„Cywilizacja. Zachód I Reszta Świata” – N. Ferguson. Recenzja

Książka stworzona głównie dla młodego pokolenia, które, zdaniem autora, nie uczy się w szkole tego, co powinno na temat historii powszechnej. Zachód według Nialla Fergusona opisany jest z zapałem i z perspektywy blue jeans – najbardziej znanego produktu zachodniej kultury masowej. Warto dowiedzieć się jak i dlaczego Zachód stał się tym, czym jest dziś i co miały z tym wspólnego inne kraje i ich kultury.

Autorem wydanej w tym roku książki Cywilizacja. Zachód I Reszta Świata jest pochodzący z Glasgow Niall Ferguson – człowiek wielu talentów i osiągnięć, jeden z najwybitniejszych historyków na świecie, wykładowca kilku najlepszych amerykańskich uczelni, autor wielu najlepiej sprzedających się publikacji, uznany analityk… Długo jeszcze można by wymieniać. Trzy lata temu w Polsce wydana została kontrowersyjna książka Fergusona zatytułowana Potęga pieniądza.

Cywilizacja. Zachód I Reszta Świata to liczący ponad czterysta stron, wielki, ciężki tom. Uwagę przykuwa okładka – bardzo ciekawie, trwale i pięknie wykonana, z pewnością będzie ozdobą każdego regału. Twarda oprawa została wystylizowana na starą, nieco podniszczoną księgę. Pierwsze strony tomu są rdzawej barwy, co dodatkowo powoduje wrażenie kontaktu z dziełem wyjątkowym i starodawnym.

Książka rozpoczyna się przedmową i wstępem, które łącznie liczą kilkadziesiąt stron zapisanych niewielką czcionką. Moim zdaniem informacje tam zawarte mogłyby stanowić jeden rozdział – obydwie części tomu są interesujące i bogate w informacje. Nie oznacza to jednak, że łatwo przez nie przebrnąć. Przeładowanie przedmowy i wstępu pytaniami retorycznymi, następnie wyjaśnieniami oraz datami i powiązanymi z nimi wydarzeniami, w mojej ocenie, może przysporzyć czytelnikowi trudności.

Język całej książki utrzymany jest w stylu naukowo – badawczym. Dodatkowe utrudnienie stanowić może też niewielka czcionka. O ile przeczytanie kilku lub kilkunastu stron nie sprawia problemu, o tyle przebrnięcie przez kilkaset może być dla czytelnika męczące. Takie wydanie jest dla mnie zaskakujące, ponieważ, jak określił autor, publikacja została napisana głównie dla jego dzieci oraz całego młodego pokolenia. Jakoś nie wyobrażam sobie, żeby młody człowiek bez znużenia przebrnął przez ogromne połacie tekstu opatrzonego samymi niemal datami, wydarzeniami historycznymi, momentami trudnym specjalistycznym językiem i innymi trudnościami, które wymieniłam wyżej. Według mnie, książka dostępna dla każdego powinna być bardziej zrozumiała i przystępna. W tym przypadku jest ona skierowana raczej dla środowisk naukowych, badawczych lub pasjonatów tego tematu.

W sześciu obszernych i wyczerpujących rozdziałach Ferguson opisuje kwestie takie jak: rywalizacja, nauka, własność, medycyna, konsumpcja i praca. Wszystkie te dziedziny, związane z tym odkrycia geograficzne, wynalazki a także, na przykład, kolonizacja Afryki miały wpływ na to, czym dziś nazywamy Zachód. Każdy argument popierany jest cytatami z najlepszych, ogólnie znanych dzieł.

Podsumowanie rozdziałów stanowi osobną część książki zatytułowaną Wniosek- Rywale. Dalej zostały umieszczone przypisy i bogata bibliografia, głównie anglojęzyczna, licząca kilkanaście stron. Bardzo ciekawy jest sposób pogrupowania źródeł, który odpowiada ułożeniu poszczególnych rozdziałów, co sprawia wrażenie porządku, jasności i estetycznego wyglądu.

Ułatwieniem przy korzystaniu z niniejszego tomu są zamieszczone na dalszych stronach: spis ilustracji, wykresów, tabel, map oraz indeks nazwisk. Trzeba w tym miejscu zaznaczyć, że książka jest przebogata, jeśli chodzi o wspomniane części pozycji. Równie atrakcyjne są liczne, bardzo dobre jakościowo, kolorowe fotografie oraz archiwalne, utrzymane w szarości. Innym ciekawym elementem są dokumenty, które także zostały dałączone do książki.

Wszystko to zostało stworzone na papierze niezbyt dobrej, jednak wystarczającej jakości i bardzo mocno zszyte, co z pewnością pozwoli na długie korzystanie z opisywanej publikacji. Cena w tym przypadku również jest uzasadniona i wynosi około sześćdziesięciu złotych. Moim zdaniem jest ona taka jaka być powinna - ani za wysoka, ani za mała.

Na tle innych książek poświęconych tej samej tematyce, moim zdaniem, Cywilizacja. Zachód i Reszta Świata wypada bardzo pozytywnie, choćby za sprawą wiedzy, jaką prezentuje. Jak zostało napisane na okładce dzieła:

„Fascynująca podróż przez pięć stuleci i sukcesów zachodniej cywilizacji - od czasów nowożytnych, od przełomu XV i XVI wieku, po współczesność. To bogactwo wiadomości i odważne, nie zawsze popularne tezy. A także wołanie o naprawę, ratowanie tego co stworzyliśmy i przepis na utrzymanie potęgi Zachodu… póki nie jest za późno1”.

Tym razem na tym poprzestanę. Nie jestem w stanie pokusić się o głębszą krytykę, ponieważ uważam, że nie jestem do tego osobą kompetentną i nie mam aż tak rozległej i dogłębnej wiedzy, żeby móc podjąć dyskusję w temacie tej trudnej, aczkolwiek ciekawej pozycji. Być ktoś z czytelników ją przeczyta i takową dyskusję, popartą argumentacją nawiąże.

Plus minus:
Na plus:
+ wydanie
+ przedmowa i wstęp, bogate w informacje, daty itd.
+ ujęcie tematu
+ bogata bibliografia
+ spisy wykresów, tabel, map - bardzo dużo wymienionych w książce
+ indeks nazwisk
+ bardzo dużo dobrych jakościowo zdjęć w kolorze
+ dużo archiwalnych fotografii
+ liczne, kolorowe dokumenty
+ liczne cytaty znanych dzieł
Na minus:
- gabaryty i ciężar książki
- bardzo długa przedmowa i wstęp, które mogłyby stworzyć jeden rozdział
- niewielka czcionka, która jest problemem przy kilkuset stronach tekstu
- trudny, typowo naukowy styl i język
- raczej dla środowisk naukowo-badawczych, znawców i pasjonatów tematu

Tytuł: Cywilizacja. Zachód I Reszta Świata
Autor: Niall Ferguson
Tłumaczenie: Piotr Szymor
Wydawnictwo: Literackie
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-08-04969-3
Liczba stron: 473
Oprawa: Twarda
Cena: ok. 60 zł
Ocena recenzenta: 9/10

1. N. Ferguson, Cywilizacja. Zachód I Reszta Świata, Kraków 2013, okładka. [↩]