„Pamięć i polityka. Droga historyka Zagłady” – R. Hilberg – recenzja |
Czytając książki o Holokauście nieraz zastanawiamy się, co skłoniło autorów do ich napisania. Dlaczego poświęcili znaczną część swojego życia na badanie jednego z najmroczniejszych rozdziałów historii ludzkości? Raul Hilberg, jeden z najważniejszych badaczy Zagłady, w swojej autobiografii udziela odpowiedzi na te pytania i odsłania kulisy swojej pracy.
Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów jest konsultantem naukowym obszernego i przełomowego studium Zagłada Żydów europejskich, które uważane jest za kamień milowy w badaniach nad Holokaustem. Od jego światowej premiery minęło już ponad pół wieku. Polski przekład ma się ukazać wiosną 2013. Dlaczego zatem wydawnictwo zdecydowało się najpierw na publikację autobiografii autora? Czy ta lektura wzbudzi zainteresowanie polskiego czytelnika, który może zaznajomić się jedynie z monografią Hilberga pt Sprawcy, ofiary, świadkowie. Zagłada Żydów 1933-1945? Moim zdaniem zdecydowanie korzystniej byłoby gdyby autobiografia Raula Hilberga ukazała się po polskiej premierze jego najważniejszego dzieła.
Plusem książki jest ukazanie drogi historyka Zagłady. Interesujące są jej początki, pierwsze fascynacje wykładami Salo Barona, dojrzewanie autora do napisania niestandardowej rozprawy doktorskiej. Franz Neumann, promotor Hilberga, gdy usłyszał tytuł przygotowywanego doktoratu nie krył swojego sceptycznego nastawienia do pomysłu młodego, ambitnego studenta, powiedział tylko: „To będzie twój pogrzeb”.1 Opis zbierania i analizy dokumentów odsłania kulisy żmudnej pracy historyka. Hilberg przygotowując swój doktorat przeanalizował czterdzieści tysięcy dokumentów oskarżenia i pogrążył się w samotności. Dokumenty były podstawą jego pracy:
„Zbierając źródła, zawsze działałem bezwzględnie. Moim hasłem była kompleksowość i ilość. Im więcej agend, których materiały zdołam zbadać, tym lepiej”.2
Autor interesująco opisuje proces przygotowywania materiałów, staranność zbierania dokumentów, ich wielokrotne analizy i błędy, które popełniał.
Plusem jest to, że Hilberg otwarcie pisze o problemach finansowych, z którymi borykał się jako doktorant. Możliwości zarobkowania było niewiele, a znalezienie pracy, która nie kolidowała by z doktoratem nie było łatwym zadaniem. Autor imponuje czytelnikowi swoim uporem w dążeniu do celu i podporządkowaniu wszystkich innych aktywności jednemu zadaniu. Zaskakująca jest jego determinacja, kolejne odmowy publikacji nie zniechęcały go, wciąż szukał wydawcy. Najboleśniejsza była odmowa od Yad Vashem.
Hilberg interesująco opisuje problemy wynikające z przyjęcia nowatorskiej optyki. Jego oryginalność polegała na koncentracji na wykonawcach, a nie ofiarach. Historyk został skrytykowany m.in. za pełen krajobraz żydowskich postaw. Miał odwagę opisać przypadki współpracy z Niemcami i odejść od jednostronnego spostrzegania Żydów jako bohaterów stawiających czynny opór.
Minusem książki jest przede wszystkim to, że Hilberg nie jest polskiemu czytelnikowi dobrze znany. Lektura książki, która w znacznej mierze koncentruje się na pisaniu i publikacji Zagłady Żydów europejskich niedostępnych jeszcze po polsku sprawia, że autobiografia ta jest trochę zawieszona w próżni. Do wad należy również suchy sposób prowadzenia opowieści. Książka nie wciąga czytelnika, kolejne zdania nie układają się w płynną całość i mimo niewielkiej objętości jej lektura zajmuje sporo czasu.
Pod względem edytorskim nie można mieć żadnych zastrzeżeń. Książka w poręcznym formacie, duża czcionka niemęcząca wzroku, okładka lekko usztywniona, indeks ułatwiający poruszanie się po książce.
Podsumowując uważam, że książkę można polecić osobom, które czytały już najważniejszą publikację Hilberga lub studentom historii, dla których szczególnie wartościowa może być część dotycząca gromadzenia i analizy dokumentów. Pamięć i polityka. Droga historyka Zagłady jest zdecydowanie niszową publikacją. Na mnie osobiście książka nie wywarła dobrego wrażenia, być może byłoby one inne gdybym była już po lekturze Zagłady Żydów europejskich.
Plus Minus:
Na plus:
+ ukazanie procesu zbierania materiałów historycznych (szczególnie interesujące dla studentów historii)
+ opis determinacji w dążeniu do celu
+ wyjaśnienie przyczyn innowacyjnej optyki w badaniu Holokaustu
+ poręczne wydanie
Na minus:
- autobiografia zawieszona nieco w próżni (polski czytelnik nie ma dostępu do najważniejszej pracy autora, która jest głównym bohaterem książki)
- brak płynności w prowadzeniu narracji
Tytuł: Pamięć i polityka. Droga historyka Zagłady
Autor: Raul Hilberg
Wydanie: 2012
Wydawca: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów
ISBN: 978-83-63444-18-1
Stron: 189
Oprawa: miękka
Cena: ok 35 zł
Ocena recenzenta: 5.5 /10
- Raul Hilberg, Pamięć i polityka. Droga historyka Zagłady, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa 2012, s. 59. [↩]
- Ibidem, s. 68. [↩]
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.
