„FSB. Gwardia Kremla” – M. Minkina – recenzja

Mit wszechwładności służb specjalnych to, bez wątpienia, celowo budowana otoczka działalności Federalnej Służby Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej. Na ile jednak możliwości funkcjonariuszy są rzeczywistością naszego wschodniego sąsiada i wpływają na bieg spraw, a na ile są tylko potrząsaniem szabelką dla wywołania posłuchu, stara się wyjaśnić książka FSB. Gwardia Kremla.

Oficjalne drzwi do tajemnic specsłużb rzadko się otwierają. A kiedy tak się dzieje, zazwyczaj ktoś uchyla je, mając ku temu potrzebę. Jeden z byłych już dyrektorów Federalnej Służby Bezpieczeństwa,  Nikołaj Patruszew, powiedział w wywiadzie dla gazety „Komsomolska Prawda”, że ludzie z FSB są tak mocno oddani służbie ojczyźnie, że bez wątpliwości można nazwać ich nową szlachtą. I taki wizerunek silnej władzy propaństwowej, strzegącej swych obywateli przed zagrożeniami, uosabianej przez agencję bezpieczeństwa, ma docierać do każdego Rosjanina. Przede wszystkim przekonać o tym trzeba współmieszkańców, chociaż i w świat zewnętrzny wysyłane są podobne sygnały. W ich istocie nie jest jednak ujęty motor rozwoju społecznego dzisiejszej Rosji, lecz przemożna chęć zachowania władzy.

Dr hab. Mirosław Minkina z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach jest specjalistą od bezpieczeństwa międzynarodowego, a Federacja Rosyjska stanowi w jego badaniach niemałą część zainteresowań. Jest on też autorem wielu prac naukowych o tej tematyce, od artykułów po monografie. W tej samej serii wydawniczej Gry wywiadów RYTMU opublikowano wcześniej jego Sztukę wywiadu w państwie współczesnym oraz Kłamstwo i podstęp we współczesnym świecie – ta druga przygotowana była z Beatą Gałek, a zupełnie niedawno miałem też okazję recenzować Imperialną grę Rosji, napisaną przez Minkinę wespół z Maliną Kaszubą1.

By choć w skrócie oddać szerokość spojrzenia autora na tematykę zauważam, że znalazło się tu miejsce na rozdział o rozwoju policji politycznej w Rosji od czasów carskich. Z końcową, ważną dla dzisiejszego oglądu, zamianą komunistycznego KGB w narodową FSB, co odbyło się bez głębokiej transformacji. A raczej w nawiązaniu do mało eleganckich zwyczajów i tradycji poprzedniczki. Z tego też wynikają szerokie możliwości służby, będącej podporządkowaną jedynie instytucji prezydenta FR - a może bardziej personalnie - Władimirowi Putinowi, wywodzącemu się przecież z grona tajnych służb. Elementem drugim jest wprzęgnięcie FSB w zadania zwalczania terroryzmu oraz nadzoru nad bezpieczeństwem granic, co  w ostatnich kilku latach stało się priorytetem wielu państw.

Za bezpieczeństwem wewnętrznym stoi też bliższa analiza, jaką Minkina przeprowadził wobec zaangażowania FSB w wojny czeczeńskie,  z czasem potraktowane przez Rosję jako element walki z terroryzmem. Nie mniej interesujące są kulisy uczestnictwa agentów w zarządzaniu państwem, choćby w tak ważnych sferach, jak walka z wytworzoną wraz z upadkiem ZSRR grupą oligarchów - właścicieli fortun, uwłaszczonych na majątku państwowym – oraz kooperacja z cerkwią prawosławną w uzyskaniu posłuszeństwa w społeczeństwie. Do uzyskania zamierzonych efektów wykorzystano cały arsenał sił i środków - od morderstw, przez wojnę gospodarczą, po propagandę, która w Rosji jest bronią nadzwyczaj rozpowszechnioną.

FSB. Gwardia Kremla - to rzeczowa analiza, napisana bez sensacyjnego zadęcia. Publikacja została przygotowana z zachowaniem zasad naukowych. Przypisy znajdują się na dole poszczególnych stron. Bibliografię i indeks nazwisk umieszczono na końcu. Sporą pomocą służą tabelarycznie przygotowane załączniki, zajmujące objętościowo czwartą część publikacji. Pierwszy z załączników informuje o ewolucji rosyjskich służb bezpieczeństwa, wraz z obsadą personalną i liczebnością jednostek. Drugi - wyjaśnia aktualną strukturę Federalnej Służby Bezpieczeństwa. Trzeci zaś przypomina wybrane procesy o szpiegostwo na niekorzyść Rosji, toczące się w latach 1991-2016. Estetom podpowiem jeszcze, że mnie okładka książki przyciąga czytelną w przekazie grafiką serii wydawniczej Gry wywiadów, zaprojektowaną przez  Jacka Tofila.

Mirosław Minkina konkluduje w FSB. Gwardii Kremla, że podstawowymi zagrożeniami dla dzisiejszej Rosji są: wstępowanie kolejnych krajów do NATO, rozszerzenie Unii Europejskiej oraz działania prodemokratyczne w tzw. bliskiej zagranicy. Uważa on, że „Rosja nie prowadzi już gry pozorów, udając, że aspiruje do statusu demokratycznego państwa w zachodnim stylu. Z dumą mówi o swoim obecnym wyjątkowym statusie, a zachodnie instytucje chętniej rozmontowałaby, niż do nich wstąpiła”2.

Mimo bardzo pozytywnego przyjęcia recenzowanej książki, zauważam w niej pewien brak. Jak na publikację z 2016 roku stanowczo za mało tam informacji o zaangażowaniu struktur FSB w konfliktach o Krym, Donbas i w wojnę syryjską, choć mam nadzieję, że i na ten opis przyjdzie czas.

Książkę polecam poważnie zainteresowanym wiedzą o działalności i wpływie służb specjalnych na rzeczywistość Federacji Rosyjskiej, szczególnie zaś Federalnej Służby Bezpieczeństwa jako organizacji o najszerszych kompetencjach. Ważnym powodem, by do lektury sięgnąć, są wydarzenia kilku ostatnich lat, coraz silniej zaogniających kontakty Rosji z Zachodem, którego częścią jest dziś i Polska.

Plus minus:

Na plus:

+ ważność tematu poddanego naukowej analizie

+ usystematyzowanie wiedzy o rosyjskich służbach specjalnych

+ wielość omawianych dziedzin, na które wpływają funkcjonariusze agencji

Na minus:

- za mało o FSB przy konfliktach o Krym, Donbas, Syrię

Tytuł: FSB. Gwardia Kremla

Autor: Mirosław Minkina

Wydawca: Oficyna Wydawnicza RYTM

Data wydania: 2016

Okładka: twarda

ISBN: 978-83-7399-700-4

Liczba stron: 248

Cena: 37,80 zł

Ocena recenzenta: 8,5/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko}

^{Korekta językowa: Patrycja Grempka}

1. Recenzja dostępna pod adresem: https://historia.org.pl/2017/03/22/imperialna-gra-rosji-m-kaszuba-m-minkina-recenzja/ [↩]
2. M. Minkina, FSB. Gwardia Kremla, Warszawa 2016, s. 146-147. [↩]