Tło polityczne powstania rock ‚n’ roll’a.

„I love rock ’n’ roll, cuz it soothes my soul” (ang. „kocham rock ‘n’ rolla, bo on pasuje do mojej duszy”)[1]. Słowami refrenu, którego początek jest jednocześnie tytułem utworu stworzonego przez Alana Merrilla i Jake’a Hookera z grupy The Arrows w 1975 roku[2], będącego jedną z najbardziej znanych melodii w historii gitarowego grania, można opisać stosunek milionów osób w różnym wieku na całym świecie do tego styl muzycznego.

Określenie „rock ‘n’ roll” jako jednego ze gatunków muzyki dla wielu ludzi jest czymś w rodzaju synonimu słów: bunt, szczerość, niezadowolenie, miłość, radość czy po prostu wolność. Wolność, o której mowa, możliwa mogłaby być tylko wtedy, kiedy życie obywateli świata nie byłoby niczym zakłócane i ograniczane.

Rock jest czymś więcej niż tylko stylem muzycznym: „Rock jest charakterystycznym zjawiskiem kulturowym dla pozornie unormowanej historii powojennej. Świat, który nosił znamiona porządku, harmonii, stabilności, w istocie taki nie był, czego dowodem była wojna koreańska z 1950 roku ” .

Tymi słowami Jim Curtis, wybitny znawca historii muzyki rockowej, autor wielu pozycji dotyczących wpływu i roli muzyki na społeczeństwo drugiej połowy XX w. w swojej książce Rock Eras. Interpretations of Music and Society, 1954-1984 starał się udowodnić swoim czytelnikom, że świat po upadku moralnym człowieka, związanym z II wojną światową był tylko pozornie spokojny, a iluzja braku zagrożenia i właściwie niczym niezakłócony pokój jest tylko ułudą.

Niemożliwym jest zaprzeczenie tej tezy, ponieważ chwilę po zakończeniu największej z wojen, masowej eksterminacji całych narodów i zupełnym moralnym upadkiem wartości które towarzyszyły ludziom od wieków, świat został podzielony  na dwa przeciwstawne, wrogo nastawione do siebie obozy pomiędzy którymi znajdowała się „żelazna kurtyna”[3].

Historycznym uwarunkowaniom narodzin rock ‘n’ rolla towarzyszyły odpowiednie okoliczności, dalej nazywane przeze mnie odpowiednio: tłem politycznym, społecznym  i technologicznym.

Na czele tych obozów stały dwa odmienne, różniące się od siebie pod każdym względem supermocarstwa: Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (zwany dalej USA) jako przywódcy kapitalistycznego świata zachodniego, potęga ekonomiczna i militarna oraz Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (zwany dalej ZSRR) pełniący rolę przewodnią w bloku socjalistycznym.

Rozpoczęła się „zimna wojna” opierająca się na strachu przed jak mogło się wydawać, nieuchronnym konfliktem, który miał zakończyć się ogólnoświatową katastrofę[4].

Na szczęście dla losów świata, było to starcie w dużej mierze ideologiczne i polityczne, bez konieczności uciekania się do użycia broni w skali znanej z ostatniej wojny. Zanim jednak na dobre rozpoczął się wyścig zbrojeń, Stany Zjednoczone zakończyły ostatni konflikt zbrojny, czyli II Wojnę Światową jako globalne supermocarstwo, nie tylko militarne dysponujące najpotężniejszą bronią w historii – bombą atomową, ale przede wszystkim ekonomiczne, które swoimi wpływami obejmowało większą część świata.

Konflikty z lat 1939 – 1945 i późniejszy w Korei były wymogiem zwiększenia produkcji na potrzeby zaopatrzenia dla armii jak również niesienia pomocy pogrążonym w chaosie krajom europejskim, bez której prawdopodobnie niemożliwym byłoby zakończenie sukcesem działań wojennych przez państwa walczące z nazistowskim Niemcami pod wodzą Adolfa Hitlera.

Wszystko to wpłynęło bardzo pozytywnie na ekonomiczną koniunkturę i już w roku 1945 zanotowano niespotykany rozkwit gospodarczy USA. Głównym tego powodem był interwencjonizm władz państwowych które wspierały przedsiębiorców.

Systematycznie podwyższający się poziom życia obywateli, związany z nim boom demograficzny, problem ciemnoskórych obywateli który powrócił ze zdwojoną siłą, strach przed komunistami których uznawano za wrogów numer jeden, oraz coraz potężniejsze masowe, sprawiły, że z reguły konserwatywnie nastawieni amerykanie zaczęli stawać przed trudnymi moralnymi wyborami, co w obliczu tradycyjnego młodzieńczego buntu doprowadziło do narodzenia się zupełnie nowych subkultur, łączących młodych ludzi zjednoczonych wokół właściwej sobie idei.

