„Świat Lodu i Ognia. Nieznana historia Westeros oraz Gry o tron” - G.R.R. Martin - recenzja

Nakładem wydawnictwa Czwarta Strona ukazała się, stanowiąca nie lada gratkę dla fanów hitowego serialu stacji HBO, książka pod tytułem Świat Lodu i Ognia. Nieznana historia Westeros oraz Gry o tron autorstwa Georga R.R. Martina, Elio M. Garcii Jr., i Lindy Antonsson w przekładzie Michała Jakuszewskiego.

Kto nic nie słyszał o serialu Gra o tron? Między końcem starego a początkiem nowego roku lepiej nie będę narażał się na banicję. Umówmy się więc, że nie zadałem tego pytania. Koleje losu bohaterów sagi Georga Martina Pieśń lodu i ognia - spopularyzowanej dodatkowo przez produkcję HBO - fani częstokroć znają lepiej niż historię własnych rodzin.

Większość przedstawicieli Homo sapiens zadaje sobie czasem pytania o eschatologicznym źródle. Mam na myśli coś w takim oto stylu: czy świat jest do końca poznawalny? Czy możemy poznać w pełni pojedynczego człowieka? Czy możemy odkryć wszystkie tajemnice własnego wnętrza? Odpowiedź wcale nie brzmi zaskakująco. Otóż, prawdopodobnie nie jesteśmy w stanie tego zrobić. Z tego powodu istota rozumna wypatruje zamienników, które na bieżąco są dostarczane przez popkulturę. Przykład Matrixa najlepiej udowadnia, że alternatywne światy rozrastają się do monstrualnych rozmiarów. Wyimaginowany Wielki Brat popkultury przemówił: „Jeśli chcesz dowiedzieć się wszystkiego, musisz zrobić większy wysiłek, podejmij wyzwanie, przejdź przez obcy dla ciebie pałac. Dzisiaj nie wystarczy ci projekcja w kinie; powinieneś przejść grę komputerową (podpowiedź – w Matrixie tablice rejestracyjne samochodów w grze sprawdzą się skutecznie jako niezbędne do ukończenia rozgrywki kody), a na deser oddać się lekturze komiksów. Wtedy zdobędziesz całkowitą wiedzę. Aha, najlepiej będzie jeśli nie zapomnisz za to zapłacić.” Możliwość uporządkowania czegokolwiek ma właściwości lecznicze w rozproszonym świecie XXI wieku. Kiedy umęczony człowiek składa w jednolity i spójny obraz rzeczywistość, tak przeogromną jaką zawdzięczamy wyobraźni G. Martina, odczuwa pewien rodzaj satysfakcji. Oto wreszcie doszedłem do jakiegoś celu – powie.

Gdy po raz pierwszy dotknąłem Świat lodu i ognia, przypomniał mi się tytuł piosenki Perfectu Obracam w palcach złoty pieniądz. Boże drogi, będąc dzieckiem, myślałem, że każdą książkę czeka zbutwienie. Dzisiaj sytuacja jest diametralnie inna; który to już raz odnoszę wrażenie, że trzymam w ręku po prostu piękną rzecz? Może jednak papierowe publikacje wygrają w bitwie z czytnikami e-booków. W dobie elektroniki szansa na zwycięstwo tradycji tli się coraz mocniej chociażby dzięki wysiłkom wydawnictwa Czwarta Strona. Recenzja w swojej ograniczonej objętości nie odda piękna pozycji sygnowanej aż trzema nazwiskami. Do mistrza Martina dołączyli założyciele strony westeros.org – Elio M. Garcia i Linda Antonsson. W taki sposób dokonała się symbioza nowoczesności pod postacią, obowiązkowego współcześnie, internetu z literackim słowem, które jednak jeszcze coś znaczy.

