Egzamin gimnazjalny podstawa programowa - historia

Podstawa programowa obowiązująca uczniów gimnazjum podczas egzaminu gimnazjalnego z przedmiotu historia.

I. Chronologia historyczna.
Uczeń sytuuje wydarzenia, zjawiska i procesy historyczne w czasie oraz porządkuje
je i ustala związki poprzedzania, równoczesności i następstwa; dostrzega
zmiany w życiu spo łecznym oraz ciągłość w rozwoju kulturowym
i cywilizacyjnym.

II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń wyszukuje oraz porównuje informacje pozyskane z różnych źródeł
i formułuje wnioski; dostrzega w narracji historycznej warstwę informacyjną,
wyjaśniającą i oce niającą; wyja śnia związki przyczynowo-skutkowe analizowanych
wydarzeń, zjawisk i proce sów historycz nych; wyjaśnia znaczenie
poznawania przeszłości dla rozumienia świata współczesnego.

III. Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy narrację historyczną, integrując informacje pozyskane z róż-
nych źródeł; tworzy krótkie wypowiedzi: plan, notatkę, rozprawkę, prezentację;
przedstawia argu menty uzasad nia jące własne stanowisko.

1. Najdawniejsze dzieje człowieka. Uczeń:
1) porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym i opisuje skutki przyję-
cia przez człowieka trybu osia dłego;
2) wyjaśnia zależności pomiędzy środowiskiem geografi cznym a warunkami
życia czło wieka.
2. Cywilizacje Bliskiego Wschodu. Uczeń:
1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cywilizacje starożytnej Mezopotamii
i Egiptu;
2) charakteryzuje strukturę społeczeństwa i system wierzeń w Egipcie;
3) wyjaśnia znaczenie pisma i prawa w procesie powstawania państw;
4) rozpoznaje typy pisma wykształcone na terenie Mezopotamii i Egiptu.
3. Starożytny Izrael. Uczeń:
1) charakteryzuje podstawowe symbole i główne zasady judaizmu;
2) wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a mono teizmem, odwołując
się do przy kładów.
4. Cywilizacja grecka. Uczeń:
1) wyjaśnia wpływ środowiska geografi cznego na gospodarkę i rozwój
polityczny staro żytnej Grecji;
2) umiejscawia w czasie i porównuje system sprawowania władzy oraz
organi zację społe czeństwa w Sparcie i Atenach peryklejskich;
3) charakteryzuje czynniki integrujące starożytnych Greków – język,
system wierzeń, teatr oraz igrzyska olimpijskie.
5. Cywilizacja rzymska. Uczeń:
1) umiejscawia w czasie i charakteryzuje system sprawowania władzy
oraz organizację społe czeństwa w Rzymie republikańskim i cesarstwie;
2) wyjaśnia przyczyny i wskazuje skutki ekspansji Rzymu, opisując postawy
Rzy mian wobec niewolników i ludów podbitych;
3) podaje przykłady wpływu kultury greckiej na kulturę rzymską;
4) rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku starożytnego
państwa rzym skiego.
6. Dziedzictwo antyku. Uczeń:
1) charakteryzuje najważniejsze osiągnięcia kultury materialnej i duchowej
antycz nego świata w różnych dziedzinach: fi lozofi i, nauce, architekturze,
sztuce, litera turze;
2) podaje przykłady osiągnięć cywilizacyjnych antyku, które mają
wpływ na cywi li zację współczesną.
7. Chrześcijaństwo. Uczeń:
1) umiejscawia w czasie i przestrzeni narodziny i rozprzestrzenianie się
chrześcijań stwa;
2) wskazuje przyczyny i przykłady prześladowania chrześcijan w pań-
stwie rzym skim.
8. Arabowie i świat islamski. Uczeń:
1) umiejscawia w czasie i przestrzeni kierunki i zasięg podbojów arabskich;
2) opisuje podstawowe zasady i symbole islamu;
3) wyjaśnia rolę Arabów w przekazywaniu dorobku kulturowego pomiędzy
Wscho dem a Zachodem.
9. Początki cywilizacji zachodniego chrześcijaństwa. Uczeń:
1) umiejscawia w czasie i przestrzeni monarchię Karola Wielkiego, Pań-
stwo Kościelne oraz Cesarstwo w Europie Zachodniej;
2) charakteryzuje działalność Karola Wielkiego i wyjaśnia, na czym polegał
renesans karoliński;
3) charakteryzuje główne idee uniwersalnego cesarstwa Ottona III;
4) opisuje relacje pomiędzy władzą cesarską a papieską w X–XI w.
