XXIX Letnie Igrzyska Olimpijskie (Pekin 2008). Igrzyska jako katalizator zmian - bojkotować czy nie bojkotować?

13 lipca 2001 r. w Moskwie trwała 112 sesja Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego (MKOL). Tego dnia miano wybrać gospodarza XXIX Letnich Igrzysk Olimpijskich. W gronie kandydatów znajdowało się pięć miast: Pekin, Paryż, Stambuł, Osaka i Toronto. Finał rozegrał się między Pekinem a Toronto, pierwsze z tych miast otrzymało ostatecznie 34 głosy więcej.

XXIX Letnich Igrzysk Olimpijskich

Co sprawiło, że Pekin wygrał? Ogromny potencjał sportowy(59 medali w Sydney) oraz gospodarczy (związany z przystąpieniem Chin do Światowej Organizacji Handlu w 2001 r.), a także nieoficjalne poparcie prezesa MKOL-u, Juana Antonio Samarancha. Jednocześnie, jak mówił Zhenliang He, wiceprezes MKOL-u w latach 1989-1993, „faktycznie olimpiada stanie się katalizatorem kolejnych reform i procesu liberalizacji w Chinach”1. Igrzyska miały być dla Chin tym, czym stały się wcześniej dla Tokio i Seulu - bodźcem do rozwoju gospodarczego i awansem cywilizacyjnym.

Należy jednak zwrócić uwagę na kontrowersje towarzyszące tej kandydaturze. Walkę o organizację XXVII Letnich Igrzysk Olimpijskich Pekin nieznacznie przegrał z Sydney. Decydujący głos w tych wydarzeniach mieli aktywiści praw człowieka, którzy przeciwstawiali się kandydaturze chińskiego miasta. W 2001 r. podobną taktykę obrał Paryż, jednak bezskutecznie. Temat ten będzie przewijał się aż do 2008 r.. I tak, Mia Farrow, amerykańska aktorka, protestowała przeciwko stanowisku Chin wobec Tybetu i Sudanu. O łamaniu praw człowieka grzmiała Amnesty International, nawołując do zniesienia kary śmierci, a oburzenie wywołała decyzja o trasie znicza olimpijskiego, która biegła przez okupowany Tybet. Chińska telewizja musiała przerwać transmisję z ceremonii wzniecania ognia, gdyż dwójka protestujących usiłowała zakłócić przemówienie członka chińskiego komitetu organizacyjnego. Kolejnym problemem stał się fakt, iż na jedną z maskotek wybrano antylopę tybetańską, którą chińska armia masowo mordowała podczas swojego pobytu w Tybecie. Inną znaną osobistością, która postanowiła zbojkotować igrzyska był Steven Spielberg, rezygnując ze stanowiska doradcy przy organizacji ceremonii otwarcia i zamknięcia uroczystości. Sztafeta olimpijska napotykała z kolei problemy zarówno w Azji (Seul, New Delhi), Europie (Paryż, Londyn), jak i Ameryce Północnej (San Francisco).

O sytuacji w Chinach deliberował również Parlament Europejski. Z szeregu tekstów pozwolę sobie zacytować punkt 11 z Rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie sytuacji w Chinach po trzęsieniu ziemi i przed igrzyskami olimpijskimi: „Parlament Europejski wzywa władze chińskie do wykorzystania tej historycznej szansy pokazania światu, że przyznanie Pekinowi prawa do organizacji igrzysk olimpijskich dało wyjątkową okazję do poprawy sytuacji w zakresie praw człowieka poprzez zastosowanie prawa łaski dla wszystkich więźniów politycznych i więzionych działaczy na rzecz praw człowieka, w tym osób aresztowanych w Tybecie po powstaniu w marcu 2008 r. (za wyjątkiem oczywiście ludzi, którzy popełnili brutalne zbrodnie); wzywa ponadto władze chińskie do zaprzestania dyskryminacji migrantów z obszarów wiejskich i mniejszości etnicznych oraz do powstrzymania się od prześladowań osób działających w związkach zawodowych, prawników i dziennikarzy, kiedy ujawniają przypadki pogwałcenia wolności podstawowych; podtrzymuje swoje przekonanie, że więzienie takich ludzi jest sprzeczne z powszechnym i akceptowanym duchem prawa narodów”2.

