Plemiona (nie)wojenne

Wojna towarzyszyła człowiekowi od czasów ukształtowania się pierwszych społeczności. Pytanie, które stawiają sobie dzisiaj naukowcy brzmi: na ile wybuchające walki mają swoje uzasadnienie w naturalnej skłonności człowieka do ich wywoływania? Czy zorganizowana przemoc grup konkurujących o władzę odzwierciedla etap rozwoju cywilizacyjnego danego społeczeństwa? Badania opublikowane w tygodniku „Science” sugerują odpowiedź przeczącą.

Bhimbetka – stanowisko archeologiczne w Indiach / fot. Raveesh Vyas, CC-BY-SA-3.0

Obecnie wielu uczonych przekonuje do hipotezy zakładającej, że człowiek odziedziczył skłonności do walki i wywoływania wojen. Ludzie na drodze ewolucji zapoczątkowanej około siedmiu milionów lat temu nabyli predyspozycje do wszczynania konfliktów. Dwóch finlandzkich antropologów z Uniwersytetu w Vaasa, Douglas Fry oraz Patrick Söderberg of Abo, dokonali próby obalenia powszechnie utrwalonego sądu.

Naukowcy poddali analizie postępowanie plemion utrzymujących się z polowań oraz zbieractwa i udowadniają, że wojna nie występowała jako stały element w życiu naszych najdawniejszych przodków. Wręcz przeciwnie - można domniemywać, że wojna we współczesnym rozumieniu stanowiła obcy koncept dla ludzi pierwotnych.

Badacze przyjrzeli się 148 aktom przemocy udokumentowanym przez antropologów pogrupowanych w 21 zespołów, komunikujących się ze sobą za pośrednictwem telefonii komórkowej. Każda grupa skupiała znawców danego plemienia i jego kultury.

Okazuje się, iż jedynie niewielki odsetek, spośród wziętych pod uwagę przypadków, można by zakwalifikować w kategoriach wojny. W przeważającej mierze konflikty powstały między mężczyznami rywalizującymi o kobietę lub wynikały z oskarżenia o kradzież. Zarówno zabójcy, jak i ich ofiary zazwyczaj pochodzili z tej samej grupy społecznej (85%). Dwie trzecie zgonów umotywowano rodzinną kłótnią, rywalizacją między mężczyznami o zdobycz lub odpowiednią kandydatkę na żonę oraz dokonanym przestępstwem.

„Ponad połowa prześwietlonych konfliktów odnosiła się do dwóch osób, co stanowczo nie odpowiada wojnie. Jeśli chodzi o konflikty między grupami, zasadniczo mamy do czynienia ze sporami między rodzinami oraz przedsiębranymi aktami odwetu. Wspomniane przykłady również nie stanowiły wojny” – tłumaczy Fry.

Spośród 21 plemion jedynie australijscy Tiwi charakteryzowali się gotowością do rywalizacji z innymi, obcymi społecznościami.

Naukowcy znaleźli niewiele śladów świadczących o wojennym usposobieniu koczowniczych plemion. Istnieje zatem prawdopodobieństwo, że ludzie żyjący przed nastaniem rewolucji neolitycznej posiadali bardziej pokojowe usposobienie niż współcześni, poruszający się w nowoczesnym świecie.

Źródło: D. Fry, P. Söderberg, „Lethal Aggression in Mobile Forager Bands and Implications for the Origins of War”, w: „Science”, vol. 341 no. 6143 pp. 270-273.