„Wołyniak, legenda prawdziwa” - D. Garbacz - recenzja filmu

Wydawnictwo „Sztafeta” ze Stalowej Woli w roku 2008 opublikowała kolejne, trzecie już, wydanie książki Dionizego Garbacza pt. Wołyniak, legenda prawdziwa. W tym samym roku na rynku, na płycie DVD, ukazał się film dokumentalny pod tym samym tytułem, będący znakomitym dopełnieniem historii Józefa Zadzierskiego „Wołyniaka” - partyzanta Narodowej Organizacji Wojskowej i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, walczącego podczas ostatniej wojny z Niemcami, jak i komunistyczną powojenną okupacją.

Autor

Dionizy Garbacz to urodzony w roku 1940 dziennikarz, pisarz, publicysta i historyk regionalista. Ukończył studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a potem pracował w przyzakładowej gazecie przy Hucie Stalowa Wola. Podczas stanu wojennego został zwolniony ze stanowiska redaktora naczelnego, odsunięty od zawodu dziennikarza oraz internowany. Następnie pracował w redakcji czasopisma „San„, „Dziennik Obywatelski A-Z„, a ostatnio współpracuje z Wydawnictwem i tygodnikiem ”Sztafeta”. Jest autorem wielu książek, m.in.: Okupacja i konspiracja w Stalowej Woli 1939-44 (1988), wielotomowej Monografii Stalowej Woli, Żołnierze Wołyniaka (1999), Przechodniu pochyl czoła (2005), Cień Katynia nad Sanem (2010).

Bohater

Józef Zadzierski ps. „Zawisza„, „Wołyniak„ urodził się w 1923 r. w Kostopolu jako syn Władysława i Stanisławy z d. Korczyc-Brochwicz. Od najmłodszych lat bardzo pociągała go wojaczka i kawaleria. Jako 4-5 letni chłopczyk dosiadał już sam kawaleryjskiego konia, a przez kilka miesięcy był uczniem Korpusu kadetów we Lwowie. W roku 1937 przeprowadził się wraz z rodzicami do Warszawy. Kiedy we wrześniu 1939 r. wybuchła wojna, uciekł z domu i walczył w SGO „Polesie” gen. Franciszka Kleeberga. Po bitwie pod Kockiem, mimo że dostał się w ręce Niemców, ci ze względu na jego młody wiek puścili go wolno. Podczas okupacji uczył się na tajnych kompletach oraz związał się z konspiracyjnym Stronnictwem Narodowym. W związku z dekonspiracją został przerzucony na Rzeszowszczyznę do oddziału Franciszka Przysiężniaka ”Ojca Jana”. Walczył przeciwko niemieckiemu okupantowi, wsławił się np. podczas walki w Grabiach. Podczas przetaczania się frontu, dopomógł Rosjanom w bezkrwawym zajęciu Leżajska i został komendantem posterunku milicji w tym mieście. Aresztowany przez NKWD uciekł z transportu kolejowego zdążającego na wschód i podjął walkę przeciw komunie jako dowódca patrolu NZW. Brał udział w walkach przeciw Sowietom, Ukraińcom z UPA i polskim komunistom. Ranny i osaczony, nie widząc już normalnej przyszłości dla siebie, w grudniu 1946 r. popełnił samobójstwo.

Film

Dokumentalny film trwa niecałą godzinę i przedstawia losy jednego z Żołnierzy Wyklętych – Józefa Zadzierskiego. O „Wołyniaku„ i jego historii opowiadają m.in. historycy: dr Krzysztof Kaczmarski z Rzeszowskiego Oddziału IPN oraz Dionizy Garbacz. Interesującą narrację prowadzi również lektor: Krzysztof Gadacz. Widz ma możliwość zobaczyć miejsca związane z „Wołyniakiem„, np. Leżajsk, Kuryłówkę, Szegdy. Bardzo wciągające opowieści snują żołnierze oraz osoby związane z oddziałem Zadzierskiego: Józef Pisarczyk „Skowronek„, Marian Kosiarski, Bronisław Ryczko i Franciszek Zań. W filmie przedstawiono wiele archiwalnych fotografii oraz dokumentów, a znakomitym pomysłem było włączenie do zdjęć współczesnej grupy rekonstrukcyjnej pod kierownictwem Pawła Fangora. Żywe i dynamiczne sceny walki tej grupy (Stowarzyszenie Miłośników Pojazdów Militarnych i Techniki Zabytkowej im. 10 PSK) świetnie urozmaicają trochę pasywne opowieści o bohaterze. Autorzy nie pomijają kontrowersyjnych zdarzeń z udziałem „Wołyniaka” – pacyfikacji ukraińskich wsi oraz pracy w MO. Jednakże, jak się okazuje, wszystkie działania przeciw Ukraińcom były wyłącznie odpowiedzią na wcześniejsze ataki Ukraińców, a praca Zadzierskiego w milicji trwała bardzo krótko i zakończyła się szybkim aresztowaniem. Warto jeszcze wspomnieć, że o ”Wołyniaku” w filmie opowiadają również kobiety – sanitariuszka Wanda Krzyształowicz i narzeczona ”Wołyniaka” – Krystyna Winiarz – Świątoniowska.

Podsumowanie

Według mnie recenzowany film w znakomity sposób uzupełnia książkę D. Garbacza pod tym samym tytułem. A może odwrotnie – równie dobrze to książka może być dopełnieniem filmu, jeśli ktoś najpierw miał możliwość obejrzenia sfilmowanego obrazu. Interesujące opowieści historyków oraz osób, które realnie zatknęły się z Józefem Zadzierskim, powodują, że ten dokument może zainteresować nie tylko pasjonatów tematu. Można go polecić pragnącym poznać lokalne dzieje Stalowej Woli i okolic oraz pogmatwane ścieżki Żołnierzy Wyklętych. Życiowe dzieje Józefa Zadzierskiego okazują się niezwykle pasjonujące – to bardzo dobry materiał na świetny fabularny film, taki w amerykańskim stylu. Być może kiedyś taki powstanie. Póki co zachęcam do obejrzenia również pasjonującego materiału stworzonego przez Dionizego Garbacza i Wydawnictwo „Sztafeta”.
Bardzo olecam .

Plus minus:
Na plus:
+ temat – jeden z Wyklętych
+ burzliwe życiowe dzieje bohatera
+ pomysł na sfilmowanie biografii
+ wartość merytoryczna
+ wciągające opowieści
+ udział grupy rekonstrukcyjnej
+ ładna okładka
Na minus:
brak

Tytuł: Wołynia, legenda prawdziwa
Scenariusz i reżyseria: Dionizy Garbacz
Zdjęcia i montaż: Artur Nosowski
Konsultant historyczny: dr Krzysztof Kaczmarski
Wydawca: Sztafeta
Rok wydania: 2008
Czas trwania: 56 min.
Nośnik: płyta dvd
Cena: ok. 15 zł
Ocena recenzenta: 8,5/10