2. Forum Dziedzictwa Europy Środkowej w Krakowie

W dniach 11-14 czerwca 2013 roku Kraków stanie się centrum międzynarodowej dyskusji o dziedzictwie kulturowym Europy Środkowej. Podczas organizowanego przez Międzynarodowe Centrum Kultury 2. Forum Dziedzictwa Europy Środkowej niemal osiemdziesięciu badaczy i ekspertów z dziewiętnastu krajów świata rozmawiać będzie na temat „Granic dziedzictwa”. Dwa dni obrad wypełnią prezentacje dotyczące filozofii, zarządzania, ochrony, wymiaru ekonomicznego i politycznego dziedzictwa Europy Środkowej, dyskutowane będą także istotne dla regionu kwestie międzynarodowe.

Tematem przewodnim odbywającego się w 2013 roku 2. Forum są „Granice dziedzictwa”. Druga dekada XXI wieku sprzyja nie tylko rozważaniom nad samym systemem ochrony dziedzictwa, ale także nad jego wymiarem i filozofią: Co należy chronić? W jaki sposób budować relacje współczesności do historii? W kontekście międzynarodowych i lokalnych list obiektów, miejsc i form dziedzictwa kulturowego – gdzie kończy się to dziedzictwo oraz kiedy współczesność staje się dziedzictwem?

Obrady toczyć się będą w sześciu równoległych sesjach tematycznych: tytułowe „Granice dziedzictwa„, „Dziedzictwo i polityka, Jak sprzedać dziedzictwo?„, „Miasta atrakcyjne – rola dziedzictwa„, „Zarządzanie wielkoskalowymi obiektami dziedzictwa kulturowego”, ”Niematerialne dziedzictwo kulturowe”. Wprowadzeniem do spotkań tematycznych będzie dyskusja panelowa zatytułowana ”Granice rekonstrukcji?”, poświęcona ważnemu współcześnie problemowi przywracania obiektom dziedzictwa materialnego ich pierwotnego kształtu.

2. Forum organizowane jest w ramach Polskiej Prezydencji w Grupie Wyszegradzkiej. Partnerami Międzynarodowego Centrum Kultury są: Ministerstwo Kultury Republiki Czeskiej, Narodowe Centrum Zarządzania i Udostępniania Dziedzictwa Gyula Forster w Budapeszcie oraz Rada Ochrony Zabytków Republiki Słowackiej w Bratysławie. Ceremonię zamknięcia Forum, podczas której wręczona zostanie Międzynarodowa Nagroda Wyszegradzka za 2012 rok, uświetni obecność ministrów kultury Czech, Węgier, Polski i Słowacji.

Założenia Forum

Forum Dziedzictwa Europy Środkowej to odbywająca się co dwa lata międzynarodowa konferencja, na której specjaliści z regionu Europy Środkowej, a także zajmujący się problematyką Europy Środkowej badacze i eksperci z całego świata, dyskutują nad zagadnieniami dziedzictwa kulturowego. Krakowska konferencja jest głosem Europy Środkowej w zakresie jego filozofii, zarządzania, ochrony, wymiaru ekonomicznego i politycznego.

Międzynarodowe Centrum Kultury jest z mandatu ministrów kultury Grupy Wyszegradzkiej koordynatorem zespołu ds. dziedzictwa kulturowego. Forum to inicjatywa MCK, stworzona nie tylko po to, aby wzbogacić dialog sąsiadów o wspólnym dziedzictwie, ale przede wszystkim aby stała się ważnym wkładem Europy Środkowej do globalnej debaty o ochronie dziedzictwa kulturowego w warunkach gwałtowanej zmiany. Pierwsze Forum Dziedzictwa Europy Środkowej odbyło się w 2011 roku i było okazją do kompleksowego podsumowania dwudziestu lat transformacji w kulturze i dziedzictwie w regionie oraz do wskazania wspólnych problemów i nowych wyzwań w tym zakresie.

