycięstwie polskiego oręża pod Wiedniem poświęcona jest publikacja R. Sikory Husaria pod Wiedniem (Erica Polski Instytut Wydawniczy).

XIX w i I wojna światowa

Niezwykłe kobiety Romanowów od świetności do rewolucji (J.P. Gelardi, Muza)- od początku lat 50. XIX wieku, do końca lat 20. XX wieku Rosja przeszła potężną transformację, a świetność imperium carów ustąpiła miejsca chaosowi rewolucji, z której wyłonił się Związek Radziecki. W oku cyklonu znalazły się cztery kobiety z carskiej dynastii... Nad Europejskimi konfliktami dyplomatycznymi. Wiek XIX (Arcana) pochylił się W. Zajewski prezentując nowe, krytyczne spojrzenie na europejskie konflikty dyplomatyczne epoki porozbiorowej oraz na sposoby odzyskania niepodległości.

I wojna światowa w fotografiach (Firma Księgarska Olesiejuk) jest dziełem  J.H.J. Andriessena (dyrektor holenderskiego Centrum Studiów nad I wojną światową), który zebrał ponad 800 fotografii, które ilustrują jego wersję historii Europy początku XX wieku.

Okres międzywojenny

Czytelnicy literatury okresu międzywojennego będą zawiedzeni, gdyż nie ukazało się zbyt wiele książek o tej tematyce. Archiwa państwowe w II Rzeczypospolitej (I. Mamczak-Gadkowska, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Rozprawa podejmuje kluczowy dla dorobku naukowego archiwistyki okres II Rzeczypospolitej, w którym dokonał się rozwój polskich archiwów i archiwistyki. Życie przestępcze w przedwojennej Polsce Grandesy, kasiarze, brylanty (M. Piątkowska, PWN) pokazuje tą bardziej mroczną stronę polskiego dwudziestolecia. Nakładem Inforteditions wydano Cingtao 2 IX - 7 XI 1914 T. Rogackiego.

II wojna światowa

Książki poświęcone II wojnie światowej są chyba najczęściej wydawanymi publikacjami w naszym kraju. Tylko od 1 października wydano ich kilkanaście. Cichociemni. Elita polskiej dywersji (K. Śledziński Znak) przedstawia historię żołnierzy gotowych poświęcić wszystko w imię zasady wypisanej na mapie w świetlicy Audley End: „Wywalcz Polsce wolność lub zgiń!”. O udziale kobiet w wojnie opowiada praca Radzieckie kobiety w walce Historia przemocy na Froncie Wschodnim (A. Krylova, Replika). Ocaleni od zagłady. Losy oficerów polskich ocalałych z masakry katyńskiej (S. Jaczyński) to propozycja wydawnicza Bellony. Jej autor, próbuje w swej monografii ustalić przyczyny wyłączenia części polskich jeńców z transportów śmierci i skierowania ich do innych obozów, co pozwoliło tej grupie uniknąć śmierci i doczekać amnestii po zawarciu układu Sikorski-Majski. B. Wołoszański w Największy wróg Hitlera (Wołoszański) stara się odpowiedzieć na pytanie, kto był największym wrogiem Fuhrera. Pisma wybrane. Polityka międzynarodowa Polski w okresie międzywojennym (W. Studnicki, Adam Marszałek) jest drugim tomem „Pism Wybranych” W. Studnickiego zawierającym jego podstawowe prace z zakresu polityki międzynarodowej, mianowicie „System polityczny Europy a Polska” i „Wobec zbliżającej się II wojny światowej”. W pracach tych autor analizuje istniejące w okresie międzywojennym opcje polityczne, wykazujące ogromne zagrożenie istnienia państwa polskiego.

