„Droga ‘Ponurego’. Rys biograficzny majora Jana Piwnika” - W. Königsberg - recenzja

Przeciętnemu Czytelnikowi może się wydawać, że postać Jana Piwnika „Ponurego”, jego życie i walkę, opisał już dokładnie Cezary Chlebowski. Że niczym już nie można czytelników zaskoczyć, nic nowego o bohaterskim dowódcy partyzanckim napisać. A właśnie, że można. Praca Wojciecha Königsberga jest właśnie takim dopowiedzeniem książek Chlebowskiego. Odkrywa nieznane fakty, wyjaśnia niedomówienia, prostuje fałszywe stereotypy.

Wojciech Königsberg to urodzony w 1983 r. historyk, absolwent Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Zielonogórskiego. Specjalizuje się w dziejach Armii Krajowej, ze szczególnym uwzględnieniem Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury„, cichociemnych oraz wywiadu. Za pierwsze wydanie recenzowanej książki otrzymał Nagrodę im. Profesora Tomasza Strzembosza. Publikuje w serwisie „Historia„ wp.pl, w „Polsce Zbrojnej” oraz na blogu ”Wokół Wykusu”.

Książkę rozpoczyna wprowadzenie autorstwa Zdzisława Rachtana „Halnego„, nieżyjącego już byłego podkomendnego majora ”Ponurego”. Recenzowana pozycja podzielona została na siedem głównych części, przedstawiających chronologicznie życiowe dzieje Jana Piwnika. Mamy więc takie rozdziały jak: W epoce zaborczej i II RP, Wojenne początki, Na Wyspach Brytyjskich, Konspiracja, W Górach Świętokrzyskich, Nowogródczyzna, Powrót. Ósmy rozdział zajmujący aż 66 stron, to bogaty zbiór załączników, głównie nieznanych dokumentów.

Jak wspomniałem na wstępie, autor stara się zainteresować czytelników, odkrywając nowe nieznane fakty z życia swego bohatera. Dla mnie takim skrytym w mroku wydarzeniem, był szczegółowy udział Jana Piwnika w wojnie obronnej w 1939 roku. Wojciech Königsberg nie dość, że konkretnie, a przy tym bardzo plastycznie opisał wrześniowe walki, to jeszcze na dodatek pokusił się o zacytowanie dziennika 3 kompanii Grupy Rezerwy Policji (J. Piwnik był policjantem) autorstwa Mieczysława Zacharewicza. Kolejną taką niepełną kartą w życiorysie „Ponurego” był jego pobyt na Węgrzech, po przekroczeniu granicy i internowaniu. W tym przypadku również autor posiłkuje się niezwykle cennym dziennikiem M. Zacharewicza. W opisach dni pobytu na Węgrzech, uderza niezwykły fakt organizacji czasu internowanych ludzi przez ich dowódców, w tym J. Piwnika. Nabożeństwa, wspólne modlitwy, konkursy śpiewu, potańcówki. No i najważniejsze – organizowanie ucieczek internowanych Polaków, by mogli dotrzeć do organizujących się we Francji polskich oddziałów. Taką drogę pokonał również Jan Piwnik – do Francji, a następnie na Wyspy Brytyjskie.

Bardzo interesującym fragmentem książki jest opis życia i ćwiczeń przyszłych skoczków cichociemnych, nawet takie szczegóły jak wyposażenie żołnierzy wytypowanych do skoku w Polsce. No i naturalnie przerzut lotniczy do Polski grupy cichociemnych, wśród których znajdował się „Ponury„ i ich skok na polską ziemię. Co ciekawe dla mnie, grupa Piwnika skakała na placówkę ”Ugór” we wsi Czatolin pod Łyszkowicami, niedaleko Skierniewic i Łowicza. Naprawdę blisko mojego miejsca zamieszkania.