10. Bizancjum i Kościół wschodni. Uczeń:
1) lokalizuje w czasie i przestrzeni cesarstwo bizantyjskie;37
PODSTAWA PROGRAMOWA – HISTORIA – GIMNAZJUM
2) charakteryzuje rolę Bizancjum jako kontynuatora cesarstwa rzymskiego
i roz po znaje osiągnięcia kultury bizantyjskiej (prawo, architektura,
sztuka);
3) wyjaśnia przy czyny i skutki rozłamu w Kościele w XI w.
11. Społeczeństwo średniowiecznej Europy. Uczeń:
1) rozpoznaje typowe instytucje systemu lennego;
2) wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;
3) charakteryzuje funkcje gospodarcze, polityczne i kulturowe miast
w średnio wie czu.
12. Kultura materialna i duchowa łacińskiej Europy. Uczeń:
1) wyjaśnia kulturotwórczą rolę Kościoła w dziedzinie nauki, architektury,
sztuki i życia codziennego średniowiecznego społeczeństwa;
2) porównuje główne elementy kultury rycerskiej i kultury miejskiej;
3) rozpoznaje zabytki kultury średniowiecza, wskazując różnice pomię-
dzy stylem romań skim a stylem gotyckim, z uwzględnieniem przykładów
z własnego regionu.
13. Polska pierwszych Piastów. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni państwo pierwszych Piastów;
2) wskazuje, na przykładzie państwa pierwszych Piastów, charakterystyczne
cechy mo nar chii patrymonialnej;
3) wyjaśnia okoliczności przyjęcia chrztu przez Piastów oraz następstwa
kulturowe, spo łeczne i polityczne chrystianizacji Polski;
4) ocenia dokonania pierwszych Piastów w dziedzinie polityki, gospodarki
i kultury.
14. Polska dzielnicowa i zjednoczona. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;
2) opisuje postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego;
3) porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane
z relacjami pol sko-krzyżackimi w epoce Piastów;
4) opisuje zmiany społeczno-gospodarcze w epoce rozbicia dzielnicowego
i do strze ga związki pomiędzy rozwojem ruchu osadniczego a ożywieniem
gospodarczym;
5) ocenia dokonania Kazimierza Wielkiego w dziedzinie polityki wewnętrznej
(sys tem obronny, urbanizacja kraju, prawo, nauka) oraz
w polityce zagra nicznej;
6) charakteryzuje zmiany struktury społeczno-wyznaniowej Królestwa
Polskiego po przy łączeniu ziem ruskich.
15. Polska w dobie unii z Litwą. Uczeń:
1) wyjaśnia przyczyny i ocenia następstwa unii Polski z Litwą;
2) porządkuje i sytuuje w czasie najważniejsze wydarzenia związane
z relacjami polsko-krzyżackimi w epoce Jagiellonów;
3) charakteryzuje rozwój uprawnień stanu szlacheckiego.
16. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco
da Gamy, Ferdy nanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości
kolonialne Por tu galii i Hi szpanii;
2) ocenia wpływ odkryć geografi cznych na życie społeczno-gospodarcze
i kultu rowe Europy oraz dla Nowego Świata.
17. Humanizm i renesans. Uczeń:
1) wyjaśnia źródła rozwoju kultury renesansu oraz opisuje jej charakterystyczne
cechy;
2) charakteryzuje największe osiągnięcia: Leonarda da Vinci, Michała
Anioła, Rafa ela Santi, Erazma z Rotterdamu, Mikołaja Kopernika i Galileusza;
3) ocenia rolę druku dla upowszechniania idei renesansu oraz rozwoju
cywilizacji europejskiej.
18. Rozłam w Kościele zachodnim. Uczeń:
1) wymienia czynniki, które doprowadziły do rozłamu w Kościele zachodnim;
2) opisuje cele i charakteryzuje działalność Marcina Lutra i Jana Kalwina
oraz przedstawia okoliczności powstania kościoła anglikańskiego;
3) wyjaśnia cele zwołania soboru trydenckiego i wskazuje postanowienia
służące wzmo cnieniu katolicyzmu.
19. Polska i Litwa w czasach ostatnich Jagiellonów. Uczeń:
1) ocenia politykę zagraniczną ostatnich Jagiellonów;
2) przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej pomiędzy Polską a Litwą
i jej główne postanowienia oraz wskazuje na mapie terytorium
Rzeczypospolitej Oboj ga Narodów;
3) charakteryzuje stosunki wyznaniowe w państwie polsko-litewskim
i wyjaśnia ich specy fi kę na tle europejskim;
4) przedstawia największe osiągnięcia piśmiennictwa polskiego epoki
renesansu, uwzględniając twórczość Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego,
Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
5) rozpoznaje reprezentatywne obiekty sztuki renesansowej na ziemiach
polskich ze szcze gólnym uwzględnieniem własnego regionu.