Fakty i liczby

• 78 prelegentów z 19 krajów
• 66 referatów
• 6 sesji tematycznych
• Główny mówca: Profesor Joseph Rykwert
• Ceremonia zamknięcia Forum z udziałem ministrów kultury Grupy Wyszegradzkiej
• Międzynarodowa Nagroda Wyszegradzka 2012 dla Muzeum Jana Amosa Komenskiego w Uherskim Brodzie (Czechy)
• Po raz pierwszy MCK przeprowadziło otwarty nabór prelegentów, który cieszył się ogromnym zainteresowaniem badaczy na całym świecie: w okresie listopad 2012 r. – luty 2013 r. napłynęło ponad 200 propozycji prezentacji z 34 krajów

Wystąpią m. in.

Główny mówca:

• Profesor Joseph Rykwert

Zaproszeni mówcy i moderatorzy sesji:

• Profesor Marie-Theres Albert; Profesor Gregory Ashworth
• Peter van Dun; Doktor Tamás Fejérdy; Doktor Krzysztof Kowalski
• Doktor Monika Murzyn-Kupisz; Profesor Jacek Purchla
• Dennis Rodwell; Joanna Sanetra-Szeliga; Doktor Gábor Soós
• Doktor Jan Sucháček

Informacje dotyczące poszczególnych sesji

Dyskusja panelowa: Granice rekonstrukcji?

Problematyka rekonstrukcji stała się w ostatnim czasie jednym z najczęściej podejmowanych zagadnień z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i konserwacji, jest także istotnym elementem budowania marki miast oraz narodowych polityk kulturalnych. Kwestie dbałości o prawdę historyczną w panoramie miast nierzadko konkurują z wizjami marketingowymi urzędników, polityków i planistów. Można spytać:

• Czy jest złoty środek w tej dyskusji?
• Czy zrekonstruowana architektoniczna „wydmuszka” przeszłości rzeczywiście jest miastu potrzebna?
• Co wolno, a co nie powinno być dozwolone?
• Jakie są granice dobrego smaku? Jakie są granice rekonstrukcji?

Do dyskusji zaprosiliśmy badaczy i praktyków dziedzictwa z krajów Europy Środkowej, którzy mówić będą o rekonstrukcji i jej granicach z perspektywy różnych dyscyplin i różnych obszarów geograficznych.

Moderator dyskusji:

Profesor Małgorzata Omilanowska (Polska)
Uczestnicy dyskusji:
Doktor Tamás Fejérdy (Węgry)
Kristína Markušová (Słowacja)
Profesor Bogusław Szmygin (Polska)
Doktor Jiří Vajčner (Czechy)

Granice dziedzictwa

Dziedzictwo jest pojęciem nieostrym, obejmującym różne dziedziny i kategorie. Nieostra jest również granica między tym, co już jest dziedzictwem, i tym, co jeszcze nim nie jest. Wydaje się, że granica nieustannie się przesuwa w kierunku współczesności i to, co powstało relatywnie niedawno, już jest uznawane za „historyczne”. Najlepszym tego przykładem jest architektura postindustrialna, która od lat 80. przeżywa swój renesans jako przestrzeń zasiedlana przez kulturę. Punktem wyjścia dla rozważań na temat granic dziedzictwa są pytania: Kiedy współczesność staje się dziedzictwem? Gdzie leży i jak przesuwa się granica między dziedzictwem historycznym i współczesnym? Jak wykorzystać współczesne dziedzictwo? Czy w miastach i regionach wypełnionych historycznym dziedzictwem potrzebne nam dziedzictwo współczesności? Czy za chwilę wszystko zacznie być postrzegane jako dziedzictwo – gdzie są granice?

Dziedzictwo i polityka

Sesja dotyczyć będzie szeroko pojętych związków dziedzictwa i polityki: wkraczania w sferę dziedzictwa polityk kulturalnych, ale też wykorzystania dziedzictwa do doraźnych celów politycznych. Dyskusja dotyczyć będzie m.in. roli dziedzictwa w promowaniu wizji historii, jego wybiórczego traktowania. Punktem wyjścia dla rozważań na temat związków dziedzictwa i polityki są pytania: W jaki sposób współczesne społeczeństwa wykorzystują dziedzictwo dla budowania własnej tożsamości? Na czym polega wybór propagowanych tradycji narodowych, legend, mitów? Jakie przesłanki decydują o niszczeniu bądź odbudowywaniu zabytków, o rekonstruowaniu nieistniejących obiektów bądź skazywaniu ich na zapomnienie?