Kolejna odsłona, to działalność „Ponurego„ w polskiej konspiracji, m. in. w ”Wachlarzu”. Należy podkreślić, że znana akcja na więzienie w Pińsku, opisywana przez autora w recenzowanej książce, nabiera całkowicie nowych barw. Podobnie jest przy relacjach z brawurowych walk partyzanckich oddziałów w Górach Świętokrzyskich i na Nowogródczyźnie.

Niezmiernie ciekawą częścią jest sprawa zdrajcy i donosiciela w Zgrupowaniach Partyzanckich „Ponury„, podczas ich działalności na Kielecczyźnie. Jeden z najbardziej (wydawało się) zaufanych i oddanych żołnierzy – ppor. Jerzy Wojnowski ”Motor” okazał się agentem gestapo. Przyznał się do wszystkiego (wiele celnych niemieckich obław) i został zlikwidowany.

Opis akcji bojowych, to bardzo mocna strona tej książki. Przy czytaniu o akcji na pińskie więzienie, czy też na niemiecką strażnicę graniczną pod Jewłaszami, mamy wrażenie uczestnictwa w tych wydarzeniach. Wręcz czujemy nerwowe napięcie uczestników akcji na więzienie. Podczas walk wyczuwamy drganie ziemi od wybuchów, a gardło dławi swąd strzelniczego prochu od zmasowanych wystrzałów.

Podsumowaniem książki zdaje się być opis walki o pamięć „Ponurego„ w czasach PRL, a także przedstawione kalendarium życia Jana Piwnika. Na zakończenie woluminu znalazło się miejsce na bibliografię, źródła zdjęć, wykaz szkiców, skrótów i indeks nazwisk. Przy wspomnieniu biografii należy szczególnie podkreślić ogrom pracy autora, który dotarł do archiwów w Polsce, ale i w Londynie. Książkę uzupełniają liczne archiwalne zdjęcia czarno-białe oraz współczesne kolorowe, przedstawiające wydarzenia i miejsca upamiętniające pamięć o majorze ”Ponurym”. Bardzo istotne są mapy zamieszczone w książce. Chociaż jest ich tylko trzy, ale według mnie są bardzo potrzebne. Przedstawiają one trasę lotów do Polski, akcję na więzienie w Pińsku oraz akcję na strażnicę pod Jewłaszami.

Należy jeszcze podkreślić, że recenzowana pozycja to drugie wydanie książki, poprawione i uzupełnione.

Publikacja wydawnictwa Rytm została starannie oprawiona w twardą okładkę, a kartki zostały zszyte. Bardzo ładnie prezentują się zdjęcia na okładce, wtopione w takie ciemnozielone, partyzanckie tło. Wysoko oceniam również pracę redakcji.

Drogę „Ponurego” czyta się znakomicie. To oczywiście zasługa autora Wojciecha Königsberga. Szczegółowe opisy życiowych dziejów bohatera i jego walk zupełnie nie nużą. A pasjonujące opowieści o bitwach, potyczkach i akcjach sprawiają, że nie można oderwać się od lektury. Według mnie książka powinna znaleźć czytelników we wszystkich kręgach społeczeństwa. To pozycja obowiązkowa dla każdego, nie tylko osób zainteresowanych historią Polski podczas ostatniej wojny światowej. Polecam.

Plus minus:
Na plus:
+ dzieje niezwykłego bohatera
+ bogata biografia z podkreśleniem walk o niepodległość Polski
+ nieznane dotychczas fakty poruszone w książce
+ wysoka wartość merytoryczna
+ wiele zdjęć archiwalnych i współczesnych
+ bardzo ładne wydanie
Na minus:
- cena

Tytuł: Droga „Ponurego”. Rys biograficzny majora Jana Piwnika
Autor: Wojciech Königsberg
Wydawca: Rytm
Data wydania: 2014 (wydanie II)
ISBN: 978-83-7399-594-9
Strony: 360 + wkładka ze zdjęciami
Oprawa: twarda
Cena: 54,60 zł (z okładki)
Ocena recenzenta: 8/10