„Legenda blitzkriegu. Kampania zachodnia 1940” – K.H. Frieser - recenzja

Opracowanie niemieckiego historyka to nowoczesne ujęcie pierwszego pełnokrwistego „blitzu„ w wykonaniu niemieckiej armii. Książka nie ujawnia ”nieznanych faktów”. Jest po prostu gruntowną analizą rzeczonej kampanii, napisaną lekkim stylem. Autor zabiera nas w świat doktryn, operacji i taktyki. Skupia się umiejętnie na tym co ważne, a my otrzymujemy przejrzysty obraz tego, co wydarzyło się podczas tych kilku tygodni wojny.

Karl Heinz Frieser w swojej książce nie stara się być szczególnie odkrywczy. Nie prezentuje nam, jak już wspomniałem, nowych dokumentów dotyczących kampanii, o której powstało już dziesiątki książek. Siła tej pozycji tkwi przede wszystkim w analizie znanych dość powszechnie faktów. Dla autora kampania na Zachodzie to moment, gdy w przyspieszonym tempie wykuwał się nieco inny sposób prowadzenia wojny. Nie jest to zatem kronikarski zapis wydarzeń. I bardzo dobrze! Autor skupia się na opisywaniu tego, co było istotne dla niemieckiego zwycięstwa w tej kampanii. Wszystkie wydarzenia opisane są pod kątem wykuwania się nowego sposobu prowadzenia wojny. Autor opisuje nam to z punktu widzenia Sztabu Generalnego Wehrmachtu, generałów - wykonawców „Cięcia sierpem”, ale także dowódców francuskich. Pokazuje także, że cała operacja wcale nie była zaplanowana jako Blitzkrieg, który zaskoczył niemieckie dowództwo w podobnym stopniu co francuskie. Frieser stara się wnikliwie łączyć różne dokumenty i fakty, by poczynić dość ciekawe obserwacje. Wnioski te dotyczą różnych aspektów – począwszy od sporów o autorstwo genialnego planu ataku przez Ardeny i Sedan, przez przebieg podejmowania decyzji dotyczących dalszego prowadzenia operacji po zdobyciu Sedanu, a na autorstwie słynnej decyzji zatrzymania czołgów pod Dunkierką kończąc. W każdym z tych elementów Frieser umie umiejętnie analizować znane fakty i spojrzeć na nie z innej strony. Nie chcę tutaj nikomu odbierać frajdy z czytania tej książki, dlatego nie będę przytaczał tutaj szczegółowych ustaleń. Powiem tylko, że wbrew pozorom to nie tylko Hitler jest odpowiedzialny za decyzję o zatrzymaniu ataku na Dunkierkę – więcej, to nie od niego wyszła początkowa inicjatywa w tym zakresie. Takich ciekawych obserwacji jest tam znacznie więcej.

Kolejną siłą książki jest to, iż autor umiejętnie skupia się na istotnych. z punktu widzenia kampanii, wydarzeniach. Zatem nie opisuje szczegółowo zdobycia Eben Emal czy akcji spadochroniarzy w Holandii. Jednocześnie schodzi do bardzo szczegółowych opisów walk zawsze wtedy, gdy jest to istotne. Bardzo uporządkowana narracja powoduje, że w żadnym momencie nie zgubimy się w kolejności przedstawianych wydarzeń. Analizę kampanii dodatkowo bardzo ułatwiają momentami dosyć szczegółowe, lecz czytelne mapy – jest ich ponad czterdzieści Same mapy stanowią dla laików wzór, jak należy je konstruować. Zawierają dokładnie tyle informacji, ile potrzeba i praktycznie zawsze doskonale uzupełniają tekst. Szalenie ułatwia to w odnalezieniu się w opisywanych wydarzeniach.

Jak już mówiłem na początku, książka jest dla autora przyczynkiem do analizy, jak wykuwała się metoda prowadzenia wojny na poziomie operacyjnym. Frieser nie boi się szerzej zakrojonych obserwacji dotyczących w ogóle niemieckich koncepcji prowadzenia wojny. Wybiega przy tym w przyszłość i potrafi ukazać jak siła „blitzu” we Francji była zaczątkiem klęski w Rosji. Ten sposób czytania powoduje, że w mojej ocenie czytelnik, nawet niezbyt obeznany z historią militarną początku Drugiej Wojny, odnajdzie się w opisywanych wydarzeniach.

Inną ciekawą perspektywą, z jakiej opisywana jest wojna, są porównania, od jakich nie stroni autor. Nieustannie bowiem Frieser analizuje reakcje na analogiczne sytuacje tak po stronie niemieckiej, jak i francuskiej. Nigdzie nie widziałem też tak przekonującego opisu i wyjaśnienia, czemu Francja (czy w ogóle alianci) przegrała tę kampanię. Dodam jednak od razu, że autor nie skupia się tylko na krytyce armii francuskiej, o nie. Potrafi pokazać, dlaczego działała w określony sposób, rysuje także, jak i ona potrafiła się uczyć, wbrew pozorom zaskakująco szybko. Efekty tego zobaczyli Niemcy już podczas „Fall Rot„, czyli kampanii zajęcia Francji, już po operacjach pod Dunkierką. Wbrew stereotypom żołnierze znad Sekwany wiele zdążyli się nauczyć, co spowodowało, że ta druga operacja nie była dla armii niemieckiej tylko ”spacerkiem”.

Książka ma wbrew pozorom jednak swoje wady, choć nie są one duże. Podstawową jak dla mnie jest rozdział dotyczący opisu czołgów stron konfliktu. Autor w tej części skupia się na „policzalnych” aspektach konstrukcji, takich jak pancerz i armata. Pomija przy tym inne czynniki, np. ergonomię pracy załogi czy taktykę użycia. Powoduje to, że jednoznacznie opisuje przewagę armii francuskiej w broni pancernej, która jest nieomal przygniatająca (tak jakościowa, jak i ilościowa). Przejawia się to choćby w tym, że jest bardzo krytyczny w stosunku do Pzkpfw I czy II, za to zupełnie omija oczywiste wady Renault ft17. Oddać jednak muszę autorowi, że dalej nadrabia tę zaległość i przy analizie konkretnych pojedynków pancernych (jak choćby pod Hannut) szczegółowo koncentruje się na tych właśnie aspektach. Pokazuje tym samym, dlaczego Francuzi je przegrywali.

Dzieło znakomicie wydane - ciekawe zdjęcia (choć niezbyt dużo) i do tego naprawdę doskonałe i przejrzyste mapy. Wydawnictwo Dolnośląskie zaczyna mnie przyzwyczajać do tego, że publikuje nowocześnie pisane książki. Krótkie rozdziały, wiele przerywników, małe partie tekstów, a jednocześnie potrzebna głębia. Książka jest solidna (ponad 500 stron), ale nie nuży, jest ze wszech miar naukowa. Dla mnie świetny przykład wykładu dostosowanego do naszych szybkich czasów portali społecznościowych czy Youtuba.

Plus minus:
Na plus:
+ nowoczesna, szybka narracja
+ świetny analityczny styl
+ umiejętność skoncentrowania się na tym co istotne
+ świetne mapy uzupełniające narracje
Na minus:
- mimo wszystko niedosyt przy opisach konstrukcji czołgowych
- słabsze opisy dotyczące walk w powietrzu

Tytuł: Legenda blitzkriegu. Kampania zachodnia 1940
Autor: Karl Heinz Frieser
Wydawca: Wydawnictwo Dolnośląskie
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-245-9104-6
Liczba stron: 524
Oprawa: twarda
Cena: ok. 50 zł
Ocena recenzenta: 9/10