„Warszyc. Wyklęty bohater” - T. Toborek - recenzja

Spośród wielu odważnych i niezłomnych dowódców tzw. drugiej konspiracji (wymierzonej przeciw Sowietom i komunistom), z pewnością wyróżnia się postać kpt. „Warszyca” Stanisława Sojczyńskiego. Ten bezkompromisowy nauczyciel, żołnierz września 1939, oficer antyniemieckiej konspiracji i dowódca stworzonej przez siebie antykomunistycznej organizacji Konspiracyjne Wojsko Polskie, został w czasach PRL przedstawiany jako krwawy samozwańczy watażka.

 Autor Warszyca, dr Tomasz Toborek jest kierownikiem Referatu Badań Naukowych Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Łodzi. Oprócz recenzowanej książki jest również autorem następujących pozycji książkowych: Edward Pfeiffer „Radwan”, Stanisław Sojczyński i Konspiracyjne Wojsko Polskie oraz Łódź w 1939 roku (wszystkie wydane przez IPN).

Stanisław Sojczyński urodził się w 1910 r. w Rzejowicach w powiecie radomszczańskim, był synem Michała i Antoniny z d. Śliwowskiej. W latach 1927-32 uczył się w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Częstochowie. W roku 1932 Stanisław Sojczyński ożenił się z Leokadią Kubik, z którą miał dzieci: Stanisława, Zbigniewa i Jadwigę. Podczas służby wojskowej ukończył Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty przy 27 pp w Częstochowie. W 1936 r. wyszedł z wojska w stopniu podporucznika rezerwy, a potem pracował jako nauczyciel w szkole w Borze Zajacińskim. Po najeździe Niemiec na Polskę w 1939 r. Stanisław Sojczyński jako rezerwista stawił się na punkcie mobilizacyjnym w Łodzi, ale wraz z oddziałami musiał wycofać się na wschód. Z grupą płk Leona Koca walczył z Sowietami pod Kowlem. Po wrześniowej klęsce w połowie października wrócił w rodzinne strony, ale zaraz przystąpił do konspiracji SZP-ZWZ-AK w obwodzie Radomsko, przyjmując początkowo pseudonim „Wojnar„, zamieniony później na ”Warszyc”. Był zastępcą dowódców obwodu oraz równocześnie dowódcą Kedywu. Do jego znanych akcji podczas okupacji niemieckiej należą m. in. rozbicie więzienia w Radomsku oraz ochrona brytyjskiej misji wojskowej zrzuconej na spadochronach w Polsce późną jesienią 1944 roku. Ale najważniejszą działalnością Sojczyńskiego była organizacja i dowodzenie Konspiracyjnym Wojskiem Polskim – największą organizacji podziemia antykomunistycznego w centralnej Polsce.

Tomasz Toborek podzielił swą książkę na 16 rozdziałów. Przy czym większą część woluminu poświęcił na przedstawienie bohatera jako niezłomnego Żołnierza Wyklętego. Moim zdaniem działanie autora jest w tym miejscu jak najbardziej uzasadnione, gdyż Sojczyński zasłynął właśnie z tego, że stworzył samodzielne, nie podlegające pod żadne inne organizacje i ruchy polityczne, podziemne Wojsko Polskie.

Poznajemy osobowość „Warszyca„, jego polityczne preferencje (według autora najbardziej ciążył do PSL Mikołajczyka), bezkompromisowość. Ta ostatnia cecha jest szczególnie widoczna przy opisie reakcji Sojczyńskiego na deklarację Jana Mazurkiewicza „Radosława„ o ujawnianiu się struktur po byłej AK. „Za co i w jakiej sytuacji usiłuje nas Pan, Panie Pułkowniku, sprzedawać?” – pytał w liście kierowanym do ”Radosława”.

W ogóle, w książce poznajemy bohatera i jego myśli, na podstawie cytowanych wielokrotnie dokumentów, rozkazów, meldunków.