To i kilka innych okoliczności miało niebagatelny wpływ na powstanie stylu muzycznego, który zrewolucjonizował światopoglądy kolejnych generacji młodzieży całego globu, wpływał na podejmowane przez nich decyzje, kształtował ich osobowości i wiele, wiele innych rzeczy. Mowa oczywiście o rock ‘n’ rollu, który w ciągu zaledwie kilku lat zdobył niespotykaną dotąd i oszałamiającą wręcz popularność.

Żeby jedna mogło do tego dojść, konieczne było odpowiednie miejsce, którym okazały się Stany Zjednoczone Ameryki Północnej z całą swą potęgą, z jej sprzecznościami
i paradoksami które postaram się przybliżyć.

W Stanach Zjednoczonych zapanował paniczny strach przed radziecką inwigilacją i szpiegostwem, potęgowana przez wykrywanie kolejnych siatek. Najbardziej spektakularna okazało się wykrycie przekazywania przez urzędników kanadyjskich rządu tajnych planów dotyczących konstrukcji bomby atomowej. Kiedy w roku 1949 ZSRR przeprowadziło swoją pierwszą próbną eksplozję, łamiąc tym samym monopol USA na posiadanie tego rodzaju broń masowego rażenia, przerażenie osiągnęło maksymalny pułap.

Niejako obok wewnętrznego, narodowego strachu w odległej Korei, kolonii okupowanej przez wojska USA Japonii, doszło do jak miało się okazać przełomowej w historii tego regionu wojny w wyniku której niewielki półwysep został podzielony wzdłuż 38 równoleżnika na dwie części: komunistyczna i kapitalistyczną.

Kolejna wojna i panika przed sowiecką inwigilacją doprowadziła do uchwalenia niemal jednogłośnie przez Kongres we wrześniu 1950 Internal Security Act  zwaną również Subversive Activities Control Act  (ang Ustawę o bezpieczeństwie wewnętrznym państwa) [5] znaną jako Ustawę McCarrana zakazującą rejestrację organizacji komunistycznych na terenie kraju[6].

Ustawa natychmiast została zgłoszona przez prezydenta Harrego Trumana jako zamach na swobody obywatelskie zagwarantowane przez konstytucję. Nie odniosło to jednak żadnego skutku i akt wszedł w życie rok później.

Systematycznie jak władza oparta na systemie socjalistycznym na świecie wzrastała w siłę, w USA rosło zapotrzebowanie na demagoga, który swoją charyzmą poprowadzi coś w rodzaju antykomunistycznej krucjaty. Osobą taką okazał się senator ze stany Wisconsin – Joseph R. McCarthy od nazwiska którego powstał termin „McCarthyism”
(ang. maccartyzm)[7] [8].

Plan działań założonych przez senatora McCarthego oprócz oskarżania swoich oponentów o komunistyczne sympatie, polegał na zjednywaniu sobie osób znanych
i wpływowych ze świata filmu i muzyki, co miało doprowadzić do rozszerzenia swoich wpływów na odbiorców kultury masowej.

Ofiarami ataków ze strony Komisji padli min.: fizyk David Bohm, kompozytor Aaron Copland czy piosenkarz folkowy Pete Seeger.[9]

Sytuacja uległa zmianie dopiero w styczniu 1953 roku, kiedy to znany i szanowany generał, dowódca wojsk Paktu Północno Atlantyckiego (NATO) Dwight Eisenhower został zaprzysiężony na trzydziestego czwartego prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, stając się tym samym najpotężniejszym człowiekiem na świecie i zastępując na tym stanowisku Harrego Trumana[10].

Wraz ze zwycięstwem Partii Republikańskiej z ramienia której Eisenhower kandydował na urząd prezydenta USA, miał nastąpić zdecydowany zwrot w polityce państwa.

Republikanie jeszcze w czasie kampanii wyborczej, z impetem uderzyli w najczulszy punkt Demokratów, czyli obsesje na punkcie wszechobecnej komunistycznej inwigilacji środowisk związanych z polityką najwyższego szczebla, korupcji i wojny w Korei.

Po zwycięstwie Eisenhower otwarcie nie potępił krucjaty senatora McCarthy’ego,lecz wierzył w jego postępującą autodestrukcje, co z resztą niedługo potem nastąpiło. W 1954 roku senator z Wisconsin osiągnął punkt krytyczny swojej „krucjaty” oskarżając o sowieckie sympatie sekretarza armii, tym samym pośrednio samego prezydenta.

