O człowieku, który podpalił wiek dwudziesty, choć wcale tego nie chciał – I.Thornton – recenzja

Czy jedno starcie mały chłopiec versus jeleń może doprowadzić do ogólnoświatowego szaleństwa, które wywoła dwie wojny światowe oraz rozliczne lokalne konflikty? Czy gdyby hrabia Kaunitz XV nie postanowił wynagrodzić chłopcu krzywdy nadal żylibyśmy w belle epoque? A może wystarczyło by kierowca wiedział, która uliczka jest ślepa i jak wrzucić wsteczny bieg? W debiutanckiej powieści Iana Thorntona zadamy sobie pytanie, gdzie są granice ludzkiej odpowiedzialności.

Johan Thoms urodził się w Bośni, w miasteczku Argona trzydzieści siedem kilometrów od Sarajewa. Wyróżnia go wiele: nieproporcjonalnie duża głowa, małe stopy, jest znakomitym szachistą, a także wierzy, że ma przyjaciela jelenia. Niestety, swoją wiarę w niezwykłego kolegę przypłaca bezpośrednim spotkaniem z jelenimi rogami. Na szczęście duża głowa sprawia, że po dość długiej rekonwalescencji może wrócić do normalnego życia. Zyskuje także niecodziennego protektora: hrabia Kaunitz XV czuje się niejako odpowiedzialny za wypadek chłopca (jeleń należał do jego stada). Po skończeniu szkoły młody Johan podejmuje studia w Sarajewie. Jest wesołym studentem, który wraz ze swoim kolegą Billem Cartwirghtem niejeden wyskok ma na sumieniu. Znajduje także miłość swojego życia – Lorelei.

Niestety, ten sielankowy obraz zaburza lekko choroba psychiczna ojca Johana. Zmusza to młodego człowieka do przypomnienia Kaunitzowi, że obiecał mu pomagać. Dzięki wpływom hrabiego znajduje posadę jako szofer. I (niestety) spotyka go wielki zaszczyt: ma wieźć Arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego żonę Zofię przez ulice Sarajewa. Ponieważ myli drogę (ciągle wydawane mu są sprzeczne polecenia) trafia w ślepą uliczkę. Brak jego natychmiastowej reakcji ułatwia Gawriło Principowi oddanie śmiertelnych jak się okazuje strzałów do Arcyksięcia i jego żony. Johan ucieka czym prędzej z Sarajewa. I tutaj zaczyna się najbardziej niesamowita część całej opowieści.

Johan porzuca wszystko, co kochał: rodziców, Bośnię i Lorelei. Wciąż ucieka wierząc święcie, że on jest winny wszystkim zdarzeniom na świecie, które następują po zamachu w Sarajewie. Dzięki pomocy finansowej hrabiego Kaunitza i wsparciu małego, chorego chłopca Cycerona rozpoczyna swoją niesamowitą wędrówkę przez całą Europę. Nie wie nawet, że urodził mu się syn.

Powieść Iana Thorntona jest wymagającą, somnambuliczną i pełną zagadek opowieścią o odpowiedzialności i wyrzutach sumienia. Czy rzeczywiście Johan jest winien temu wszystkiemu, co stało się na świecie od czerwca 1914 r.? Czy możliwe jest, że nieumiejętność wrzucenia wstecznego biegu oraz uporczywe myśli o czekającej ukochanej są prawdziwą przyczyną wszystkich nieszczęść dwudziestego wieku? W całej książce groteska, nierzeczywistość i rozbuchane ego gonią w najlepsze niezwykle komiczne zbiegi okoliczności, które mają dramatyczne skutki. Momentami chciałoby się odrzucić książkę i sięgnąć po coś mniej „odjechanego”, ale czytelnik ciągle będzie chciał się dowiedzieć kiedy do dużego i zakutego łba Johana Thomsa dojdzie, że jeden gamoniowaty studencina nie mógł wywołać takiego zamieszania na świecie!

Jednak pomimo swojego rozdrażniającego surrealizmu książka O człowieku, który podpalił wiek dwudziesty, choć wcale tego nie chciał jest błyskotliwą i pełną dowcipu opowieścią o tym, jak bardzo uwielbiamy obarczać się wyimaginowaną winą, brać na siebie ciężar wielkich wydarzeń tylko po to, by poczuć się ważnymi. A także o granice szaleństwa, bo jak czytamy na tylnej okładce książki „Kiedy szaleniec skręci w ślepą uliczkę, bieg wsteczny nie istnieje...”

Czy Johan Thoms był szalony? A może tylko cierpiał na manię wielkości? Czy ułożył sobie życie z Lorelei? Wrócił do domu? Przestał zadręczać się głupim poczuciem winy? To pytania, które nieustannie zadaje sobie czytelnik podczas lektury tej frapującej książki. Jak najbardziej warto sięgnąć do prozy Thorntona.

Plus minus:

Na plus:

+ błyskotliwość

+ ciekawie utrzymana surrealistyczna narracja

+ uniwersalność

Na minus:

-brak

Tytuł: O człowieku, który podpalił wiek dwudziesty, choć wcale tego nie chciał

Autor: Ian Thornton

Wydawnictwo: Marginesy

Rok wydania: 2015

ISBN: 978-83-65282-10-1

Liczba stron: 411

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Cena: 37,90 zł

Ocena recenzenta: 8/10