Nie takie prymitywne narzędzia naszych przodków

W ostatnim czasie opublikowanych zostało wiele badań sugerujących, że nasi przodkowie z epoki paleolitu nie byli tak prymitywni jak zakładano. Najnowsza praca, zatytułowana: Wymagania Kognitywne dla Wytwarzania Narzędzi w Okresie Dolnego Paleolitu. (Cognitive Demands of Lower Paleolithic Toolmaking tłum. własne), dowodzi, że umiejętności potrzebne do wytworzenia pięściaka, w określonej przez artykuł epoce, wymagały więcej niż skoordynowane ręka i oko, siła fizyczna czy ogólne pojęcie o funkcjonalności narzędzia. Umiejętność wytworzenia tego narzędzia to również umiejętność strategicznego myślenia i planowania, które naukowcy uważają za zaawansowane procesy kognitywne.

Pięściak, Didier Descouens CC BY-SA 4.0

Badanie, przeprowadzone przez antropologa eksperymentalnego Dietricha Stouta z amerykańskiego Uniwersytetu Emory, miało na celu ustalenie jakie obszary mózgu są aktywowane przy ciosaniu aszelskich pięściaków. Przemysł aszelski, którego nazwa wywodzi się od małej miejscowości we Francji – Saint-Acheul – będącej jednocześnie miejscem w którym archeolodzy odnaleźli wspomniane przedmioty, datując je na 500 tysięcy lat wstecz, ma być pierwszą ustandaryzowaną „procedurą” do produkcji narzędzi z kamienia. Cechą charakterystyczną aszelskich wyrobów jest fakt, iż nie są to odłamki kamienia powstałe od uderzenia innego kamienia, a skomplikowane przedmioty wykonane przy pomocy poroża lub kości w celu nadania im symetrii oraz zaostrzone tak, aby łatwo zabić i poćwiartować zwierzęta, na które w tamtych czasach polowano.

Hipoteza, która została postawiona przez grupę była następująca: operowanie kamieniem w celu zmienienia go w narzędzie zdatne do cięcia wymaga wysokich możliwości umysłowych i opanowania, czyli wysoko rozwiniętych funkcji kory przedczołowej. Rozwinięcie takiego rodzaju kontroli, a co za tym idzie umiejętności przewidywania efektów poszczególnych działań, odegrało bardzo ważną rolę w ewolucji człowieka i przyczyniło się do rozwoju technologii. Naukowcy wymieniają sześciu uczestników badania, którzy odbyli trening w zakresie wykonywania narzędzi epoki kamienia. Odpowiednie umiejętności zostały zbadane zarówno przed rozpoczęciem eksperymentu, jak i po jego zakończeniu – 18 miesięcy później. Na początku, w trakcie, oraz na koniec eksperymentu, uczestnicy zostali poddani badaniom funkcjonalnym rezonansem magnetycznym oraz dyfuzyjnym rezonansem magnetycznym w celu sprawdzenia, które części mózgu były najbardziej aktywne jeśli chodzi o naukę wykonywania narzędzi z kamienia.

Obrazowanie zostało wykonane podczas, gdy uczestnicy oglądali nagrania z ćwiczeń i odpowiadali na dwa pytania. Nagranie przedstawiało obracający się kamień (jeden spośród tych, na których pracowano), z zaznaczonym na czerwono miejscem w które należało uderzyć, oraz zaznaczonym na biało odłamkiem, który zostałby otrzymany wskutek uderzenia. Dwa pytania dotyczyły odpowiednio: czy uderzenie czerwonego miejsca faktycznie poskutkowałoby otrzymaniem takiego odłamka, jak ten zaznaczony na biało; oraz, czy czerwony obszar oznaczał dobre miejsce na uderzenie w celu otrzymania pożądanego odłamka.

Odpowiedzi na te pytania stymulowały pracę różnych obszarów mózgu. Podczas odpowiedzi na pierwsze z nich, aktywowane zostały obszary w móżdżku, kontrolującym motorykę i koordynację ruchową (za przykład może tu posłużyć jazda na rowerze); natomiast przewidywanie, czy działanie (uderzenie kamienia w zaznaczonym miejscu) przyniosłoby oczekiwany skutek (odpowiedni kształt odłamka) wymaga myślenia strategicznego, za które odpowiedzialna jest kora przedczołowa.

Obrazowanie potwierdziło hipotezę badaczy – kora przedczołowa grała główną rolę w produkcji, a raczej umiejętności, wykonywania narzędzi z kamienia. Uczestnicy, którzy udzielili precyzyjnych odpowiedzi, okazali się być lepsi w wykonywaniu narzędzi. Co więcej, okazało się, że „dzisiejsi” rzemieślnicy wypadli dużo gorzej w wytwarzaniu opisanych przedmiotów z kamienia, niż nasi przodkowie sprzed ponad 500 tysięcy lat, najprawdopodobniej z powodu różnic w sile fizycznej i precyzji. Wyniki badania potwierdzają tezy wcześniejszych prac, w których zasugerowano, że rozwój umiejętności potrzebnych do wykonywania narzędzi z kamienia usprawnił struktury mózgu łączące płat ciemieniowy z płatem czołowym, co poskutkowało poprawą umiejętności rzemieślniczych.

Podsumowując, można powiedzieć, że wykonywanie narzędzi i ulepszanie ich odegrało bardzo ważną rolę w ewolucji ludzkiego mózgu, co wskazuje dalej na fakt, iż ewolucja i zaawansowanie technologiczne są powiązane i zależne od siebie.

Źródło: Stone Age Toolmaking Not As Simple As Believed