„Małżeństwa królewskie. Piastowie” – J. Besala – recenzja

O Piastach napisano już wiele książek. Pierwsza panująca polska dynastia była przedstawiana pod kątem wojen, handlu, polityki zewnętrznej oraz wewnętrznych sporów. Jerzy Besala postanowił ukazać naszych dawnych władców z perspektywy związków małżeńskich w książce pt. „Małżeństwa królewskie. Piastowie”. Czy takie spojrzenie może dopełnić obrazu Piastów?

Jerzy Besala, autor recenzowanej pozycji, jest historykiem i publicystą znanym m.in. z biografii Stefana Żółkiewskiego i Stefana Batorego. Małżeństwa królewskie. Piastowie to wznowienie wydania z 2006 r. pod tym samym tytułem. Książka ta wchodzi w skład cyklu składającego się z trzech części, które traktują o królewskich mariażach. Pierwsza opisuje właśnie Piastów, druga Jagiellonów1, a trzecia królów elekcyjnych2.

Wznowiona edycja jest wydana estetycznie. Tłem twardej okładki jest faktura starego dokumentu, na którym kursywą wydawca dopisał: „Losy oraz życie osobiste królów, książąt z dynastii Piastów, ich żon i dzieci”. Na okładce umieszczono również miniaturę pewnego obrazu przedstawiającego parę królewską, ale niestety w książce nie ma informacji o autorze dzieła, tytule i ukazanych postaciach. Recenzowana książka jest przejrzyście podzielona na rozdziały, z których każdy opisuje jednego władcę i jego żony (wyjątek stanowi Kazimierz Wielki, gdyż jemu poświęcono aż cztery rozdziały).

Besala przybliżył historie piastowskich małżeństw przystępnym językiem, dzięki czemu czytelnik ma ochotę czytać kolejne rozdziały, a jest ich sporo, bo aż 30. Pierwszy rozdział traktuje o Mieszku i jego związkach z Dobrawą i Odą. Natomiast ostatni opisuje relacje pomiędzy Jadwigą a Wilhelmem. Na przestrzeni 366 stron można dowiedzieć się wiele ciekawego o miłosnych intrygach na piastowskim dworze i przy tym uśmiechnąć się kilka razy, ponieważ nie brakuje tu poczucia humoru. Oto jeden z przykładów: „Błażej Śliwiński w Kronikarskich niedyskrecjach pisze, że Laskonogi mógł być nawet «zboczeńcem seksualnym». Jeśli nazwać tak zamiłowanie do panienek, to znaczną cześć populacji męskiej można by uznać za «zboczeńców»”3. Taka narracja przyciąga czytelnika. Małżeństwa królewskie nie są także pozbawione poważniejszych refleksji, jak choćby takich: „Bo władza dawała i daje gigantyczną iluzję, o której niewielu pamięta: poczucie bezpieczeństwa. Dlatego tak do niej lgną pomazańcy i pomyleńcy. Władzy natomiast nie chcą prawdziwi filozofowie i uczeni, bo wiedzą, że to okropna udręka gwarantująca wiele niebezpiecznych doznań i napięć […]”4.

W recenzowanej pozycji czytelnik znajdzie wiele odwołań do źródeł historycznych. Besala powołuje się na Galla Anonima, Wincentego Kadłubka, Jana Długosza, niemieckiego biskupa marseburskiego Thietmara oraz czeskiego Kosmasa. Oczywiście nie wszystko, co napisali wspomniani kronikarze, jest prawdą, ale daje obraz jak byli czy też mieli być postrzegani konkretni władcy i wydarzenia z nimi związane.

Małżeństwa królewskie to nie tylko książka opisująca dynastyczne koneksje i polityczne układy. To także portrety psychologiczne piastowskich władców. Poruszone są kwestie temperamentu, urazów z dzieciństwa, skłonności do alkoholu czy zachowań seksualnych, a nawet czasem aseksualnych. Spojrzenie na konkretnego władcę w kontekście nie wojen czy sporów dynastycznych, ale na przykład wspomnianego alkoholu jest niesamowicie interesujące.

Niestety spory minus omawianej książki stanowi zbaczanie z tematu. Odbiorca czyta o miłości jednego z władców do pewnej kobiety, a tu nagle wątek zmienia się diametralnie i w następnym akapicie czyta już o wojnie. Jedno z drugim łatwo powiązać osobą króla czy księcia, ale w zamyśle to nie miała być książka o wojnach, lecz o związkach małżeńskich. W tym przypadku najbardziej razi bitwa pod Legnicą, której opis ciągnie się przez sześć stron. Bój istotny, ale nie dla tego tematu.

Małżeństwa królewskie. Piastowie to pozycja zdecydowanie godna polecenia. Dopełnia ona bowiem obrazu Piastów. Przystępny i pełen humoru język oraz ciekawe ujęcie tematu z pewnością urzekną niejednego miłośnika historii. Warto pisać i czytać więcej tego typu publikacji, ponieważ „świat materialny się zmienia bezustannie, natomiast uczucia są wieczne”5.

Plus minus:
Na plus:
+ przystępny język
+ odwołania do historycznych źródeł
+ ładne wydanie
Na minus:
- brak ilustracji
- zbaczanie z tematu

Tytuł: Małżeństwa królewskie. Piastowie
Autor: Jerzy Besala
Wydawca: Bellona
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-11-12824-8
Liczba stron: 366
Oprawa: twarda
Cena: 25 zł
Ocena recenzenta: 8/10

1. J. Besala, Małżeństwa królewskie. Jagiellonowie, Bellona, Warszawa 2006. [↩]
2. Tenże, Małżeństwa królewskie. Władcy elekcyjni, Bellona, Warszawa 2006. [↩]
3. Tenże, Małżeństwa królewskie. Piastowie, Bellona, Warszawa 2013, s. 145. [↩]
4. Tamże, s. 117. [↩]
5. Tamże, s. 7. [↩]