20. Społeczeństwo i ustrój Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Uczeń:
1) wymienia instytucje ustrojowe demokracji szlacheckiej i charakteryzuje
ich kom pe tencje;
2) wyjaśnia okoliczności uchwalenia oraz główne założenia konfederacji
warszaw skiej i artykułów henrykowskich;
3) przedstawia zasady wolnej elekcji;
4) ocenia charakter zmian systemu polityczno-ustrojowego Rzeczypospolitej
w XVII w.;
5) rozpoznaje charakterystyczne cechy kultury baroku, odwołując się do
przykładów architektury i sztuki we własnym regionie.
21. Rzeczpospolita Obojga Narodów i jej sąsiedzi w XVII w. Uczeń:
1) wyjaśnia główne przyczyny wojen Rzeczypospolitej ze Szwecją, Turcją
i Rosją;
2) wyjaśnia przyczyny, cele i następstwa powstania Bohdana Chmielnickiego
na Ukra inie;
3) ocenia społeczno-gospodarcze i polityczne następstwa wojen w XVII w.;
4) wyjaśnia przyczyny i wskazuje przejawy kryzysu politycznego
i społeczno-gospo dar czego Rzeczypospolitej w II połowie XVII w.
22. Formy państwa nowożytnego. Uczeń:
1) charakteryzuje, na przykładzie Francji Ludwika XIV, ustrój monarchii
absolutnej;
2) wymienia, odwołując się do przykładu Anglii, główne cechy monarchii
parla men tarnej;
3) porównuje monarchię parlamentarną z monarchią absolutną,
uwzględniając zakres władzy monarszej, prawa i obowiązki poddanych,
rolę instytucji stanowych (parla mentu);
4) wyjaśnia, na czym polegała specyfi ka ustroju Rzeczypospolitej Obojga
Narodów na tle Europy.
23. Europa w XVIII w. Uczeń:
1) wymienia idee oświecenia i rozpoznaje je w nauce, literaturze, architekturze
i sztuce;
2) charakteryzuje zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza i zasadę
umowy spo łecznej Rousseau;
3) porównuje reformy oświeceniowe wprowadzone w Prusach, Rosji
i Austrii.
24. Rzeczpospolita Obojga Narodów w XVIII w. Uczeń:
1) przedstawia przyczyny i przejawy kryzysu państwa polskiego w czasach
saskich;
2) wyjaśnia zmiany położenia międzynarodowego Rzeczypospolitej
w XVIII w.;
3) charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Konarskiego
i Stani sła wa Leszczyńskiego oraz dostrzega przejawy ożywienia
w gospodarce i kulturze cza sów saskich.
25. Bunt poddanych – wojna o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Uczeń:
1) przedstawia przyczyny i następstwa wojny o niepodległość;
2) ocenia wkład Polaków w walkę o niepodległość Stanów Zjednoczonych;
3) wymienia główne instytucje ustrojowe Stanów Zjednoczonych i wyjaśnia,
w jaki spo sób konstytucja amerykańska realizowała w praktyce
zasadę trójpodziału wła dzy.
26. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:
1) przedstawia okoliczności powstania, zadania i osiągnięcia Komisji
Edukacji Naro do wej;
2) sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji
3 maja; wy mie nia reformy Sejmu Wielkiego oraz postanowienia
Konstytucji 3 maja;
3) wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i ocenia
jej następ stwa;
4) rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje
przy kłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego
regionu.
27. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII w. Uczeń:
1) sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie
zmiany tery torialne po każdym rozbiorze;
2) przedstawia cele i następstwa powstania kościuszkowskiego;
3) rozróżnia wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku Rzeczypospolitej.
28. Rewolucja francuska. Uczeń:
1) wyjaśnia główne przyczyny rewolucji i ocenia jej skutki;
2) wskazuje charakterystyczne cechy dyktatury jakobińskiej;
3) opisuje główne zasady ideowe rewolucji francuskiej zawarte w Deklaracji
Praw Człowieka i Obywatela.
29. Epoka napoleońska. Uczeń:
1) opisuje zmiany w Europie w okresie napoleońskim w zakresie stosunków
społecz no-gospodarczych i politycznych;
2) wyjaśnia okoliczności utworzenia Legionów Polskich i Księstwa
Warszaw skiego oraz opisuje cechy ustrojowe i terytorium Księstwa
Warszawskiego;
3) ocenia politykę Napoleona wobec sprawy polskiej oraz postawę Polaków
wobec Napo leona.
