„Zapamiętane. Opowieść Sybiraczki” – W. Malinowska – recenzja |
Tragedia przymusowych przesiedleń w głąb ZSRR dotknęła podczas II wojny światowej wiele Polaków i ich rodzin. Książka Wiktorii Malinowskiej Zapamiętane. Opowieść Sybiraczki, która stanowi interesujące źródło historyczne, jest zapisem osobistych doświadczeń autorki – uczestniczki sowieckiej akcji deportacyjnej do Kazachstanu.
Wiktoria Malinowska (z domu Klatt) rozpoczyna ponad 170-stronicową relację od przedstawienia swoich przodków po kądzieli i po mieczu (począwszy prapradziadków), by zaznajomić czytelnika z historią rodziny. Następnie autorka stopniowo przechodzi do sielankowego opisu dzieciństwa w Augustowie, skupiając się nie tylko na ogólnym przedstawieniu swoich najwcześniejszych lat, ale również na szczegółach, takich jak relacja z niedzielnego popołudnia nad Kanałem Augustowskim lub wspomnienie o ulubionych smakołykach. Ta dziecięca spontaniczność, widoczna w opisie prozaicznych czynności, nierzadko mocniej przemawia do czytelnika – zwłaszcza w połączeniu z późniejszą zmianą narracji, dotyczącej już stricte wojny i przymusowego pobytu na Syberii.
Kolejny rozdział zapowiada nadchodzącą tragedię. Pojawiają się pierwsze opisy niepokojących momentów w życiu 12-letniej dziewczynki: nalot samolotów, ucieczka przed Niemcami i Rosjanami, znalezienie zwłok polskich oficerów czy problemy ze zdobyciem jedzenia
Wiktoria została rzucona w wir trudnych i nierzadko wstrząsających momentów, jakie zaserwowały ówczesnym dzieciom okupanci. Jej historia składa się więc z różnego rodzaju kontrastów, a obraz beztroskiego dzieciństwa skonfrontowany zostaje z brutalną rzeczywistością wojny. W książce zostają zestawione ze sobą skrajne sytuacje: narodziny rodzeństwa i śmierć znajomych, zabawa i ciągły niepokój, stabilność i tułaczka po Kresach. Wiktoria na te nadchodzące zmiany w swoim życiu, spowodowane wybuchem wojny, zareaguje bezpośrednim stwierdzeniem: „Wkrótce potem zaczął walić się nasz świat”1 . Od tego momentu Klattowie będą zdani na łaskę i niełaskę władz sowieckich.
W 1940 r. Wiktoria wraz z bliskimi zostaje przymusowo wysiedlona w okolice Pietropawłowska i trafia do kołchozu w Nowouzience. Rodzina, pomimo ogromnych trudności i koszmarnych warunków, stara się urządzić w nowym miejscu. Klattowie walczą o własną ziemiankę, poznają tutejszych mieszkańców i ich zwyczaje oraz sowiecki system rządzenia w praktyce. Autorka dokładnie opisuje, jak wyglądało życie na kazachskich stepach, gdzie zimą temperatura dochodziła do niemal -50 stopni Celsjusza. Głód, brak ciepłych ubrań i potrzebnych rzeczy powodują, że Wiktoria podejmuje się ciężkich prac (nierzadko ponad własne możliwości), by pomóc rodzinie. Ponadto wszechobecne zimno, wszy, choroby i karcąca ręka władzy utrudniają codzienną egzystencje. Narratorka stopniowo przywyka do trudnych warunków, zawsze jednak stara się zachować godność i siłę do walki o najbliższych. Pomimo tragedii, którą przeżywa każdego dnia, nie traci także pogody ducha i wspomina o zabawnych sytuacjach, jakie miały miejsce na zesłaniu w Kazachstanie.
Autentyzm opisanych przeżyć Sybiraczki silnie wpływa na świadomość historyczną czytelnika i powoduje, że wydarzenia sprzed kilkudziesięciu laty stają się żywymi i plastycznymi obrazami, które zapadają w pamięć współczesnego odbiorcy i oddziałują na jego emocje. Za wspomnieniami, zbudowanymi w oparciu o skonkretyzowany, ale niepozbawiony emocji język, kryje się osoba empatyczna, nieobojętna na krzywdę drugiego człowieka. Wrażliwy odbiorca z pewnością poczuje więź z autorką i niejednokrotnie podczas lektury będzie poruszony opisanymi doświadczeniami.
Książkę Zapamiętane odbieram jako historię dziewczynki, którą okupacja i zesłanie zmusiły do wcielenia się w nową rolę – kobiety walczącej o rodzinę i zachowanie człowieczeństwa w nieludzkiej rzeczywistości. Chwała autorce za to, że zechciała podzielić się swoimi przeżyciami z innymi, bo z pewnością te wspomnienia nie pozostaną bez echa i trafią do serc czytelników.
Plus minus:
Na plus:
+ mapki, które ukazują dokładną drogę ucieczki i wysiedlenia rodziny Wiktorii
+ przypisy objaśniające słownictwo gwarowe i rosyjskie
+ indeks osób i nazw geograficznych oraz spis rodzin, które przebywały w okolicy Pietropawłowska
Na minus:
- brak
Tytuł: Zapamiętane. Opowieść Sybiraczki
Autor: Wiktoria Malinowska
Wydawca: BTL WORKS
Rok wydania: 2013
ISBN: 978-83-936444-1-4
Liczba stron: 212
Okładka: twarda
Cena: 25 zł
Ocena recenzenta: 10/10
- W. Malinowska, Zapamiętane. Opowieść Sybiraczki, Augustów 2013, s. 39. [↩]
Te artykuły również mogą Cię zainteresować:
Opinie i ocena zawarte w recenzji wyrażają wyłącznie zdanie recenzenta, nie musi być ono zgodne ze stanowiskiem redakcji. Z naszą skalę ocen i sposobem oceny możesz zapoznać się tutaj. Zachęcamy do dyskusji nad treścią przeczytanej recenzji, by to zrobić wystarczy podać swój nick i e-mail. O naszych recenzjach możesz także porozmawiać na naszym forum. Na profilu "historia.org.pl" na Facebooku na bieżąco informujemy o nowych recenzjach. Możesz także napisać własną recenzję i wysłać ją na adres naszej redakcji.