Jeszcze w przededniu otwarcia igrzysk doszło do przykrego incydentu. W Pekinie zamordowany został Todd Bachman, ojciec Elisabeth Bachman, amerykańskiej siatkarki, która była uczestniczką igrzysk w Atenach i jednocześnie żoną Hugha McCutcheona, selekcjonera chińskiej męskiej drużyny siatkówki. Ale skoro gospodarzem mogły być nazistowskie Niemcy (1936), Związek Radziecki (1980), a nawet zaangażowane w wojnę w Wietnamie Stany Zjednoczone (w 1976 roku organizatorem XII Zimowych Igrzysk Olimpijskich miało być amerykańskie Denver, wyboru dokonano sześlat wcześniej), to dlaczego Igrzyska w Pekinie miałyby nie dojść do skutku? „Czy jakąkolwiek sprawę, czy to jest Darfur, czy to prawa człowieka, koniecznie trzeba wspierać bojkotem?” - pytał Jacques Rogge, przewodniczący MKOl w latach 2001-2013 ((D. Miller, Historia Igrzysk Olimpijskich..., s. 471.)) .

Już w latach 90-tych rozpoczęto modernizację miasta. Burzono dzielnice, przesiedlano ludność, pojawiały się nowoczesne biurowce, centra handlowe, tworzono kolejne linie metra. Wszystkie areny igrzysk były już ukończone w 2007 r.. Najsłynniejszą z nich był stadion zwany „Ptasim Gniazdem„, zbudowany przez architektów ze szwajcarskiej firmy Herzoga & de Mourona. To właśnie na tym obiekcie, mogącym pomieścić 80000 widzów, doszło do ceremonii otwarcia oraz zamknięcia igrzysk. Ponadto, na stadionie olimpijskim rozgrywano konkurencje lekkoatletyczne, a także finał turnieju piłkarskiego mężczyzn. Po dziś dzień arena ta jest otwarta dla zwiedzających, ale już mówi się o wykorzystaniu zarówno „Ptasiego Gniazda„, jak i ”Kostki Wodnej”, na której rozgrywano konkurencje pływackie w zimowych igrzyskach olimpijskich w 2022 r.. Inne obiekty popadły w ruinę, ruinę, m.in. tor kajakowy czy zarośnięty chwastami teren Laoshan, gdzie rozgrywano konkurencje kolarstwa BMX.

Dwóch bohaterów, czyli Usain Bolt i Michael Phelps

Ceremonia otwarcia odbyła się 8 sierpnia. I tutaj nie obyło się bez kontrowersji. Lin Miaoke, która miała śpiewać piosenkę, tylko poruszała ustami. W rzeczywistości utwór wykonała siedmioletnia Yang Peiyi, ale organizatorzy uznali, że dziecko nie jest zbyt urodziwe, więc postanowili na wszelki wypadek nie pokazywać go światu. Autor oprawy muzycznej powiedział z kolei: „chcieliśmy pokazać właściwy obraz, myśleliśmy o tym, co będzie najlepsze dla narodu„3 . Otwarcie igrzysk mogło być także niezapomnianym przeżyciem z powodu tak zwanego „niebieskiego ekranu śmierci”. Amerykańska telewizja NBC, filmując Li Ninga, który szybował ze zniczem olimpijskim, dostrzegła na dachu stadionu błąd systemu Windows. Świadkowie obecni na stadionie zastrzegają się, że nie zauważyli niebieskiego ekranu, jednak na zdjęciach  widać co innego. Do dziś nie wiadomo czy była to manipulacja Amerykanów, czy celowa kompromitacja Microsoft,  za którą są odpowiedzialni Chińczycy.

Gwiazdą i grzysk był niewątpliwie Usain Bolt, trzykrotny złoty medalista na 100 i 200 metrów oraz w sztafecie 4 x 100 metrów, ponadto bijący indywidualnie dwa rekordy świata oraz  trzeci ze swoimi kolegami ze sztafety. „Widzę go przed sobą, jak zwalnia, podczas gdy ja wciąż biegnę z całych sił” - powiedział srebrny medalista w biegu na 100 metrów, Trynidadczyk Richard Thompson. Chińczycy liczyli na swojego płotkarza, Liu Xianga, który miał bronić złota z Aten, ten jednak zmagał się z kontuzją i ostatecznie odpadł w biegu eliminacyjnym. Tytuł mistrza olimpijskiego obroniła natomiast tyczkarka, Jelena Isinbajewa, na dodatek bijąc po raz 25 rekord świata. W tym miejscu można również wspomnieć o pierwszym złocie olimpijskim dla Panamy, które uzyskał Irving Saladino w skoku w dal. Innym bohaterem w Pekinie został Michael Phelps, który zdobył 8 złotych medali. Taką samą liczbę wywalczył w Atenach, tam jednak udało mu się osiągnąć „tylko” 6 złotych medali, do których dorzucił dwa brązowe. W ujęciu statystycznym, Phelps, którego wyczyny w stolicy Chin z trybuny oglądał sam George Bush, jest najbardziej utytułowanym olimpijczykiem w historii nowożytnych igrzysk.