Szkoda, że portal daje do recenzji książki osobom, które nie posiadają kompetencji do ich recenzowania. Niestety widać, że autorka recenzji jest stronnicza i zamiast pisać o książce, stawia zarzut wydawcy, ze nie ma jeszcze innej ksiązki. Doprawdy pogratulować erudycji.
Napisanie przez recenzentkę, że „Minusem książki jest przede wszystkim to, że Hilberg nie jest polskiemu czytelnikowi dobrze znany” w odniesieniu do autobiografii zakrawa na żart z odbiorcy. Toć właśnie po to jest owa autobiografia by czytelnik z autorem i jego zmaganiami się zapoznał. Dla mnie minusem jest to, że recenzentka jest malkontentką, dodatkowo nie znającą zupełnie tematyki, o której pisze. Gdyby choć zadała sobie odrobinę trudu, zajrzała w jakiejkolwiek bibliotece do anglojęzycznego (lub w jakimkolwiek innym języku) wydania „Destruction of the European Jews” być może miała by okazję zorientować się, że by czytać „Pamięć i polityka” nie trzeba wcale znać na wyrywki „Destruction”, które na marginesie wspomniawszy, nie są wcale dziełem do czytania, lecz raczej referencyjnym, bliższym encyklopedii
I jeszcze jedno. W przeciwieństwie do autorki recenzji zadałem sobie trud i skorzystałem z Googla. Na stronie Centrum Badań nad Zagładą Żydów znalazłem informajcę, do której recenzentka nie zadała sobie trudu dotrzeć. Wyraźnie stoi tam, że wydawcą polskiej edycji „Zagłady Żydów Europejskich” jest niejaki Piotr Stefaniuk, zaś CBnZŻ jest patronem naukowym.
Apel do redakcji portalu historia.pl - proszę dobierać kompetentnych recenzentów, a nie takich, którzy swoimi elukubracjami kompromitują siebie, portal (który bardzo cenię) i deprecjonują bardzo dobrą moim zdaniem książkę.
Nie odpowiadamy za historia.pl. Proszę apelować do nich. Ma Pan chyba zbyt emocjonalny stosunek do tego tytułu. Recenzje polegają na tym, że są subiektywną oceną danej osoby. Zwłaszcza te krytyczne często wywołują emocję, zwolenników danego autora, filmu, muzyka etc. O ile można oczywiście polemizować z Pana punktem widzenia, to przesadą jest odsądzania od czci i wiary naszej recenzentki, tylko dlatego, że Pan uważa, że to dobra książka. Mamy zaufanie do kompetencji Pani Janiak, która specjalizuje się w tej tematyce. Nie zna Pan Pani Janiak, ale wie, że jest malkontentką. Preferujemy uwagi wprost dotyczące czyjegoś materiału, a nie niepotrzebne uwagi personalne. Być może autorka recenzji zechce osobiście ustosunkować się do Pana komentarzy.
Dodam, że zarówno DSH jak, wp.pl i PWN podaje Stowarzyszenie jako wydawcę.
http://ksiazki.wp.pl/bid,68277,tytul,Pamiec-i-polityka-Droga-historyka-Zaglady,ksiazka.html?ticaid=1fc22&_ticrsn=3
http://www.dsh.waw.pl/pl/4_1483
http://ksiegarnia.pwn.pl/produkt/178575/pamiec-i-polityka-droga-historyka-zaglady.html
Wydawcą „Zagłady Żydów Europejskich” jest rzeczywiście Piotr Stefaniuk, a Centrum Badań nad Zagładą Żydów pełni funkcję patrona i konsultanta naukowego (choć panuje tu pewne zamieszanie np. http://www.rp.pl/artykul/951600.html?p=1 tu pojawia się informacja o tym, że to Centrum Badań nad Zagładą Żydów jest wydawcą).
Uważam, że wydawnictwo mogło poczekać z publikacją tej autobiografii do momentu wydania najgłośniejszej rozprawy Hilberga (tym bardziej, że znaczna część tej autobiografii dotyczy właśnie tej książki). Książka jest zawieszona w próżni, bo nie każdy czytał ją w obcym przekładzie, co nie oznacza od razu, że jest ignorantem i nie słyszał o niej.
Dziękuję za uwagi, ale proszę o unikanie personalnych ataków, bo niczemu one nie służą.
POZDRAWIAM
Panie Adamie na stronie Stowarzyszenia Centrum Badań nad Zagładą Żydów widnieje m.in. następująca informacja: „Od 2007 roku Centrum i Stowarzyszenie opracowuje kolejną pozycję w serii Biblioteka Monografii Zagłady - wspólnie z p. Piotrem Stefaniukiem przygotowyawane są tłumaczenie i edycja monumentalnego dzieła Raula Hilberg, Zagłada Żydów Europejskich - planowany termin edycji to kwiecień 2013” za http://www.holocaustresearch.pl/index.php?show=337
POZDRAWIAM
Gdzie jeden recenzent widzi wadę, inny zaletę:
„Pamięć i polityka”, będąca opowieścią o powstaniu „Zagłady Żydów Europejskich”, jest doskonałym wstępem dla polskich czytelników przed, mającym się ukazać wiosną, pierwszym polskim wydaniem najważniejszego dzieła Hilberga. Dzieła, które zaważyło na całym jego życiu.
Katarzyna Markusz
http://www.jewish.org.pl/index.php/pl/historia-mainmenu-66/5258-qpami-i-politykaq.html