Doprowadziło to do debaty telewizyjnej podczas której ukazana została pełnia ignorancji McCarthey’ego. [11]Kolejnym krokiem było potępienie przez senat narażenia na szwank dobrego imienia kolegium senatorów, a nie jak się spodziewano za jego absurdalne i abstrakcyjne oskarżenia. Wpływy senatora właściwie rozpadły się, a  on sam zmarł trzy lata później w niesławie i uzależnieniu od alkoholu[12].

Powodem dla którego poruszyłem kwestie maccartyzmu jest fakt iż, swą masową skalę zawdzięcza audycjom telewizyjnym i radiowy, których głównymi odbiorcami była młodzież, szukająca odskoczni od problemów, które z czasem uzyskały status paranoicznych.
Ten stan swoistej psychozy przed wszechobecnymi wrogami nie odpowiadał młodym ludziom, którzy chcieli żyć w świecie wolnym od podejrzeń, wojen i okrucieństwa.

Stany Zjednoczone lat pięćdziesiątych jak wspomniałem były krajem paradoksów. Mit amerykańskiego snu, został zweryfikowany i obalony przez paranoiczne postępowanie polityków z pierwszych stron gazet,  wysyłanie tysięcy ludzi na kolejną wojnę, wielką falę emigrantów po zakończeniu II Wojny Światowe co w konsekwencji spowodowało wzrost skali bezrobocia, biedy i pogłębia  się różnicy poziomu życia między najbogatszymi, którzy systematycznie powiększali swoje bogactwa, a najbiedniejszymi których majątek ulegał systematycznemu zmniejszaniu.

Przypisy:

[1] http://www.tekstowo.pl/piosenka,the_arrows,i_love_rock_and_roll.html  [dostęp 10 I 2014]
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Arrows_(British_band) [dostęp 10 I 2014]
[3]  Po raz pierwszy tego sformułowania użył premier  Wielkiej Brytanii w swoim przemówieniu „Siła spokoju„ w Westminster College 5 marca 1946 roku w którym czytamy:  „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem w poprzek kontynentu opadła żelazna kurtyna„ - powiedział.  ”Poza tą linią leżą wszystkie stolice odwiecznych państw Europy centralnej i wschodniej. Warszawa, Berlin, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Belgrad, Bukareszt  i Sofia, wszystkie te sławne miasta i ludność wokół nich znajdują się teraz w czymś, co nazwać muszę radziecką sferą, i wszystkie są przedmiotem, w takiej czy innej formie, nie tylko radzieckiego wpływu, ale bardzo wysokiego, a w wielu wypadkach wciąż rosnącego stopnia kontroli bezpośredniej z Moskwy.”

Tekst dostępny w tłumaczeniu polskim na stronie intemetowej: http://web.archive.org/web/20050307005830/http://ag.sos2.w.interia.pl/churchill.htm [dostęp 2 II 2014]

[4] Według encyklopedii PWN, zimna wojna to: napięte stosunki polityczne i ekonomiczne między USA i ZSRR po II wojnie światowej;
[5] 50 U.S.C.A. § 781 et seq [w] http://us-code.vlex.com/vid/communist-party-subversive-19266703 [dostęp 10 II 2014]
[6] Tekst aktu prawnego dostępny jest w formie tekstu .pdf na stronie internetowej:  http://www-rohan.sdsu.edu/dept/polsciwb/brianl/docs/1950InternalSecurityAct.pdf
[7] W słowniku wyrazów obcych W. Kopalinskiego termin ten oznacza dyskryminacje stosowana w USA w latach 1950-54 względem członków i sympatyków partii komunistycznej oraz wszelkich osób podejrzanych o poglądy liberalne i postępowe, w związku z działalnością skrajnie prawicowego senatora republikańskiego Josepha McCarthy’ego (1909-57)
[8] . Termin ten został po raz pierwszy użyty przez satyryka Herberta Blocka z The Washington Post, 29 marca 1950 roku
[9] Z tekstu raportu Edwarda R. Murrowa - http://www.lib.berkeley.edu/MRC/murrowmccarthy.html
[10] http://www.whitehouse.gov/about/presidents/dwightdeisenhower [dostęp 10 II 2014]
[11]  Mowa tu o debacie z 9 III 1954 roku w stacji telewizyjnej CBS prowadzonej przez redaktoraEdwarda R. Murrowa. w programie See it now. Tekst debaty dostępny online na stronie internetowej biblioteki Uniwersytetu Berkley: http://www.lib.berkeley.edu/MRC/murrowmccarthy.html
[12] Maldwyn A. Jones, Historia USA, Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 2002, s.616