30. Europa po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1) przedstawia zasady i postanowienia kongresu wiedeńskiego,
uwzględniając jego decy zje w sprawie polskiej;
2) wyjaśnia główne założenia idei liberalizmu, socjalizmu oraz idei narodowych
w Eu ropie w I połowie XIX w.
31. Rozwój cywilizacji przemysłowej. Uczeń:
1) wymienia charakterystyczne cechy rewolucji przemysłowej;
2) podaje przykłady pozytywnych i negatywnych skutków procesu
uprzemy sło wienia, w tym dla środowiska naturalnego;
3) identyfi kuje najważniejsze wynalazki i odkrycia XIX w. oraz wyjaśnia
następ stwa eko nomiczne i społeczne ich zastosowania;
4) opisuje zmiany w poziomie życia różnych grup społecznych w XIX w.
na pod sta wie źródeł pisanych, ikonografi cznych i statys tycznych.
32. Europa i świat w XIX w. Uczeń:
1) opisuje przyczyny i skutki wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych;
2) dostrzega podobieństwa i różnice w procesie jednoczenia Włoch
i Niemiec;
3) wyjaśnia przyczyny i sytuuje w przestrzeni kierunki oraz zasięg ekspansji
kolo nialnej państw europejskich w XIX w.;
4) ocenia pozytywne i negatywne skutki polityki kolonialnej z perspektywy
europej skiej oraz kolonizowanych społeczności i państw.
33. Ziemie polskie po kongresie wiedeńskim. Uczeń:
1) wskazuje na mapie nowy układ granic państw zaborczych na ziemiach
polskich po kongresie wiedeńskim;
2) charakteryzuje ustrój Królestwa Polskiego;
3) ocenia osiągnięcia Królestwa Polskiego w gospodarce, kulturze i szkolnictwie.
34. Społeczeństwo dawnej Rzeczypospolitej w okresie powstań narodowych. Uczeń:
1) sytuuje w czasie i przestrzeni powstanie listopadowe i powstanie
styczniowe;
2) przedstawia przyczyny oraz porównuje przebieg i charakter powstań
narodo wych;
3) rozróżnia bezpośrednie i długofalowe następstwa powstańczych ruchów
naro do wych;
4) charakteryzuje główne nurty i postaci Wielkiej Emigracji.
35. Życie pod zaborami. Uczeń:
1) wyjaśnia cele i opisuje metody działań zaborców wobec mieszkańców
ziem dawnej Rzeczypospolitej;
2) charakteryzuje i ocenia zróżnicowane postawy społeczeństwa wobec
zaborców;
3) porównuje warunki życia społeczeństwa w trzech zaborach w II połowie
XIX w., uwzględniając możliwości prowadzenia działalności spo-
łecznej i rozwoju naro dowego;
4) przedstawia główne nurty życia politycznego pod zaborami w końcu
XIX w.
36. Europa i świat na przełomie XIX i XX w. Uczeń:
1) przedstawia skutki przewrotu technicznego i postępu cywilizacyjnego,
w tym dla środowiska naturalnego;
2) charakteryzuje przyczyny i następstwa procesu demokratyzacji życia
poli tycz nego;
3) przedstawia nowe zjawiska kulturowe, w tym narodziny kultury masowej
i prze miany obyczajowe.
37. I wojna światowa i jej skutki. Uczeń:
1) wymienia główne przyczyny narastania konfl iktów pomiędzy mocarstwami
euro pej skimi na przełomie XIX i XX w. oraz umiejscawia je na
politycznej mapie świata i Europy;
2) charakteryzuje specyfi kę działań wojennych, ze szczególnym
uwzględnieniem nowych środków technicznych.
38. Rewolucje rosyjskie. Uczeń:
1) wyjaśnia polityczne i społeczno-gospodarcze przyczyny wybuchu rewolucji
w Rosji w 1917 r.;
2) wyjaśnia okoliczności przejęcia przez bolszewików władzy w Rosji;
3) opisuje bezpośrednie następstwa rewolucji lutowej i październikowej
dla Rosji oraz Europy;
charakteryzuje reakcję Europy na wydarzenia w Rosji.
39. Sprawa polska w I wojnie światowej. Uczeń:
1) charakteryzuje stosunek państw zaborczych do sprawy polskiej oraz
opisuje poglą dy zwolenników różnych orientacji politycznych;
2) ocenia wysiłek zbrojny Polaków;
3) wyjaśnia międzynarodowe uwarunkowania sprawy polskiej

Źródło i szczegóły: cke.edu.pl