„Marcina Lutra droga do klasztoru” – D. Emme - recenzja

Marcina Lutra droga do klasztoru to jedna z wielu prac, którą Dietrich Emme poświęcił niemieckiemu reformatorowi. W niniejszej publikacji autor przedstawia informacje związane ze wstąpieniem Lutra do klasztoru, przywołując jego mowy biesiadne zapisane przez współbiesiadników, jak i inne teksty historyczne podejmujące ten temat. Książka jest bogata w portrety osób, które wymienia autor, a także zawiera obszerną, głównie niemieckojęzyczną, bibliografię dotyczącą Lutra, jego życia przed i po wstąpieniu do klasztoru.

Postać Lutra

Z książki Emme wyłania się wizerunek reformatora, który nie jest jednolity. Śledząc poszczególne etapy jego życia,od czasów studenckich po starość,czytelnik zapoznaje się z charakterem bohatera oraz nurtującymi go wątpliwościami i rozterkami, a także może przybliżyć sobie motywacje i cele jego działań. Jak mówią już same tytuły poszczególnych rozdziałów, w książce odnajdziemy, oprócz wątku głównego, informacje o korespondencji, latach studenckich, dowiemy się również jakie miejsce zajmował pośród współczesnych sobie humanistów. Na uwagę zasługują informacje dotyczące życia prywatnego Lutra, m. in. statusu społecznego rodziny. Z jednego z kazań niemieckiego reformatora wynika, że wstępując do zakonu, musiał na zawsze pożegnać się z żoną i dzieckiem, co było dla niego niezwykle trudne1. Emme nie poświęca jednak temu zagadnieniu większej uwagi, skądinąd jest ono bardzo interesujące.

Droga do klasztoru

Znaczna część książki poświęcona jest, powracającej jak bumerang, sprawie pojedynku. Miało dojść do niego między Lutrem a jego przyjacielem, który prawdopodobnie wówczas zginął. Emme nie zadowolił się powielanymi w wielu pracach historycznych opiniami na ten temat. Dokładnie prześledził wiele źródeł, chcąc przedstawić w sposób jak najbardziej wiarygodny wydarzenie, które wpłynęło na losy Kościoła i całego świata. Według autora publikacji, to ów pojedynek stał się przyczyną wstąpienia Lutra do klasztoru. Uczynił to, by uniknąć kary za popełnione morderstwo. W takiej sytuacji nie było możliwe represjonowanie, gdyż chronił go azyl kościelny2. Interesujące jest jednak to, że Sąd Generalny nie wszczął śledztwa w sprawie tegoż przestępstwa. Jak się okazuje, w tym samym czasie zmarł ulubieniec jednego z francuskich kardynałów i sprawa wyjaśnienia okoliczności jego śmierci była priorytetowa.

Emme twierdzi, iż „wielu badaczy stoi na stanowisku, że nie należy podważać tradycyjnego obrazu Lutra, aby nie narażać na niebezpieczeństwo ekumenicznego dialogu Kościołów”3. Jego zdaniem, stosunek reformatora do życia zakonnego, jak i myśl teologiczna przez niego proponowana, są na tyle ważnymi kwestiami, że powinno się je gruntownie prześledzić.

Wpływy

W książce, oprócz silnie zarysowanego powodu wstąpienia Lutra do augustianów, uwydatnione są także relacje z osobami, mającymi wpływ na myśli i działania reformatora. Na pierwsze miejsce wysuwa się Johann Staupitz – „dr Pisma Świętego i wikariusz generalny zakonu augustianów narodu niemieckiego”4 - który obsadził Lutra na Uniwersytecie w Wittenberdze, a także nakłaniał go do dalszego rozwoju naukowego, zwłaszcza w zakresie teologii. To on wysłuchał generalnej spowiedzi reformatora, kiedy ten przybył do Erfurtu i - jak pisze Emme - miał także zachęcać Lutra do podjęcia walki z papieżem5.

Podczas studiów Luter zaangażował się w walkę między przedstawicielami myśli humanistycznej i scholastycznej, mającej rozstrzygnąć, czym jest „prawdziwe chrześcijaństwo”. Te wydarzenia miały również wpłynąć na teologię luterańską, a więc m. in. na sformułowane przez Lutra tezy przeciwko scholastycznej teologii6. Na kształtowaniu się światopoglądu młodego teologa zaważyła także sodalicja, do której należał podczas studiów, a więc koło humanistyczne (Bracia Wspólnego Życia), którego członkowie, według opinii reformatora, prowadzili prawdziwie cnotliwe życie, zagłębiając się w ewangeliczne treści7.

Korespondencja Lutra, składająca się z 17 tomów, w tej publikacji została przeanalizowana fragmentarycznie, pomimo tego świadczy o rozległych kontaktach towarzyskich i intelektualnych nadawcy. Jest ona także doskonałym materiałem prezentującym biografię Lutra oraz historię reformacji.

Podsumowanie

Niniejsza pozycja może stanowić punkt wyjścia do lektury kolejnych dzieł tego oraz innych autorów, poświęcających swe prace Lutrowi. Emme ubolewa nad brakiem na rynku czytelniczym wyczerpującej biografii reformatora, która zebrałaby cały materiał o jego życiu i działalności. Twierdzi, że należałoby tę lukę wypełnić.

Z powyższej publikacji czytelnik dowie się o systemie szkolnictwa w czasach Lutra, o warunkach mieszkaniowych studentów, o sporach prowadzonych między humanistami i scholastykami. Wiele miejsca poświęcono tutaj także na analizę mów biesiadnych Lutra, notowanych przez jego przyjaciół. Stanowią one cenny materiał badawczy dla prawników, socjologów, historyków i teologów.

Książka jest bogata także w wiele innych cennych treści, a niestety nie sposób ich tu wszystkich wymienić. Daje ona szeroki wgląd na ówczesny świat, skupiając się w szczególności na życiu religijnym, zwłaszcza dotyczącym reformacji i ekscesów, których uczestnikiem bądź inicjatorem był Marcin Luter. Drażnić może nieco styl autora, bardzo erudycyjny, naszpikowany łacińskimi frazami.

Plus minus:
Plus:
+ ciekawa tematyka
+ ukazanie tła historycznego i religijnego
+ bogata bibliografia
+ portrety, miedzioryty i drzeworyty opisywanych postaci, miejsc, książek
Minus:
- bibliografia po niemiecku
- natłok łacińskich fraz – niekoniecznie wszędzie potrzebnych
- zła jakość niektórych zdjęć
- drobne literówki i błędy interpunkcyjne

Tytuł: Marcina Lutra droga do klasztoru
Autor: Dietrich Emme
Wydawnictwo: Antyk
Rok wydania: 2011
ISBN: 978-83-89920-05-0
Stron: 204
Oprawa: miękka
Cena: 30 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. D. Emme, Marcina Lutra droga do klasztoru, Komorów 2011, s. 64. [↩]
2. Ibid., s. 35. [↩]
3. Ibid., s. 33. [↩]
4. Ibid., s. 88. [↩]
5. Ibid., s. 89-90. [↩]
6. Ibid., s. 116. [↩]
7. Ibid., s. 112. [↩]