O charakterze marynistycznym na rynku wydawniczym również pojawiło się kilka nowości. Konie trojańskie III Rzeszy (A. Perepeczko, Alma-Press), w której przedstawiono mało znane w Polsce dzieje niemieckich krążowników pomocniczych (zwanych rajderami) w II wojnie światowej. Wahoo Historia najsłynniejszego amerykańskiego okrętu podwodnego II wojny światowej (R.H. O‚Kane, Finna) o historii okrętu podwodnego Wahoo, który szczycił się wśród amerykańskich okrętów podwodnych największą liczbą sukcesów - 25 zatopionymi statkami i okrętami nieprzyjaciela podczas siedmiu patroli. Pochodnie nad Atlantykiem (E. Topp, Finna)- jej autor podczas drugiej wojny światowej zatopił 35 jednostek o tonażu 197 460 t. Po wojnie doszedł do stopnia admirała, pełniąc odpowiedzialne funkcje w Bundesmarine i siłach NATO. Żelazne trumny (H.A. Werner, Finna) to książka oddająca realia życia na okręcie podwodnym i wpływ wojny na człowieka. U-38 (Finna) M. Valentinera - jednego z najmłodszych dowódców U-bootów. Ostatni z prezentowanych „morskich opowieści” to U-Booty typu II Podwodne drapieżniki Hitlera (M. Borowiak, Alma-Press).

Z dziedziny historii Żydów i holocaustu wybrałam trzy prace. Bezludna wyspa nora grób. Wojenne kryjówki Żydów w okupowanej Polsce (M. Cobel-Tokarska, IPN), której autorka podejmuje próbę opisu tego podziemnego, tajemniczego świata, gdzie sekretne życie prowadziły wbrew wszelkiemu prawdopodobieństwu tysiące osób. Geneza „ostatecznego rozwiązania” Ewolucja nazistowskiej polityki wobec Żydów. Wrzesień 1939-marzec 1942 (C.R. Browning, WUJ), w której Browning wykazuje, że Adolf Hitler przez cały czas odgrywał główną rolę w podejmowaniu najważniejszych decyzji, aprobując eskalację nazistowskich prześladowań Żydów w okresach euforii wywołanej przez sukcesy militarne. Dzieci żydowskie w klasztorach. Udział żeńskich zgromadzeń zakonnych w akcji ratowania dzieci żydowskich w Polsce w latach 1939-1945 (E. Kurek, Replika)- w książce opracowano działalności humanitarną polskich zakonnic podczas hitlerowskiej okupacji.

Nie zabrakło pozycji traktujących drugą wojnę w sposób przekrojowy. Niemieckie pojazdy wojskowe II Wojny Światowej. Podstawowy katalog (D. Doyle, Vesper), w której zebrano ponad 1200 zdjęć, często wcześniej niepublikowanych, przedstawiających maszyny wojskowe II Wojny Światowej.

Na zakończenie dwie pozycje biograficzne (wspomnieniowe). Bitwy pancerne II wojny światowej we wspomnieniach Hasso von Manteuffla (F. Kurowski, Arkadiusz Wingert i Przedsięwzięcie Galicja). Awans von Manteuffla w 1944 roku ze stanowiska dywizjonera na dowódcę armii pancernej z pominięciem szczebla korpuśnego, należał do najbardziej spektakularnych w Wehrmachcie oraz Hammerstein czyli upiór Niemiecka historia (H.M. Enzensberger, Świat Książki) Trzeciego lutego 1933 roku Adolf Hitler wystąpił po raz pierwszy przed dowództwem Reichswehry, aby przedstawić swoje plany i pozyskać do nich wojskowych. Gospodarzem wieczoru był generał Kurt baron von Hammerstein-Equord. Hammerstein skończył właśnie pięćdziesiąt cztery lata i wyglądało na to, że znalazł się u szczytu kariery...

Historia najnowsza

Żołnierze Wyklęci (J. Ślaski, Rytm) to opowieść o działającym na Lubelszczyźnie zgrupowaniu „Orlika”, które po zakończeniu działań wojennych podjęło zbrojną walkę przeciw sowietyzacji Polski.

