„Gorzkie lata. Z wyżyn władzy do stalinowskiego więzienia” – S. Sowińska – recenzja

Książka, która budzi skrajne emocje. Oburzenie i zastanowienie, odrzucenie i fascynacja, a przede wszystkim: dyskusyjna postać w ciężkich czasach. Na długo po lekturze pozostaje w pamięci.

Gorzkie lata. Z wyżyn władzy do stalinowskiego więzienia to publikacja z serii „Świadectwa„ wydawnictwa Ośrodka KARTA. Przedmiotem tej książki są wspomnienia działaczki i komunistki – Stanisławy Sowińskiej. Na prośbę Władysława Gomułki spisuje ona swoje doświadczenia z lat powojennych, skupiając się na czasach „stalinowskich„. Wydanie współczesne opracował Łukasz Bertram przy współpracy z Marią Krawczyk. Wspomnienia zostały skonsultowane z prof. dr. hab. Andrzejem Paczkowskim, który również napisał posłowie. Redaktorem serii „Świadectwa” jest Agnieszka Knytt. Na podstawie wspomnień został nakręcony film ”Przesłuchanie”, w którym wystąpili m.in. Krystyna Janda i Janusz Gajos. Nakręcony wg scenariusza Ryszarda Bugajskiego, przez kilka lat był zakazany przez cenzurę.

Kim jest autorka wspomnień? Sowińska to przedwojenna działaczka socjalistyczna, pochodząca z ubogiej żydowskiej rodziny. Skończyła 7 klas szkoły podstawowej. W czasie II wojny światowej była m.in. sanitariuszką. Wierzyła w idee komunizmu i jego system, była bliską współpracownicą Mariana Spychalskiego. W latach 50. XX w., w okresie „czystki stalinowskiej”, trafiła do więzienia.

Była przetrzymywana, przesłuchiwana i torturowana bez aktu oskarżenia, mówiono jej, że została zamknięta, gdyż jest ważnym świadkiem. Sowińska, jako osoba, która znała od podstaw „metody” przesłuchań i system opresji, na własnej skórze przekonała się, co on robi z ludźmi. Czy zmieniła zdanie co do słuszności działań aparatu totalitarnego? Do samego końca lektury jej wspomnień pozostaje napięcie i pytanie nurtujące czytelnika – czy się ocknęła? Czy zobaczyła, jaki to był zbrodniczy system? Była tak zapatrzona w słuszność idei socjalistycznej, że siedząc w celi więziennej, nie chciała się nawet kontaktować z innymi osadzonymi, bo twierdziła, że są to zdrajcy i ludzie gorszej kategorii (sic!). Ciekawym jest również fakt, iż Sowińska zakończyła swoją edukację na 7 klasach szkoły podstawowej – czy to miało duży wpływ na pojmowanie przez nią otaczającej rzeczywistości? Czytelnik może zadawać sobie ciągle pytanie: dlaczego nie zmieniła postawy w obliczu takiego traktowania?

Wspomnienia działaczki świetnie wpisują się w nurt „Świadectw„ Ośrodka KARTA: kontrowersyjna postać, która przeżyła stalinowskie więzienie, staje się jeszcze bardziej dyskusyjną osobą. Nie ulega wątpliwości, że warto zapoznać się z przemyśleniami, opiniami i historią Sowińskiej, aby móc konfrontować inne przekazy z okresu stalinowskiego. Wspomnienia działaczki komunistycznej są wspaniałym uzupełnieniem wiedzy o tamtym czasie, historią ”od środka”: od tworzenia się władzy do poznania mechanizmów stalinowskiego reżimu.

Publikacja wywołuje silne odczucia i trudno wpisać postać Sowińskiej w „standardowy” kanon wspomnień po 1945 r. Lekturze towarzyszą prawdziwie skrajne emocje, które mogą jednocześnie zachęcać, jak i zniechęcać do czytania. Niemniej jednak warto sięgać po książki z wyżej wspomnianej serii, bo wnoszą wiele cennych informacji historycznych.

Plus minus:

Na plus:

+ doskonale udokumentowana historia

+ dobry format czcionki, sprzyjający czytaniu

Na minus:

- brak

Tytuł: Gorzkie lata. Z wyżyn władzy do stalinowskiego więzienia

Autor: Stanisława Sowińska

Wydawca: Ośrodek KARTA

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-64476-72-3

Liczba stron: 380

Okładka: miękka

Cena: 34.00 zł

Ocena recenzenta: 8/10

^{Redakcja merytoryczna: Adrianna Szczepaniak}

^{Korekta językowa: Aleksandra Czyż}