„Rosjanie w Polsce. Czas zaborów 1795-1915” - V. Wiernicka - recenzja

Co kryje się w książce, której tytuł wydaje się być tak obszerny? Czy autorce na naprawdę udało się na ponad 450 stronach zawrzeć syntetyczne opracowanie tego zagadnienia? Odpowiedź może być tylko jedna. Autorka jednak wcale nie miała takiego zamiaru. Przekonajmy się więc, o czym jest niniejsza publikacja.

Książka Violetty Wiernickiej to praca naukowa - posiada przypisy i bibliografię, która jest dość obszerna, także w sferze wykorzystanych źródeł. Cały jej układ wewnętrzny, choć ułożony z grubsza chronologicznie, jest tematyczny. Poszczególne rozdziały wydają się prezentować zagadnienia, które autorkę specjalnie interesowały. Jest to więc swego rodzaju wybór pewnych aspektów związanych z życiem i działalnością Rosjan w Polsce. Dokładniej jednak mówiąc nie w Polsce, ale tzw. Kongresówce. Dlatego też inne zabory oraz Ziemie Zabrane pojawiają się tylko marginalnie.

Rozdziały można podzielić na kilka typów. Pierwszy z nich odnosi się do znanych postaci historycznych - Rosjan w jakiś sposób związanych z Polską. Dotyczą one m.in. takich osób jak Aleksander I, Wielki Książę Konstanty czy generał Antoni Denikin. Interesujące są także rozdziały, które pod pretekstem opisywania carskich rezydencji, przytaczają życie codzienne imperialnej rodziny i jej przyjaciół. Na kartach książki pojawiają się więc Skierniewice, Białowieża oraz Spała. Na koniec pozostają części poruszające historię społeczną. W większości poświęcone są one Warszawie, które obok Łodzi ujęta została w osobnych fragmentach opracowania. Pojawiają się tam wybitne postaci związane z tymi miastami, takie jak chociażby prezydent Warszawy Sokrates Starynkiewicz. Innymi tematami były rosyjskie garnizony wojskowe i ich wpływ na życie Polaków, rozwój prawosławia i akcje budowania cerkwi w Polsce oraz najbardziej ogólny rozdział pt. Życie prywatne i rodzinne.

Obszar tematyczny, po którym porusza się autorka jest więc dość obszerny. Przytacza ona fakty dobrze znane oraz te trochę zapomniane, jednak żadnych nowości tu nie uświadczymy. Głównym walorem książki jest więc sposób przedstawiania historii - bardzo przystępny i pełen anegdot i cytatów. Nie trzeba się zżymać, że niektóre postaci czy fakty zostały pominięte. Jak już wspomnieliśmy, jest to subiektywny wybór pani Wiernickiej.

Ciekawy jest sposób prezentacji niektórych postaci. Nie da się bowiem nie odnieść wrażenia, że autorka jest bardzo przychylnie ustosunkowana do opisywanych przez siebie osób. Członkowie rodziny carskiej przedstawiani są w pozytywnym świetle, ale nie tylko oni, bo ogólny obraz pobytu Rosjan w Polsce wydaje się być nieco wyidealizowany. Nie znaczy to, że autorka jest bezkrytyczna, ale oceny pozytywne zdecydowanie przeważają nad negatywnymi. Ma to swój ożywczy urok, bo z większości publikacji historycznych Rosjanie wyłaniają się wyłącznie jako ciemiężyciele. Ludzką twarz zyskują więc na kartach książki tacy ludzie jak Wielki Książę Konstanty czy chociażby carowie Mikołaj I i Aleksander III uznawani za najbardziej despotycznych spośród XIX-wiecznych władców imperium rosyjskiego.

Mankamentem, jaki często pojawia się w książkach wydanych przez Bellonę, są drobne błędy w tekście. Nie merytoryczne, ale edytorskie. Tutaj jest tak samo. Wrażliwsze oko będzie niezadowolone, ale jeśli ktoś skupi się na treści prędko przestanie zwracać uwagę na niedociągnięcia, bo w książce Violetty Wiernickiej można się zaczytać. Lekturę uprzyjemnia też spora ilość czarno-białych fotografii. Bellona postarała się jednak w warstwie technicznej wydania, bo jest ono solidne i cieszy oko estetyką.

Świat przedstawiony przez autorkę tchnie pewną nostalgią za minionym światem, którego końcem była I wojna światowa. Wydaje mi się, że recenzowana tutaj praca jest potrzebna. Jako bardzo przystępny przyczynek do szerszych badań prezentuje się znakomicie. Jednak to jej walor popularyzatorski jest najważniejszy, bo historia pobytu Rosjan w Polsce przedstawiana jest zazwyczaj jednostronnie, dlatego każdy odmienny punkt widzenia trzeba zaliczyć na plus. Amatorzy historii z pewnością powinni sięgnąć po tę publikację.

Plus minus:
Na plus:
+ bogata bibliografia;
+ przystępnie napisana;
+ ciekawe spojrzenie na niektóre zagadnienia;
+ ilustracje;
+ różnorodność tematyczne;
+ spora liczba anegdot i cytatów;
+ cena;

Na minus:
- sporo nieznacznych błędów edytorskich;
- jednostronność ocen;
- wybiórcza synteza;

Tytuł: Rosjanie w Polsce. Czasy zaborów 1795-1915
Autor: Violetta Wiernicka
Wydanie: 2015
Wydawca: Bellona
ISBN: 978-83-11-13475-1
Stron: 464
Oprawa: twarda
Cena: ok. 28 zł
Ocena recenzenta: 8/10