„Carstwo bułgarskie. Polityka – społeczeństwo – gospodarka – kultura 866-971”- M. J. Leszka, K. Marinow – recenzja

Przyjęcie chrztu przez bułgarskiego władcę Borysa zmieniło położenie jego kraju. Polepszyły się stosunki z Bizancjum, a sam Borys stał się bardzo pobożnym człowiekiem. Lata 866-971, które opisuje książka „Carstwo Bułgarskie” to przede wszystkim okres utrzymania nowej religii oraz rozwój państwa, choć zakończony upadkiem Carstwa (971).

Autorzy skupili się na przedstawieniu ponad stuletnich dziejów państwa bułgarskiego, kiedy to zachodziły w nim największe zmiany. Były one głównie związane z przyjęciem nowej religii. Chociaż datą początkową wybrano rok 866 (chrzest Borysa I Michała) to omówiono w niewielkim stopniu to, co działo się wcześniej. Jest to idealne rozwiązanie zwłaszcza dla tych czytelników, którzy nie znają dobrze historii Bułgarii.

We wstępie dużo miejsca poświęcono omówieniu bibliografii. Jak zaznaczyli autorzy nie jest to wyczerpujące przedstawienie i wielu prac nie wyszczególniono, jednak należy zauważyć, że to, co zostało opisane (szerzej w przypisach) pozwala lepiej zorientować się w literaturze dotyczącej tego tematu.

Sama praca została podzielona na dwie części. Niektóre rozdziały zostały napisane albo przez Mirosława J. Leszka albo przez Kiriła Marinowa, część z nich jest wspólnego autorstwa, ale znajdziemy tutaj również teksty napisane przez Jana M. Wolskiego o czym wspomniano we wstępie.

Pierwsze lata panowania Borysa nie przyniosły mu sławy. Przegrana wojna oraz głód jaki zapanował w kraju zmusiły bułgarskiego władcę do podjęcia działań, które byłyby dobre zarówno dla państwa, jak i jego reputacji. Sytuacja poprawiła się wraz z przyjęciem chrztu i całego procesu chrystianizacji. Jak pokazuje Mirosław Leszka ustalenie dokładnej daty chrztu Borysa wcale nie jest takie proste. Możemy tu podać rok 866, ale pomimo że dysponujemy źródłami, które określają datę dzienną, to ich rozszyfrowanie nie jest już takie łatwe. Sam proces przyjęcia nowej religii nie spotkał się z dużym oporem. Bunt wśród możnych, który przypisuje się na pierwsze dni chrześcijańskiej Bułgarii, prawdopodobnie miał miejsce jeszcze przed tym wydarzeniem. Nie miało ono jednak dużego znaczenia i nie wpłynęło na przyjęcie nowej religii.

Bardziej rozbudowane rozdziały dotyczą panowania Symeona I oraz Piotra I. Nic dziwnego skoro ich rządy po pierwsze są dość dobrze opisane w źródłach (w porównaniu np. do panowania Włodzimierza Rasate), a po drugie były długie i obfitowały w różne wydarzenia. Głównym tematem są oczywiście stosunki z Bizancjum i utrzymanie pokoju. Nie było to nic prostego zwłaszcza kiedy zmieniali się rządzący, którzy nie chcieli więcej płacić trybutu Bułgarii. Jest więc to wciąż okres wojen, gdzie żadna ze stron nie miała wystarczającej przewagi by całkowicie pokonać przeciwnika.

O tym mniej więcej przeczytamy w części pierwszej, bowiem to tam zamieszczone rozdziały poświęcono ogólnym dziejom państwa bułgarskiego. Druga część jest idealnym uzupełnieniem i możemy zgłębić funkcjonowanie samego kraju. Omówiono tu administrację, prawa jakie posiadał władca. Nie zabrakło kwestii kościoła, która była obecna w pierwszej części, jednak tam niektóre kwestie były tylko wspomniane. Między innymi taką rzeczą był bogomilizm. Osobny rozdział stanowi również gospodarka. Jego autorem jest Kirił Marinow i poza takimi oczywistymi kwestiami jak prowadzony handel, przedstawił naturalne zasoby Bułgarii (opisując przy tym geografię państwa).

Publikacja, choć dotyczy jedynie ponad stu lat, to przedstawia ważne zmiany jakie zaszły w Bułgarii wraz z przyjęciem chrześcijaństwa. Zapewne pobożność Borysa I Michała miała duże znaczenie dla utrzymania się nowej religii, kiedy ten oddał władzę najpierw swojemu starszemu synowi Włodzimierzowi, a następnie Symeonowi.

Pod koniec pierwszej części zamieszczono ilustracje, gdzie znajdziemy pozostałości po budynkach mieszkalnych, kaplice, ale również widoki, np. na drogę przez Przełęcz Szipki. Tekst został napisany w sposób przystępny, jednak przydałby się na końcu niewielki słowniczek, który wyjaśniałby tytuły (ewentualnie krótkie wyjaśnienie w przypisie; byłaby to idealna opcja dla osób, które dopiero zaczynają przygodę z historią). W książce nie ma również literówek, a wspomniany przystępny język sprawia, że pracę czyta się bardzo szybko.

Wart uwagi jest jeszcze aneks, który znajduje się tuż za bibliografią. Tam możemy zapoznać się z tekstami przetłumaczonymi ze starobułgarskiego. Uzupełniają one treść książki i, jak dodają autorzy, mają zachęcić czytelników do sięgnięcia po tego typu literaturę.

Praca jest zatem idealna dla każdego kto interesuje się Bułgarią, a zwłaszcza jej losami zaraz po przyjęciu chrztu. Miłośnicy Bizancjum również znajdą tutaj coś dla siebie. Przede wszystkim jednak książka jest tak skonstruowana, że ci, którzy nie znają historii tego państwa bez problemu odnajdą się w opisywanych wydarzeniach.

Plus/Minus

Na plus:

+ podjęty temat

+ bibliografia

+ ilustracje

+ przystępny język

+ styl autorów (nie narzucają swojego zdania, ale pokazują jakie są na dany temat opinie innych badaczy)

+ aneks

Na minus:

- brak

Tytuł: Carstwo bułgarskie. Polityka – społeczeństwo – gospodarka – kultura 866-971

Autor: Mirosław J. Leszka, Kirił Marinow

Wydawca: PWN

Rok wydania: 2015

ISBN: 978-83-01-18224-3

Liczba stron: 385

Oprawa: miękka

Cena: 59,90 zł

Ocena recenzenta: 10/10