Waleczny ojciec Jagiełły i brat Aldony Anny, czyli Olgierd Giedyminowic

Olgierd Giedyminowic zasłynął jako utalentowany administrator, wybitny wódz, pogromca Złotej Ordy i poskromiciel Wielkiego Księstwa Moskiewskiego. Dzieje świata (w szczególności zaś Polski i Litwy) potoczyłyby się zdecydowanie inaczej, gdyby nie jego potężne w skutkach decyzje – to w rzeczywistości dzięki niemu Władysław Jagiełło stał się jednym z najpopularniejszych i najwaleczniejszych polskich władców!

W drodze do sławy

Wyobrażenie Giedymina z początku XVIII w.

Ojciec Olgierda i założyciel dynastii, Giedymin, sprawował władzę nad Litwą w latach 13161-341. Jego ogromne sukcesy na polach walki i w polityce sprawiły, że jeszcze dziś w Republice Litewskiej jako najwyższe odznaczenie przyznaje się Order Wielkiego Księcia Giedymina. Skutecznie bronił on ziem północnych przed Zakonem Krzyżackim, podwoił wielkość swego państwa poprzez spychanie na wschód niezliczonych sił Złotej Ordy, prowadził skuteczną i przyjazną politykę z Polską oraz zapoczątkował rozmowy ze Stolicą Piotrową w sprawie chrztu. Giedymin miał aż czternaścioro dzieci (Olgierd przyszedł na świat najprawdopodobniej w 1304 r., choć niektórzy historycy wskazują, że narodziny nastąpić mogły nawet 9 lat wcześniej), które dała mu jedna kobieta, a zarazem wspaniała księżna i pani dworu – Jewna, córka księcia połockiego Iwana.

Giedymin zmarł w grudniu 1341 r., pozostawiając Wielkie Księstwo Litewskie siedmiu synom: Monwidowi, Kiejstutowi, Olgierdowi, Narymuntowi, Koriatowi, Lubartowi i Jawnutowi. Giedymin miał także córki, jedna z nich Aldona została żoną Kazimierza Wielkiego i królową Polski.

Założyciel rodu Giedyminowiczów na swego następcę i najważniejszego władcę Wielkiego Księstwa Litewskiego wyznaczył najmłodszego z synów – Jawnuta. Lata 1341-1344 przyniosły zatem niemały chaos na litewskie ziemie, książęta zażądali bowiem, aby władzę nad Księstwem przejął Olgierd.

Kiedy w roku 1344 Kiejstut zajął Wilno, Jawnut uciekł do Moskwy, przyjął prawosławie i prosił o pomoc w odzyskaniu państwa. Bezskutecznie. Został zmuszony do powrotu do kraju, pogodzenia się z braćmi i pokornego oddania władzy. Niecały rok później, w 1345 r., tron Wielkiego Księstwa Litewskiego przekazany został najwaleczniejszemu z braci – Olgierdowi.

Olgierd Giedyminowic

Życie, sława i śmierć

Życie Olgierda Giedyminowica było pasmem bitew i wojen. Już pierwsze miesiące panowania przyniosły Wielkiemu Księstwu Litewskiemu wojnę z Zakonem Krzyżackim, która zakończyła się triumfalnym zwycięstwem Olgierda. Pomnażał on swoje wpływy i ziemie w tempie porównywalnym do osiągnięć ojca – przejął nieformalne panowanie nad Nowogrodem Wielkim i Pskowem, zajął ziemię siewiersko-czernihowską i część Smoleńszczyzny (skutkowało to krótkotrwałą wojną z Polską, która zakończyła się rozejmem w 1351 r.), pokonał Złotą Ordę i w 1363 r. włączył do Księstwa Kijów oraz znaczną część ziem ukraińskich. W trakcie wojny z Ordą wsławił się przede wszystkim wspaniałym zwycięstwem w bitwie nad Sinymi Wodami w pobliżu Targowicy, uwalniając jednocześnie spod władzy tatarskiej Podole i znaczną część księstwa kijowskiego.

Bitwa pod Sinymi Wodami

W 1350 r. Olgierd pojął za żonę Juliannę Twerską, córkę wielkiego księcia Aleksandra Twerskiego oraz Anastazji Halickiej. To m.in. w obronie jej brata, a swojego szwagra, Michała II Twerskiego, w latach 1368-1370 podejmował wiele skutecznych wypraw zbrojnych na Moskwę, wielokrotnie paląc i grabiąc jej okolice, zapewniając przy tym Michałowi II dwukrotny powrót na tron Księstwa Twerskiego. Rzeczywisty koniec pasma zwycięstw Olgierda nastąpił w 1373 r., kiedy po nieudanej napaści na Moskwę (decydująca bitwa pod Lubuckiem została nierozstrzygnięta, co zmusiło Olgierda do powrotu na Litwę) zdecydował zająć się przede wszystkim polityką i kierować nią ze swojego dworu. Miał on decydujący głos nad wszystkimi braćmi, przez co inicjował do 1377 r. jeszcze niejeden najazd na ziemie moskiewskie, choć sam ich już nie prowadził. Kontynuował ponadto politykę ojca w kwestii chrztu, doprowadził do ponownego utworzenia prawosławnej metropolii litewskiej oraz dbał o swój lud, dzięki czemu do końca swego życia cieszył się ogromnym szacunkiem i poważaniem zarówno dworu, jak i poddanych. Olgierd Giedyminowic zmarł w 1377 r., pozostawiając tron Wielkiego Księstwa Litewskiego najznamienitszemu z synów – przyszłemu królowi Polski, Władysławowi Jagielle.

Bibliografia:

1. Borkowska U., Dynastia Jagiellonów w Polsce, Warszawa 2011.
2. Tęgowski J., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań 1999.
3. Wyrozumski J., Historia Polski do roku 1505, Warszawa 1987.

Więcej o historii Litwy przeczytasz klikając na poniższą grafikę:

^{Redakcja merytoryczna: Zuzanna Świrzyńska
Korekta językowa: Wiktoria Wojtczak}