Jak sprzedać dziedzictwo?

W XXI wieku nie trzeba nikogo przekonywać, że dziedzictwo to kapitał, który można wykorzystać w strategiach promocyjnych miast i regionów. Dobro narodowe staje się produktem, który w sposób umiejętny należy „opakować„ i ”sprzedać”. Świadomość marketingowej orientacji, która przesuwa punkt ciężkości z samego miejsca dziedzictwa w kierunku odbiorcy – zaspokojenia jego potrzeb i oczekiwań – nie zawsze przekłada się jednak na praktyczne działanie. Sesja w szczególności dotyczyć będzie kwestii związanych z nadawaniem dziedzictwu wymiaru marketingowego.

Miasta atrakcyjne – rola dziedzictwa

Mimo głoszonych od lat tez o niechybnym upadku miast (w wyniku globalizacji i postępu technologicznego fizyczne miejsce miałoby stracić na znaczeniu), ta forma organizacji geograficznej, społecznej i ekonomicznej w dalszym ciągu jest podstawą funkcjonowania współczesnej cywilizacji. Co jednak sprawia, że niektóre miasta się rozwijają, a inne nie? Dlaczego do niektórych miast ściągają nowi mieszkańcy, a inne się wyludniają? Co przyczynia się do tego, że firmy, m.in. z sektora kreatywnego i innowacji, uważanego za jedną z najbardziej przyszłościowych gałęzi przemysłu, lokują swoje siedziby w konkretnych miastach? Sesja będzie okazją do dyskusji nad rolą dziedzictwa w kreowaniu współczesnych miast oraz sposobów wykorzystania go do zwiększenia jakości życia w danym miejscu.

Zarządzanie wielkoskalowymi obiektami dziedzictwa kulturowego

Sesja będzie poświęcona wzrostowi znaczenia przestrzennych wymiarów dziedzictwa: pod tym pojęciem rozumiane są już nie tylko pojedyncze zabytki, ale również kompleksy obejmujące nawet więcej niż tradycyjnie pojmowane historyczne centra miast, a mianowicie historyczne krajobrazy miejskie i kulturowe. Większy zakres przestrzenny oznacza konieczność rozszerzenia pojęcia zarządzania dziedzictwem, tak aby z jednej strony dawało nadzieję na skuteczniejszą, długookresową, kompleksową i stabilną ochronę dziedzictwa, a z drugiej strony pozwalało odpowiedzieć na pytania wykraczające poza tradycyjny zakres zarządzania dziedzictwem.

Niematerialne dziedzictwo kulturowe

Na środkowoeuropejskie dziedzictwo kulturowe należy dzisiaj patrzeć przez pryzmat nie tylko Konwencji o ochronie światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego z 1972 roku., ale również Konwencji o ochronie niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. Niematerialne dziedzictwo kulturowe nabiera coraz większego znaczenia i może mieć wpływ na nasze rozumienie materialnego dziedzictwa kulturowego. Punktem wyjścia dla rozważań na temat niematerialnego dziedzictwa kulturowego są pytania: Jakie są relacje pomiędzy dziedzictwem materialnym i niematerialnym w Europie Środkowej? Jakie są w poszczególnych krajach praktyki inwentaryzacji niematerialnego dziedzictwa kulturowego? W jaki sposób niematerialne dziedzictwo kulturowe może sprzyjać partycypacji społeczności lokalnej, kreatywności, rozwojowi długookresowemu? Jak Europa Środkowa postrzega potencjał swojego dziedzictwa niematerialnego?

Organizator: Międzynarodowe Centrum Kultury

Partnerzy: Ministerstwo Kultury Republiki Czeskiej, Narodowe Centrum Zarządzania i Udostępniania Dziedzictwa Gyula Forster w Budapeszcie oraz Rada Ochrony Zabytków Republiki Słowackiej w Bratysławie
Projekt współfinansowany ze środków Gminy Miejskiej Kraków.