Nasz bohater bardzo ostro wystąpił np. wobec krytyków wybuchu Powstania Warszawskiego. W zachowanych w IPN-owskim archiwum dokumentach, możemy przeczytać:

„Co za (…) nieliczenie się z nastrojami milionowych rzesz własnego społeczeństwa (…). Naród, który wżywał się w przebieg powstania wszystkimi władzami duszy i serca, który czuł, że odbywa się jakby święte misterium, ofiara dla dobra Wielkiej Sprawy – raptownie słyszy, że ktoś w sposób bezceremonialny nazywa to wszystko zbrodnią. Fatalny, wielki, haniebny, nie dający się łatwo naprawić błąd polityczny.”1

W rozdziałach zatytułowanych Konspiracyjne Wojsko Polskie, Wywiad, kontakty, finansowanie oraz Walka bieżąca czytelnik może zapoznać się ze szczegółami dotyczącymi działalności KWP. Z jego strukturami, komórkami zorganizowanymi w innych miastach, z akcjami na funkcjonariuszy UB, na komunistycznych konfidentów.

Bardzo interesującym dla mnie rozdziałem jest ten, opowiadający o najsłynniejszej akcji żołnierzy KWP - o rozbiciu więzienia w Radomsku i uwolnieniu około 60 osób. Nie mniej zajmującymi są kolejne części książki, mówiące o początku końca organizacji, o pierwszych wpadkach i aresztowaniach. W tym miejscu poznamy historię i działalność ubeckich agentów: „Żbika„ i „Z-24„, żołnierzy KWP, którzy poszli na współpracę i bardzo pomogli bezpiece w rozpracowaniu organizacji oraz w wielu aresztowaniach dawnych towarzyszy z KWP. Ostatnie akordy recenzowanej książki to szczegółowo przedstawione aresztowanie ”Warszyca” oraz jego śledztwo i proces. Dość powiedzieć, ze podczas śledztwa był torturowany, a potem oskarżono go też o czyny, które bez jego wiedzy i zgody dopuścili się podwładni. Stanisław Sojczyński skazany został na karę śmierci, a wyrok wykonano w 1947 r. na trzy dni przed ogłoszeniem amnestii…

Recenzowana publikacja nie jest gruba (208 stron) i nie zabierze nam zbyt wiele czasu. Ale na pewno warto sięgnąć po Warszyca i poznać życiorys kolejnego Wyklętego bohatera.. Burzliwe życie patriotyczne, kulisy konspiracji, niekonwencjonalne akcje zbrojne, wszystko to razem sprawia, że opowieść jest wciągająca.

Jedna mała uwaga jest taka, że według mnie autor zbyt mało miejsca poświęcił życiu osobistemu Sojczyńskiego. A wiadomo, że chociaż miał żonę i trójkę dzieci, to w czasach KWP romansował ze swą łączniczką Haliną Pikulską „Ewunią„. To właśnie ”Ewunia” już w więzieniu, urodziła jego syna.

Nie mam za to zastrzeżeń to wydania książki i pracy redakcji. Twarda oprawa i ładne kartki gwarantują solidność wydania. W pracy nie znalazłem też błędów.

Książka Tomasza Toborka to pasjonująca opowieść o życiu oraz walce Żołnierza Wyklętego i niezłomnego Polaka, który nie poszedł z nową władzą na żadne kompromisy i układy. Za swą nieugiętość zapłacił najwyższą cenę. Polecam do przeczytania dla każdego, komu bliskie jest poznawanie historii Polski i życiorysu jednego z Wyklętych.

Plus minus:
Na plus:
+ temat książki
+ biografia Żołnierza Wyklętego
+ cytowanie wielu dokumentów „Warszyca”
+ wartość merytoryczna pracy
+ ładne wydanie
Na minus:
- brak prywatnych aspektów życia bohatera

Tytuł: Warszyc. Wyklęty bohater
Autor: Tomasz Toborek
Wydawca: Demart
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-7427-920-8
Strony: 208
>strong>Oprawa: twarda
Cena: ok. 22 zł
Ocena recenzenta: 7,5/10

1. T.Toborek Warszyc, Warszawa 2013, s.123. [↩]