Tomasz Sypniewski postanowił przypomnieć historię Rady Państwa w systemie organów władzy państwowej Polski Ludowej 1947-1989 (Duet). M. Sitko napisał The Rolling Stones za żelazną kurtyną (C 2) o pierwszej i ostatniej wizycie tej brytyjskiej grupy w komunistycznym kraju. Pasjonaci historii najnowszej i polityki powinni zainteresować się książką Rok 1989 i lata następne (T. Mazowiecki, Prószyński i S-ka), która jest autorskim wyborem tekstów, przemówień i wywiadów pierwszego premiera III RP. Historię po 1989 prezentuje też W. Kuczyński w Solidarność w opozycji. Dziennik 1993-1997 (Poltext).

Z kolei Mossad Najważniejsze misje izraelskich tajnych służb (M. Bar-Zohar i N. Mishal, Rebis), Wrogowie. Historia FBI (T. Weiner, Rebis) i Wspomnienia oficera do zadań specjalnych (P.A. Szudek, Rytm) zainteresują pasjonatów działań tajnych służb.

Piórem Norberto Fuentes, który w najgorętszych latach walki był w bliskich stosunkach z Komendantem, ukazała się biografia Fidel Castro Władza absolutna, lecz niewystarczająca (G + J).

Historia przekrojowa i alternatywna

Sławomir Koper jest jednym z płodniejszych autorów książek historycznych w naszym kraju, tym razem Bellona wydała jego Wielcy zdrajcy. Od Piastów do PRL. Rafał Jabłoński w Warszawskie historie nieznane.... wstydliwe (Trio) analizuje warszawską prasę z ostatnich 200 lat, odkrywając wiele niezwykłych epizodów z historii miasta. Natomiast Historia polskiego smaku  (M. Łoziński i J. Łoziński, PWN) to opowieść o tysiącletniej historii polskiej kuchni.

Rzym (R. Hughes, Magnum) to nie lada gratka dla miłośników wiecznego miasta. Jest swoistą   biografią Rzymu, od jego mitycznego założenia przez Romulusa i Remusa po czasy Berlusconiego.

Cło i celnicy w historii. Struktury i mechanizmy działania (W. Czyżowicz, Difin) to monografia przedstawiająca historię cła od najdawniejszych czasów po współczesność. Jest ona przeznaczona głównie dla Czytelników zainteresowanych historią polityki celnej, celnictwa i handlu zagranicznego. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu wydał drugi tom syntezy historii gospodarczej Niemiec - Dzieje gospodarcze Niemiec 1871 - 1990 (Cz. Łuczak). Podobnie przekrojowy charakter ma Dzieje Imperium Brytyjskiego (T. Lloyd, Bellona), która jest krótką historią imperium brytyjskiego, od momentu lądowania pierwszych kolonistów angielskich w Ameryce Północnej w Chesapeake Bay w XVII wieku po dekolonizację w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku.

Tytułem intryguje książka Wielka masakra kotów i inne epizody francuskiej historii kulturowej (R. Darnton, PWN), z której dowiemy się dlaczego przeprowadzenie udawanych procesów sądowych nad kotami, po których praktykanci paryskiej drukarni w latach 30. XVIII wieku powiesili wszystkie znalezione koty w okolicy, było dla nich tak zabawne, że powtórzyli całą tę sytuację jeszcze około dwudziestu razy w odgrywanej pantomimie... Kulturowa historia tytoniu to propozycja wydawnictwa Aletheia. I. Gately rekonstruuje w niej doniosłość dla historii zjawisk, zdawałoby się, trywialnych. Ten sam wydawca wypuścił na rynek Historię żywności (B.W. Higman). Jej autor przedstawia technologiczny rozwój produkcji żywności i jego wpływ na kształt tych przemian.

Na tym zakończę swój pierwszy wybór nowości wydawniczych. Mam nadzieję, że sprosta Waszym oczekiwaniom. Czekam na Wasze uwagi oraz sugestie. Zachęcam również do komentowania wybranych przeze mnie książek oraz zgłaszania własnych propozycji o ile brakuje ich w powyższym przeglądzie.