„Władysław Gomułka” – A. Prażmowska – recenzja

Gdy obejmował władzę w październiku 1956 r., cieszył się ogromnym zaufaniem społeczeństwa. Przez czternaście lat rządów głęboko wierzył, że uda się utworzyć samodzielną i niezależną, komunistyczną Polskę, wolną od kolektywizacji oraz niepotrzebnych, wewnętrznych sporów. Finał jego rządów przyniósł jednak masakrę robotników na Wybrzeżu pokazującą, że Władysław Gomułka odszedł od socjalistycznych ideałów, którymi kierował się od młodzieńczych lat, gdy sympatyzował z Polską Partią Socjalistyczną i dopiero zaczynał swój flirt z Komunistyczną Partią Polski. Czterdzieści sześć lat od wydarzeń Grudnia ’70, Towarzysza Wiesława wzięła na warsztat prof. Prażmowska, której efekt blisko czteroletnich badań ukazał się właśnie nakładem wydawnictwa RM.

Władysław Gomułka, będący jedną z najbardziej enigmatycznych postaci współczesnej historii, od wielu dekad nie może doczekać się pełnej, zbudowanej na solidnym materiale źródłowym biografii. Zdawało się, że książka Anity Prażmowskiej, profesor historii powszechnej w London School of Economics, może znacząco wzbogacić stan badań dotyczący zarówno Polski Ludowej, jak i jej najważniejszych postaci. Niestety, Władysław Gomułka nie tylko nie spełnia postulatu, związanego z pełnym zbadaniem postaci Towarzysza Wiesława, ale również nie ukazuje niczego, czego zaznajomiony z tematem czytelnik nie znałby z publikacji prof. Jerzego Eislera.

W wywiadzie udzielonym dla Piotra Gulbickiego z Wirtualnej Polski autorka przyznała, że w swoim dziele nie zamierzała oceniać Gomułki, gdyż interesował ją „przede wszystkim jako człowiek”1. Mimo to, jak można się spodziewać, nie odeszła od kontrowersyjnych momentów, gdy życie „Wiesława” krzyżowało się z wiekopomnymi wydarzeniami okresu PRL, jak walka o wpływy i kształt polskiego komunizmu, Marzec ’68, czy Grudzień ’70. Spod jej pióra wyłania się obraz pragmatyka, posiadającego własną filozofię władzy, w której nie było miejsca na swobodę, wolność i demokrację. Czy jednak należy traktować to jako nowe spojrzenie na sylwetkę jednego z najsłynniejszych polskich komunistów?

Książka została napisana w serii „Communist Lives”, będącej cyklem biografii komunistycznych działaczy. Fakt ten jest niestety w pełni odczuwalny zarówno w sposobie narracji, jak i w przekazywanej przez autorkę treści. Długie fragmenty biografii Towarzysza Wiesława stanowią bowiem przedstawienie historii Polski, w sposób luźno związany z postacią bohatera książki, co tyczy się szczególnie okresu dwudziestolecia międzywojennego. Jest to zrozumiałe, jeżeli chodzi o zagranicznego odbiorcę, niezaznajomionego ze współczesnymi dziejami naszego kraju. W przypadku polskich czytelników może pojawić się przeświadczenie o znajomości tematu, a co za tym idzie, poczucie zawodu. Trudno oskarżyć prof. Prażmowską o płytkie podejście do tematu, gdyż, jak sama przyznaje, przeznaczyła trzy lata na kwerendę archiwalną, a kolejne dwanaście miesięcy na spisanie swoich spostrzeżeń. Wydaje się jednak, że biografia Gomułki nie prezentuje nic ponad wiedzę, którą już posiadamy o I sekretarzu PZPR. Jego życiowe losy, kryjące wiele tajemnic oraz znaków zapytania, nie zostały więc rozwikłane.

Nie znaczy to jednak, że najnowsza pozycja wydawnictwa RM nie jest książką wartościową. Polecić ją można przede wszystkim osobom, które nie zajmują się na co dzień historią Polski Ludowej, bądź wszystkim tym, którzy chcieliby zapoznać się z rzeczonym okresem. Biografia ta może bowiem wyjaśnić wiele zagadnień związanych z instalacją władzy komunistycznej w kraju, a także tworzenia struktur KPP, PPS i PPR. Przedstawia również najważniejsze postacie krajowej polityki oraz wydarzenia naszej historii po 1945 r. Niestety, w publikacji brakuje aneksu zdjęciowego, który wypełniłby postulat popularyzacyjny, lecz w dobie Internetu zaradny czytelnik zdoła przeskoczyć to utrudnienie.

Plus/minus:

Na plus:

+ wygląd

+  cena

+ podjęty temat

+ przedstawienie tworzenia struktur KPP, PPS i PPR

+ zarysowanie współczesnych dziejów historii Polski w kontekście popularyzacyjnym

Na minus:

- przypisy na końcu książki

- brak zdjęć

- publikacja wnosi niewiele do stanu badań nad epoką

- niepełne przedstawienie sylwetki Towarzysza Wiesława

- napisanie książki pod „zachodniego czytelnika”

Tytuł: Władysław Gomułka

Autor: Anita Prażmowska

Wydawca: RM

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-7773-318-9

Liczba stron: 296

Okładka: miękka

Cena: 39,90 zł

Ocena recenzenta: 6/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta: Klaudia Orłowska}

1. P. Gulbicki, Prof. Anita Prażmowska dla WP.PL: Władysław Gomułka groził Rosjanom użyciem broni, Historia – WP.PL, 03.07.2014, http://historia.wp.pl/title,Prof-Anita-Prazmowska-dla-WPPL-Wladyslaw-Gomulka-grozil-Rosjanom-uzyciem-broni,wid,16730970,wiadomosc.html?ticaid=117636, (dostęp: 03.12.2016). [↩]