Nawet największy fan Gry o tron niech wyobrazi sobie teraz, że jest bezradnym nowicjuszem w labiryncie stworzonym przez autora Rockowego Armageddonu. Nowicjusz, nie zważając na swoją bezbronność, podejmuje wyzwanie, ponieważ przez gąszcz informacji prowadzą go autorzy. Nadmiar faktów w wypadku Nieznanej historii Westeros... nie uznaję za wadę publikacji, ale za jedną z jej największych zalet. Czytelnik sam decyduje o selekcji materiału, a ułatwia mu to precyzyjny układ książki, przy którym warto się na chwilę zatrzymać i westchnąć kolejny raz: „kto by pomyślał, że będą takie piękne książki robić”. W podbój olbrzymiego świata lodu i ognia odbiorca wyrusza uzbrojony w drzewa genealogiczne rodu Targaryenów, Starków oraz Lannisterów. Na tym atrakcje się nie kończą; ekwipunek czytelnika wzbogacają ponadto mapy, bogaty indeks oraz mnóstwo znakomitych, miłych dla oka, ilustracji. Wydawcy zadbali również o fizyczność i logiczne myślenie fanów serii. Zanim oddamy się lekturze księgi, czeka nas batalia z lnianym pokrowcem, który został zabezpieczony łańcuch z kłódką. Gdy czytelnik poradzi już sobie z wyreżyserowaną złośliwością rzeczy martwych, winien postępować ostrożnie z tym cackiem, ponieważ na podłogę mogą rozsypać się pocztówki z Westeros.

Czy można ten piękny przedmiot (sic!) sklasyfikować gatunkowo? Encyklopedia, kronika, popkulturowy podręcznik do wspaniałej, ale fikcyjnej historii? Wszystkie odpowiedzi są jak najbardziej trafne. Autorzy niewątpliwie mieli ambicje stworzenia dzieła o charakterze encyklopedycznym. Ktoś dopiero wstępujący do świata lodu i ognia znajdzie tu wszelkie niezbędne informacje. Taki ktoś może być pewien, że dzierży w rękach dzieło będące najwyższą instancją wiedzy o sadze Martina, a w związku z tym nie jest skazany na wyszukiwanie wiadomości w innym miejscu, bowiem wszystko, co potrzebne, zostało zgromadzone w tym jednym.

Jak podaje autor hasła w Słowniku języka polskiego: kronika to chronologiczny zapis ważniejszych wydarzeń z życia państwa, instytucji, organizacji itp. Proszę się nie obawiać. Nie stawiam tezy, że wydarzenia z Gry o tron są autentyczne, ale trzeba się zgodzić z faktem, iż autorzy w pełni zachowali wymogi formalne kroniki jako takiej.   

Nieznana historia Westeros jest także podręcznikiem, instrukcją obsługi popkultury, która rozwija się w zastraszającym tempie; ostatnimi laty zwłaszcza dzięki twórcom fantastyki. Obecnie błyskawiczna orientacja w kulturowym miszmaszu stanowi nie lada wyczyn – dzisiaj mój produkt święci triumfy, jutro twój, pojutrze jeszcze kogoś innego. Co pozostanie?
W sztuce XXI wieku jak nigdy wcześniej nie można być niczego pewnym, lecz należy sobie jakoś radzić. Nie ma innego wyjścia oprócz rezygnacji z uczestnictwa w tym kolorowym skądinąd świecie. Tym razem możemy bezgranicznie zaufać autorom, bo żaden z nich nas nie oszukał.   

Najnowsze dzieło Martina, Garcii i Antonsson powinno obowiązkowo znaleźć się na półce prawdziwego fana Gry o tron. Jeśli nawet potencjalny odbiorca tej książki w istocie zna świat sagi lepiej niż własną kieszeń, nie pożałuje wydanych pieniędzy, gdyż nie można sobie wymarzyć lepszego dopełnienia kolekcji. Flirt nowoczesności z tradycją zakończył się prawdziwym romansem. Oby tak dalej.

Plus minus:
Na plus:
+ spełnione encyklopedyczne zapędy autorów
+ literackie słowo urozmaicone innymi nośnikami informacji (mapy, drzewa genealogiczne etc.)
+ piękne, bibliofilskie wydanie
Na minus: 
- wszelkie i niepodważalne zalety książki nie przysłaniają finansowych celów publikacji, co zawsze powinno być uznane za łyżkę dziegciu w beczce miodu;

Tytuł: Świat lodu i ognia. Nieznana historia Westeros oraz Gry o tron
Autorzy: George R.R. Martin, Elio M. Garcia Jr, Linda Antonsson
Wydawca: Czwarta Strona
Rok wydania: 2014
ISBN: 978-83-7177-926-8
Liczba stron: 327
Okładka: twarda
Cena: 69,90 zł
Ocena recenzenta: 9/10