1 maja w systemach totalitarnych

W związku z 1 maja (1927 rok) Joseph Goebbels wspominał: Jest Hitler. [...] wygłosił przed audytorium w przepełnionej sali jedno ze swoich największych przemówień. O przestrzeni i narodzie. Rzadko go takim widziałem i słyszałem. On jest wodzem! Chwilami łzy napływały mi do oczu, ale się ich nie wstydziłem. Tak specjalista od propagandy w partii nazistowskiej wspominał swoje emocje związane z wystąpieniami pierwszomajowymi.

Narodowy socjalizm i komunizm kultywowały święto ludzi pracy, ustanowione w 1890 roku przez socjalistów. Ten charakterystyczny element opiewający ludzi pracy, pasował idealnie do różnych systemów, które czerpały z ideologii klasowej i robotniczej. Hucznie świętowano 1 maja zarówno w III Rzeszy jak i w państwach komunistycznych. Oficjalnie te dwa obozy totalitarne odcinały się od wspólnych sobie cech, nie udało się jednak zmienić zasadniczych, formalnych części święta w systemach sięgających do socjalizmu.

Bolesław Bierut w 1952 roku przemawiał do mieszkańców Warszawy: Bądźmy czujni wobec podstępnych zakusów wroga. Tępmy szkodników, sabotażystów, dywersantów, marnotrawców mienia ogólnonarodowego! Walczmy ze spekulantami, kułakami, darmozjadami, szerzycielami niepokoju, pijaństwa, plotki lub chuligańskich wybryków! Pracujmy niezmordowanie nad karczowaniem złych nawyków moralnych, nad pogłębianiem świadomości społecznej w swym otoczeniu! Walczmy z biurokratyzmem i bezdusznym traktowaniem potrzeb człowieka pracującego!

Jak widać 1 maja wypełniały niezwykle górnolotne mowy, czyli tzw. „oko” do ludu, który podda się elektryzującej sile wykrzyczanych słów.

W niniejszym tekście chcielibyśmy zwrócić uwagę na elementy wspólne rytuału obchodów 1 maja w PRL oraz w III Rzeszy. Wrogie sobie ideologie miały w rzeczywistości bardzo podobne fasady, „kupując” społeczeństwa starymi, wypracowanymi sztuczkami politycznymi - zwłaszcza gdy oczekuje się od ludzi całkowitego poddania się woli „kierownictwa”. Jednocześnie - co jest paradoksalne, nie należy negować podstawowego złożenia święta pracy, które przyświecało mu od samego początku, troska i pamięć o ludzi pracy. O najciężej pracujących bardzo często zapominano, co było faktyczną niegodziwością. Problem  1 maja leży w jego instrumentalizacji przez dyktatury, co obserwowano przez 90 lat XX wieku.

Poniżej zamieszczamy przykładowe plakaty propagandowe komunistów i hitlerowców z PRL i Niemiec epoki Hitlera. Jeszcze raz proszę zwrócić uwagę na elementy wspólne.

Polska Rzeczpospolita Ludowa:

III Rzesza: