„Kobiety w obronie Warszawy” - A. Marcinkiewicz-Kaczmarczyk - recenzja

W 116. tomie „Monografii” wydanym przez Instytut Pamięci Narodowej ukazała się właśnie praca Anny Marcinkiewicz-Kaczmarczyk. Autorka w książce zatytułowanej „Kobiety w obronie Warszawy” bardzo dokładnie analizuje tytułowy temat, omawiając bezprecedensową walkę oraz działalność organizacji kobiecych WP podczas wojny bolszewickiej, okupacji niemieckiej oraz w czasie trwania Powstania Warszawskiego.

Nie jest przypadkiem, że w ostatnim czasie ukazało się wiele naukowych i popularnonaukowych prac poświęconych walce polskich kobiet o niepodległość ojczyzny. Za czasów PRL czytelnicy mogli dowiedzieć się czegoś więcej wyłącznie na temat „Platerówek„, czyli żołnierek z 1. Samodzielnego Batalionu Kobiecego im. Emilii Plater. W ostatnich latach historycy, dziennikarze, publicyści i wydawnictwa nadrabiają zaległości, a na rynku księgarskim bez przerwy pojawiają się książki opowiadające o zawiłych losach, niesamowitych wojennych przygodach i niekiedy o tragicznym końcu Polek. ”Dziewczyny Wojenne”, „Sierpniowe Dziewczęta”, „Dziewczyny z Powstania”, „Dziewczyny Wyklęte”, „Bohaterki Powstańczej Warszawy”, „Dziewczyny od Andersa” – to tylko niektóre z tytułów pojawiających się w księgarniach i bibliotekach w ostatnim czasie.

W podobny nurt odkrywania na nowo chlubnych kart historii Polek znakomicie wpisuje się recenzowana pozycja. Przy czym - należy to zaznaczyć na samym początku – „Kobiety w obronie Warszawy” to historyczna monografia, a więc praca typowo naukowa. Sama uważam to za zaletę tej publikacji, ale niektórzy mogą poczuć się zawiedzeni naukowym językiem stosowanym w książce czy też dużą liczbą przypisów.

Najnowsza książka Anny Marcinkiewicz-Kaczmarczyk opowiada o ogromnej roli kobiet w walce o wolność Polski i Polaków. Autorka recenzowanej pracy skupia się w zasadzie na dwóch żeńskich organizacjach: Ochotniczej Legii Kobiet (powołanej w 1918 r. i działającej do 1922 r.) oraz Wojskowej Służbie Kobiet, która funkcjonowała w okupowanej Polsce w latach 1939-1945.

Recenzowana przeze mnie praca podzielona została na pięć głównych rozdziałów. W pierwszej części omówione zostały wydarzenia, w wyniku których powstała Ochotnicza Legia Kobiet. Autorka pokrótce opowiada o działaniu tych struktur we Lwowie i Wilnie, ale oczywiście skupia się na polskiej stolicy. Istotnymi podrozdziałami w owym bloku są te opisujące moment powstania Batalionu Wartowniczego OLK w Warszawie i jego udział w obronie stolicy przed bolszewikami. W drugiej części Marcinkiewicz-Kaczmarczyk analizuje działalność struktur OLK w niepodległej Polsce pomiędzy wojnami światowymi oraz udział kobiet w wojnie obronnej 1939 r. Kolejny, trzeci fragment pracy poświęcony został konspiracyjnym organizacjom żeńskim wchodzącym w skład Armii Krajowej. Autorka przedstawia początek WSK oraz podziemną działalność jej członkiń.  Trzeba zaznaczyć, że dziewczyny w konspiracji to nie tylko sanitariuszki, łączniczki i kurierki, na kartach książki możemy poznać również wyjątkowe akcje żeńskich drużyn egzekucyjnych, niebezpieczne misje wywiadowcze czy operacje kobiecych patroli minerskich. Bardzo ważnym podrozdziałem w tej części pracy jest ten traktujący o walce kobiet w Powstaniu Warszawskim. Kolejna odsłona książki  W kolejnej części omówione zostały kwestie związane z  żeńskimi organizacjami wojskowymi, takie jak: rekrutacja, szkolenie, patriotyczne wychowanie. Natomiast w zakończeniu autorka przedstawia sytuację kobiet-żołnierek po upadku Powstania Warszawskiego oraz komunistyczne represje skupiające się na byłych członkiniach WSK i AK.

Książka A. Marcinkiewicz-Kaczmarczyk to znakomite uzupełnienie stanu aktualnej wiedzy o niebagatelnym znaczeniu Polek w działaniach na rzecz niepodległego państwa. Recenzowaną pozycję mogę śmiało polecić każdemu, kto zainteresowany jest historią Polski i Polaków w czasie zmagań z bolszewicką Rosją oraz podczas II wojny światowej. To lektura wręcz obowiązkowa dla historyków badających udział kobiet w walce o wolność Polski i ich losy w powojennej niewoli.

Plus minus:

Na plus:

+ szczegółowe omówienie dwóch żeńskich organizacji wojskowych

+ porównanie struktur, metod szkolenia i działalności OLK i WSK

+ naukowe podejście do tematu – aneksy, przypisy, bibliografia, wykaz skrótów, indeksy

+ znakomite rozdziały o Powstaniu Warszawskim i losach kobiet w czasie komunistycznego zniewolenia

+ piękne i solidne wydanie

Na minus:

- brak

Tytuł: Kobiety w obronie Warszawy. Ochotnicza Legia Kobiet (1918-1922) i Wojskowa Służba Kobiet ZWZ-AK (1939-1945)

Autor: Anna Marcinkiewicz-Kaczmarczyk

Wydawca: Instytut Pamięci Narodowej

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-7629-980-8

Liczba stron: 432 + 16 str. wkładki zdjęciowej

Okładka: twarda

Cena: 64,50 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Aleksandra Cyfrowicz}

^{Korekta: Lidia Kamińska}