„Klęska Gauleitera. Sensacje z Kraju Warty” – L. Adamczewski – recenzja

Kraj Warty (niem. Wartheland, a później Warthegau) to ziemie, które po wrześniu 1939 r. zostały wcielone do III Rzeszy. Na tym obszarze Polacy mogli występować tylko i wyłącznie w roli służących. Jednak oprócz polskiej martyrologii cały Warthegau ma swoje tajemnice, a także bardzo dobrze zakorzenione w powszechnej świadomości mity, jak choćby ten o podziemiach Festung Posen. Leszek Adamczewski po raz kolejny próbuje zmierzyć się z tym, co wiemy na pewno i z tym, co nam się tylko wydaje.

Leszek Adamczewski, autor wielu książek traktujących o tajemniczych i zagadkowych zdarzeniach z okresu II wojny światowej, po raz kolejny wraca na teren Wielkopolski. I choć może słowo „sensacja” nie jest tutaj do końca adekwatne (ale cóż, prawa rynku), to jednak książka zawiera opisy ciekawych, mniej lub bardziej znanych, wydarzeń. Po raz kolejny także Adamczewskiemu udaje się zachować obiektywizm i wyważenie w tym co pisze, a nie jest to dominującą cechą wśród twórców tego rodzaju książek. W zbiorze znaleźć można nie tylko opisy polskiej martyrologii, ale także skomplikowane relacje narodowościowe.

W pracy Klęska Gauleitera. Sensacje z Kraju Warty możemy przeczytać, między innymi o masakrze w więzieniu w Hohensalza (Inowrocław), jakiej dokonał pijany landrat Otto Christian von Hirschfeld. W wyniku ślepej furii landrata zginęło 56 osób, jedną zraniono, a 30 dotkliwie pobito. Co ciekawe, cała sprawa skończyła się procesem przed Sądem Specjalnym w Posen, który wydał dość surowy wyrok: 15 lat ciężkiego więzienia oraz utratę praw honorowych i obywatelskich na 10 lat. Zdania, co do wykonania wyroku, są po dzień dzisiejszy niejasne. Choć mord w Hohensalza uważa się za mord założycielski Kraju Warty, to jednak i Polacy nie mieli do końca czystego sumienia. W marszu obornickim, a więc ewakuacji na Wschód (do Berezy Kartuskiej) internowanych wcześniej obywateli polskich narodowości niemieckiej, z powodu złych warunków, braku wyżywienia, lekarstw, często też podeszłego wieku internowanych, a także ogólnej agresji cywilów i żołnierzy do wszystkiego, co niemieckie, trasa marszu usiana została trupami 133 osób. Choć można mieć wątpliwości, czy śmiertelność podczas ewakuacji była wynikiem tylko brutalności obstawy, czy też zwyczajnie głupoty (kto formuje kolumnę marszową bez zabezpieczenia podstawowych środków w dodatku w warunkach wojennego chaosu?), to jednak niemieckie ofiary stały się wodą na propagandowy młyn gauleitera Warthegau.

Bardzo ciekawy jest także esej o trzech przemówieniach Heinricha Himmlera wygłoszonych w Posen. O dwóch z nich wiadomo od zawsze, były często omawiane i przytaczane w literaturze przedmiotu. Trzecia była trzymana w tajemnicy przez wszystkich, którzy jej wysłuchali. Linia powojennej obrony oficerów armii niemieckiej opierała się bowiem na tym, że nic nie wiedzieli o ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej. A przecież to oni wysłuchali przemówienia Himmlera, w którym bez ogródek padły sformułowania dotyczące zagłady Żydów. W książce nie zabraknie także informacji o zaginionych podczas wojny skarbach polskiej kultury oraz zostanie sprostowane nazwisko gestapowca, który był bohaterem słynnego filmu dokumentalnego Jerzego Ziarnika Powszedni dzień gestapowca Schmidta.

Jak wszystkie prace Adamczewskiego i tę czyta się dobrze, ale momentami można zagubić się w gąszczu dygresji, które choć zawsze mają związek z tematem rozdziału, to jednak czasami są zbyt rozbudowane.

Klęska Gauleitera. Sensacje z Kraju Warty na pewno spotka się z dużym zainteresowaniem czytelników. I być może przyczyni się do zainteresowania historią Warthegau młodych ludzi. Szczególnie, że historia lokalna bywa często bardziej frapująca niż ta wielka.

Plus/minus:

Na plus:

+ obiektywny wybór tematów

+ nie stroni od ukazania wielowymiarowości stosunków polsko-niemieckich

+ skutecznie radzi sobie z mitami

Na minus:

- brak

Tytuł: Klęska Gauleitera. Sensacje z Kraju Warty

Autor: Leszek Adamczewski

Wydawnictwo: Replika

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-7674-527-5

Liczba stron: 384

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Cena: 39, 99 zł

Ocena recenzenta: 7/10

^{Korekta: Kinga Giemza}