„Atatürk. Twórca nowoczesnej Turcji” - J. S. Łątka - recenzja

Zamienił fez na europejski kapelusz. Zlikwidował kalifat w Turcji. Adolf Hitler porównywał jego postać do Józefa Piłsudskiego, marząc o spotkaniu z nim. Kim był Mustafa Kemal Atatürk, zwany jako „Ojciec Turków”?

Atatürk, a właściwie Elew Mustafa Kemal, można powiedzieć, że w ciągu swojego życia dokonał niemożliwych do przeprowadzenia reform. Dzięki swoim osobistym zdolnościom, twardej oraz nieugiętej postawie, potrafił przekształcić Turcję nazywaną „chorym człowiekiem Europy” w nowoczesne, świeckie państwo, które ponownie zaczęło się liczyć na arenie międzynarodowej.
Napisanie ciekawej książki o twórcy nowoczesnej Turcji nie jest zadaniem łatwym. Postacią Mustafy Kemala interesowało się setki badaczy, o czym może świadczyć fakt, że lista nietureckich publikacji dotyczących jego postaci wynosi blisko 10 tysięcy! Poza tym Atatürkowi w jego ojczyźnie jest oddawana cześć, którą można niemalże przyrównać do kultu Proroka. Tym samym wiele źródeł oraz pisarzy bardzo często przedstawia „Ojca Turków” jedynie w pozytywnym świetle.
Recenzowaną przeze mnie pracę napisał doktor Jerzy Siemisław Łątka, który jest doktorem nauk humanistycznych, etnologiem oraz orientalistą. Jego książka o pierwszym prezydencie Turcji ukazała się po raz pierwszy w 1994 roku pt. Ojciec Turków - Kemal Atatürk. Po ponad 20-latach, Wydawnictwo Poznańskie zdecydowało się na reedycję książki Jerzego S. Łątki. Czy słusznie? Od razu odpowiem, że tak! Na mój zachwyt składa się kilka czynników, które pozwolę sobie teraz wymienić.

Pierwszym atutem książki, który od razu rzuca się w oczy jest styl autora, przez co książkę czyta się błyskawicznie. Chciałoby się aż napisać, że Atatürka pochłania się jak jedną z baśni z „1000 i jednej nocy„. Autor ukazuje swojego bohatera na tle całej epoki, w której przyszło mu żyć. Tym samym praca Łątki oddaje losy Turcji na przestrzeni ostatnich 200 lat. Jerzy S. Łątka w prosty sposób wyjaśnia skomplikowane dzieje Imperium Osmańskiego, mentalność turecką czy dominującą rolę islamu. Trzeba napisać, że autorzy biografii, bardzo często zapominają o przedstawieniu podstawowych terminów oraz faktów, które były związane z epoką, w której żyła dana postać historyczna, uważając, że czytelnik jest obeznany w temacie. Po drugie, autor książki zadał sobie trud, aby dotrzeć do jak największej ilości źródeł oraz prac naukowych, które były pisane zarówno przez krajanów „Ojca Turków„ jak i obcokrajowców. Polskiego czytelnika szczególnie zaciekawi osobny rozdział dotyczący opinii Atatürka na temat Polski oraz Polaków. Autor przy pisaniu tej części książki wykorzystał m.in. ciekawe wspomnienia ambasadorów II RP przy stolicy Turcji. Na końcu wreszcie, Jerzy S. Łątka, choć wyraźnie darzy swojego bohatera sympatią, ”odmitologizuje” jego postać, przedstawiając jego wady oraz kontrowersje, które narosły wokół jego postaci na przestrzeni lat. Tym, co również jest ważne, jest fakt, że autor zwiedził najważniejsze miejsce związane z postacią Mustafy Kemala, co nie zawsze jest praktykowane przez autorów biografii.

Pod kątem wydania, nie mam (prawie) zastrzeżeń. Zdjęć, choć jest ich mało, zostały dobrze dobrane i świetnie komponują się z czytanym tekstem. Na początku książki została umieszczona mapa, która przedstawia Imperium Osmańskie, a następnie Republikę Turcji w latach 1914-1923. Na końcu książki swoje miejsce znalazła obszerna bibliografia oraz posłowie autora w związku z nowym wydaniem książki. Mam zastrzeżenia do dwóch rzeczy. Po pierwsze, bardzo brakuje mi w książce, choć jednego kolorowego zdjęcia „Ojca Turków„. Dlaczego? Autor w swojej pracy zwrócił szczególną uwagę na przenikliwie, niebieskie oczy bohatera. Może to szczegół, ale w wydaniu z 1994 r. na okładce jest zamieszczona kolorowa postać bohatera książki. Po drugie, czytając książkę musiałem uważać, aby przypadkiem nie dotknąć kartki, gdyż tusz trochę się rozmazywał. Powyższe jednak uwagi, nie wpływają znacząco na odbiór książki. Są bardziej ”schorzeniem” wieloletniego bibliofila.

Nie będę ukrywał, że Atatürk. Twórca nowoczesnej Turcji jest świetną biografią. Zarówno dla tych, którzy z kulturą Orientu są za pan brat, jak i tych (do których zalicza się m.in. autor recenzji) nie mają o niej zielonego pojęcia. Praca doktora Łątki w przystępny sposób opisuje życie Elewa Mustafy Kemala, którego spuścizna, jak zostało to napisane w książce, „jest szczególnie ważna dzisiaj, gdy tuż za granicami Turcji podjęto próbę odbudowy islamskiego kalifatu”.

Plus/minus:
Na plus:
+ styl autora
+ oparta na źródłach z kilku stron
+ ciekawy rozdział dotyczący Polski

Na minus:
- drobne błędy wydania, o których mowa wyżej

Tytuł: Atatürk. Twórca nowoczesnej Turcji
Autor: Jerzy S. Łątka
Wydanie: 2016
Wydawca: Wydawnictwo Poznańskie
ISBN: 978-83-7976-377-1
Stron: 383
Oprawa: miękka ze skrzydełkami
Cena: 39,90
Ocena recenzenta: 9/10

^{Korekta: Diana Walawender}