„Oskar Halecki a Liga Narodów. Poglądy i działalność” – A.M. Brzeziński – recenzja

Kim był Oskar Halecki? Wybitnym naukowcem, historykiem, a może działaczem Ligi Narodów? Niewątpliwie wniósł swój wkład w naukę, jak i we współpracę międzynarodową. Ostatnią kwestię przybliża Andrzej Maciej Brzeziński w biografii Oskara Haleckiego.

Autor publikacji jest profesorem Uniwersytetu Łódzkiego, kierownikiem Katedry Historii Powszechnej Najnowszej. Jego działalność naukowa koncentruje się wokół międzywojennych stosunków międzynarodowych (ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień bezpieczeństwa i rozbrojenia) oraz historii intelektualnej.

Omawiana publikacja jest biografią Oskara Haleckiego. Przyszły uczony urodził się w rodzinie austro-węgierskiego feldmarszałka Oskara von Haleckiego. Jego ojciec, chociaż służył w armii zaborcy, to czuł się Polakiem. Dlatego młody Oskar od najwcześniejszych lat życia uczył się w swoim domu języka polskiego i podjął studia z dziedziny historii na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Na tej uczelni uzyskał też doktorat oraz habilitował się. Pracował tam do 1918 r. Odzyskanie przez Polskę niepodległości spowodowało, że wykładowca UJ przeniósł się na Uniwersytet Warszawski, z którym związany był do wybuchu II wojny światowej. 1 września 1939 r. odmienił jego życie. Podzielił on los wielu intelektualistów, wybierając emigrację. Zamieszkał w Stanach Zjednoczonych Ameryki i rozpoczął pracę na tamtejszych uniwersytetach. Tam także zmarł w 1973 r. Jego działalność naukowa jest szeroko znana, do tej pory jednak brakowało informacji na temat działalności profesora w strukturach międzynarodowych. Właśnie tę kwestię bada Andrzej Maciej Brzeziński w swojej najnowszej publikacji poświęconej roli i wkładzie Oskara Haleckiego w prace Ligi Narodów.

Przechodząc do biografii prof. Haleckiego, publikacja liczy dziesięć rozdziałów i jest ułożona w układzie problemowo-chronologicznym. Pierwszy z nich poświęcony został opiniom bohatera na dopiero co kształtującą się nową strukturę międzynarodową. W następnych siedmiu rozdziałach opisano pracę Oskara Haleckiego w strukturach Ligi Narodów. Najpierw jako delegata specjalnego Biura Propagandy Zagranicznej Rady Ministrów RP, a następnie urzędnika organizacji, sekretarza Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej, eksperta Międzynarodowej Komisji Współpracy Intelektualnej i kierownika Sekcji Stosunków Międzynarodowego Instytutu Współpracy Intelektualnej. Wspomniano również o działalności profesora na rzecz współpracy międzynarodowej uniwersytetów w ramach Ligi Narodów. Autor publikacji w dwóch kolejnych częściach prezentuje wygasającą pracę polskiego naukowca w genewskiej organizacji oraz jego opinie wyrażane po likwidacji Ligi Narodów.

Biografia Oskara Haleckiego wnosi wiele nowych informacji do wiedzy dotyczącej historii okresu dwudziestolecia międzywojennego, Ligi Narodów oraz współpracy międzynarodowej w okresie międzywojennym. Najwięcej informacji dotyczy udziału Oskara Haleckiego w pracach na forum międzynarodowym Ligi Narodów, jak i współpracy z europejskimi intelektualistami. Publikacja zawiera wiele cennych wiadomości dotyczących wizji Oskara Haleckiego na temat: roli Polski w strukturach międzynarodowych, współpracy naszego kraju z krajami Europy Środkowo-Wschodniej, wspólnych działań środowisk intelektualnych dla polepszenia bezpieczeństwa i współpracy w Europie, a także w dziedzinie naukowej. Warto zauważyć, iż poglądy Oskara Haleckiego były najczęściej znacząco odmienne od polityki prowadzonej przez polskie władze państwowe. Patriotyzm bohatera nie pozwalał mu jednak nie angażować się w projekty polskiego rządu, które były prezentowane na forum międzynarodowym.Wspierał je z całego serca oraz promował wśród europejskich intelektualistów i działaczy Ligi Narodów.

Brzeziński przedstawia poglądy bohatera na podstawie jego bogatej publicystyki z dwudziestolecia międzywojennego oraz z lat emigracji. Uważam, że cenną pomocą przy znalezieniu konkretnego dzieła Oskara Haleckiego jest zastosowanyw bibliografii podział rocznikowy twórczości bohatera biografii. Publikację wzbogaca bogata kwerenda przeprowadzona przez autora, który podjął się przebadania materiałów przechowywanych w: Archiwum Ligi Narodów w Genewie, Archiwum UNESCO w Paryżu, Bibliotece Polskiej w Paryżu, Archiwum Ministerstwa Spraw Zagranicznych Francji w Paryżu, Archiwum Narodowego w Londynie, Archiwum Instytutu Polskiego i Muzeum gen. Władysława Sikorskiego w Londynie. Ponadto prof. Brzeziński korzystał z archiwaliów polskich, m.in. Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Archiwum Polskiej Akademii Nauk w Warszawie i Poznaniu oraz dokumentów ze zbiorów prywatnych i źródeł publikowanych. W pracy umieścił także wspomnienia i relacje współpracowników i przyjaciół Oskara Haleckiego.

Książkę opublikowało Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. Wydanie zostało oprawione w twardą oprawę, użyto papieru wysokiej jakości. Publikacja zawiera fotografie, ale wolałbym, gdyby umieszczono je razem, na kredowym papierze, a nie osobno, co utrudnia odnajdywanie ich w tekście. Dodatkowo wydawca nie umieścił spisu ilustracji.

Biografia ta nie jest jednak typowa, ponieważ nie prezentuje całego życia i dorobku Oskara Haleckiego, ale jego część, konkretnie wkład we współpracę międzynarodową i działania na forum Ligi Narodów. Książka jest pracą naukową, dlatego napisana jest językiem trudniejszym niż teksty popularnonaukowe. Poleciłbym ją jednak wszystkim, którzy interesują się historią intelektualną, latami dwudziestolecia międzywojennego oraz stosunkami międzynarodowymi. Pozycja z pewnością nie wyczerpuje tematu i dlatego osoba Oskara Haleckiego czeka jeszcze na pełne opracowanie, a jest ono potrzebne, ponieważ uważam, że profesora można uznać za jednego z prekursorów integracji europejskiej. Mam nadzieję, że w przyszłości tego zadania podejmie się prof. Brzeziński.

Plus minus:

Na plus:

+ twarda okładka

+ wysokiej jakości papier

+ biografia wybitnej postaci

+ oparta na wielu źródłach.

+ książka napisana przez specjalistę w dziedzinie historii intelektualnej i międzywojennych stosunków międzynarodowych

Na minus:

-  zastosowanie specjalistycznego języka, który może utrudniać odbiór pracy

Tytuł: Oskar Halecki a Liga Narodów. Poglądy i działalność.

Autorzy: Andrzej Maciej Brzeziński

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

Rok wydania: 2016

ISBN: 978-83-8088-299-7

Liczba stron: 347

Okładka: twarda

Cena: 39,90 zł

Ocena recenzenta: 9/10

^{Korekta merytoryczna: Iwona Górnicka}

^{Korekta językowa: Edyta Chrzanowska}