Polacy na igrzyskach w Pekinie

Polska Reprezentacja Olimpijska liczyła 263 sportowców (103 kobiety i 160 mężczyzn), więcej było ich tylko w Monachium oraz Moskwie. Wliczając jeszcze osoby towarzyszące, w tym trenerów i lekarzy,  w wiosce olimpijskiej zamieszkało 393 Polaków. Sześciu zawodników było rezerwowymi i przebywało poza wioską, dwójka szermierzy złożyła później ślubowanie i wzięła udział w igrzyskach, co ostatecznie powiększyło polską kadrę do 265 sportowców. Najwięcej naszych reprezentantów, bo aż 66, brało udział w zawodach lekkoatletycznych, natomiast w gimnastyce artystycznej mieliśmy tylko jednego przedstawiciela.

W sumie w Pekinie wystąpiło 10942 sportowców z 204 krajów w 302 konkurencjach. Polacy zdobyli 10 medali. Złote krążki wywalczyli: Leszek Blanik w gimnastyce artystycznej, Tomasz Majewski w pchnięciu kulą, wioślarska czwórka podwójna w składzie: Adam Korol, Marek Kolbowicz, Michał Jeliński, Konrad Wasielewski; srebrne: Szymon Kołecki w podnoszeniu ciężarów (jak poinformowała niedawno Światowa Federacja Podnoszenia Ciężarów, zwycięzca w tej kategorii wagowej, Kazach Ilja Ilin, stosował w Pekinie niedozwolone środki), Piotr Małachowski w rzucie dyskiem, Aneta Konieczna i Beata Mikołajczyk w kajakarskim wyścigu K2 na dystansie 500 metrów, Maja Włoszczowska w kolarstwie górskim, drużyna szpadzistów: Robert Andrzejuk, Tomasz Motyka, Adam Wiercioch i Radosław Zawrotniak, wioślarska czwórka wagi lekkiej: Miłosz Bernatajtys, Łukasz Pawłowski, Bartłomej Pawelczak i Paweł Rańda oraz jeden brązowy, który w zapasach zdobyła Agnieszka Wieszczek. Liczba medali była taka sama jak w Atenach, jednak w Pekinie Polacy zdobyli więcej srebrnych krążków,  przez co opinia publiczna przyjęła ten wynik z większym zadowoleniem. W klasyfikacji medalowej Polska uplasowała się ostatecznie na 21. miejscu.

Bibliografia:

1. Hądzelka K. (red.), 90 lat na olimpijskim szlaku, Warszawa 2009.
   2. Miller D., Historia Igrzysk Olimpijskich i MKOL. Od Aten do Londynu 1894-2012, Poznań 2012.
2. Pyffel R., Chiny w Roku Olimpiady. Państwo Środka od Środka, Warszawa 2008.

Strony internetowe:

1. Kijak-Olechnicka M., Ptasie Gniazdo-stadion olimpijski w Pekinie.
   http://archirama.muratorplus.pl/architektura/stadion-olimpijski-w-pekinie,67_137.html?&page=0 [dostęp: 02.07.2016].
2. http://www.moderndayruins.com/2012/08/with-summer-olympics-just-coming-to_31.html [dostęp: 02.07.2016].
3. http://polish.cri.cn/1399/2015/07/23/341s133217.htm [dostęp: 02.07.2016].
4. http://wiadomosci.wp.pl/kat,8171,title,Jak-Chinczycy-komputerowo-poprawili-otwarcie-igrzysk,wid,10252262,wiadomosc.html [dostęp: 08.07.2016].
5. http://www.olimpijski.pl/pl/277,polska-reprezentacja-olimpijska.html [dostęp: 08.07.2016].
6. http://www.pcworld.pl/news/162483/Pekin.2008.niebieski.ekran.bledu.Windows.na.stadionie.html [dostęp: 08.07.2016].
7. http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2008-0362+0+DOC+XML+V0//PL [dostęp: 08.07.2016].
8. http://www.olympic.org/beijing-2008 [dostęp: 09.07.2016].
9. http://www.przegladsportowy.pl/inne-dyscypliny/podnoszenie-ciezarow,szymon-kolecki-mistrzem-olimpijskim-doping-u-iljina,artykul,694638,1,460.html [dostęp: 09.07.2016].

^{Korekta: Jagoda Marek}

1. D. Miller, Historia Igrzysk Olimpijskich i MKOL. Od Aten do Londynu 1894-2012, Poznań 2012, s. 394. [↩]
2. http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P6-TA-2008-0362+0+DOC+XML+V0//PL [dostęp: 08.07.2016] [↩]
3. http://wiadomosci.wp.pl/kat,8171,title,Jak-Chinczycy-komputerowo-poprawili-otwarcie-igrzysk,wid,10252262,wiadomosc.html [dostęp: 08.07.2016] [↩]