„Taniec wśród mieczów. Polski personel medyczny na Pawiaku w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944” – R. Hasselbusch, M. Ciesielska – recenzja

Historia Gefängnis der Sicherheitspolizei Dzielnastrasse 24, potocznie zwanego Pawiakiem, ma niejeden wymiar. To nie tylko bohaterska postawa uwięzionych, ale przede wszystkim lata ostrego dyżuru więźniów-lekarzy. Żadna konspiracja nie byłaby możliwa, gdyby nie ci cisi bohaterowie z więziennych szpitali, którzy stanowili najważniejsze ogniwo więźniarskiego ruchu oporu. Można ich nazwać pawiackim oknem na świat.

Niedawno do rąk zwiedzających Muzeum Więzienia Pawiak oddano publikację autorstwa Roberta Hasselbuscha i Marii Ciesielskiej. Jest to dwujęzyczna, polsko-angielska książka opisująca dzieje polskiego personelu medycznego, który działał na Pawiaku przez cały okres okupacji niemieckiej. Dzięki podzieleniu całości wydania na dwie części: opis historyczny działalności lekarzy-więźniów autorstwa Roberta Hasselbuscha i biogramy autorstwa Marii Ciesielskiej. Dodatkowo treść ilustrują zdjęcia wykonane na Pawiaku podczas okupacji, a także eksponatów – w większości pamiątek wykonanych dla polskiego personelu medycznego – które znajdują się w zbiorach Muzeum Więzienia Pawiak.

Jak przystało na publikację dostępną w księgarni muzealnej, książka jest bardzo przystępnie napisana. Dzieje personelu medycznego, zarówno tego „wolnościowego„, jak i więziennego , przedstawione są od pierwszego momentu uruchomienia Gefängnis der Sicherheitspolizei Dzielnastrasse 24. Wywód historyczny „zilustrowany„ jest fragmentami wspomnień lekarzy-więźniów, więźniów tworzących tzw. kolumnę sanitarną, a także znajdujące się z zbiorach Muzeum Więzienia Pawiak relacje i kartoteki. Trzeba przyznać, że wątpliwa ilość zachowanych materiałów archiwalnych nie ułatwiała autorowi pracy. Jednak zestawienie dostępnych źródeł wypada niewątpliwie in plus. Dzięki temu nie ma chyba aspektu działalności więzienia, który nie zostałyby skomentowany przez pryzmat działalności polskiego personelu medycznego. Także jego działalność konspiracyjna, która umożliwiała kontakt ze światem poza murami więzienia. Wystarczy tylko wspomnieć akcję sztucznego wywoływania tyfusu, która umożliwiła odbicie wielu więźniów, którzy jako tyfusowi byli umieszczani w szpitalu ”wolnościowym”.

Uzupełnienie opisu historiograficznego biogramami wypada tylko i wyłącznie na korzyść publikacji. Dzięki nim czytelnik może od razu pogłębić swoją wiedzę o losy lekarzy-więźniów nie tylko sprzed aresztowania, ale także po zwolnieniu z więzienia. Warto zauważyć, że wielu z nich tuż po zwolnieniu, prawie „z marszu” stawiło się na powstańczych punktach szpitalnych bądź opatrunkowych już 1 sierpnia 1944 r. Po upadku Powstania ich losy potoczyły się różnie, jednak prawie każdy z nich był po wojnie cenionym naukowcem i wychowawcą pokoleń lekarzy.

Heroiczne zmagania, aby w miejscu będącym przedsionkiem piekła, nieść pomoc lekarską i duchową innym więźniom zasługują na szczególne upamiętnienie. Takim ruchomym pomnikiem, który – mam nadzieję – trafi do wielu domów nie tylko w Polsce, jest właśnie recenzowana publikacja.

Na zakończenie warto zaznaczyć, że lekarze pawiaccy mieli za sobą cztery lata ostrego dyżuru w więzieniu, 63 dni Powstania, a pomimo to po wojnie ochoczo ruszyli do pracy naukowej i wychowawczej. Taka postawa winna być przedstawiana obecnym studentom medycyny, aby nie zapominali o tych, którzy w obliczu niemieckiego okrucieństwa musieli wytrwać i dokonać moralnie ważkich wyborów.

Plus minus:

Na plus:

+ opis całości zagadnienia

+ wykorzystanie wspomnień i relacji

+ podział na część historiograficzną i biogramy

+ dwujęzyczne wydanie 

Na minus:

- dostępne jedynie w Muzeum

Tytuł: Taniec wśród mieczów. Polski personel medyczny na Pawiaku w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944

Autor: Robert Hasselbusch i Maria Ciesielska

Wydawnictwo: Muzeum Niepodległości w Warszawie

Rok wydania: 2015

ISBN: 978-83-62235-64-3

Liczba stron: 184

Oprawa: miękka

Cena: ok. 40 zł

Ocena recenzenta: 10/10