„Hitler. Biografia” – P. Longerich – recenzja

Nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka na polskim rynku wydawniczym ukazała się kolejna książka poświęcona historii III Rzeszy Niemieckiej. Tym razem jest to biografia Adolfa Hitlera.

Autorem recenzowanej książki jest Peter Longerich, niemiecki historyk, profesor historii nowożytnej w college’u Royal Holloway na Uniwersytecie Londyńskim oraz założyciel tamtejszego ośrodka badań nad Holokaustem. Od 2013 r. pracuje na Uniwersytecie Bundeswehry w Monachium. Biografia wodza III Rzeszy nie jest pierwszą książką tego autora wydaną przez wydawnictwo Prószyński i S-ka. Wcześniej ukazały się monumentalne biografie: Heinricha Himmlera (Himmler. Buchalter śmierci) i Josepha Goebbelsa (Goebbels. Apostoł diabła). Warto też nadmienić, iż nakładem tego samego wydawnictwa ukazały się jeszcze dwie inne pozycje dotyczące czołowych polityków III Rzeszy, którymi były pierwszy tom biografii przywódcy nazistowskich Niemiec autorstwa Volkera Urlicha (Hitler. Narodziny zła 1889–1939) oraz Martina Bormanna autorstwa Volkera Koopa (Bormann. Pierwszy po bestii).

Przystępując do recenzji tej książki, chciałbym nadmienić, że nie była to moja pierwsza pozycja autorstwa Longericha. Wcześniej oddałem się lekturze wspomnianej biografii Ministra Propagandy Rzeszy, którą czytało się rewelacyjnie. Płynna narracja, bogata bibliografia, szerokie spojrzenie autora i jego duża wiedza oraz szereg odniesień źródłowych spowodowały, że tego samego spodziewałem się po recenzowanej książce.

Ta z kolei, co należy zaznaczyć, nie jest pierwszą na polskim rynku wydawniczym biografią wodza III Rzeszy. Wcześniej nakładem innych wydawnictw ukazały się prace: Alana Bullocka (Hitler. Studium tyranii), Joachima Festa (Hitler), Iana Kershawa (Hitler, t. 1, t. 2, t. 3 cz. 1–2) oraz Johna Tollanda (Hitler. Reportaż biograficzny). Pomijam tutaj mniej obszerne, ale też i czasami mniej wartościowe publikacje innych autorów.
Oprócz wyżej wymienionych jest jeszcze jedna książka będąca jednocześnie autobiografią Adolfa Hitlera i jego manifestem politycznym. Mowa tutaj oczywiście o Mein Kampf, którego pierwsze wydanie miało miejsce w 1925 r. (część 1) oraz 1927 r. (część 2). Pierwsze polskie tłumaczenie pojawiło się w 1992 r., jednak pięć lat później, na mocy przepisów ustawowych, publikowanie i sprzedaż manifestu politycznego Hitlera zostały zakazane.

Recenzowana publikacja jest bardzo obszernym dziełem liczącym sobie ponad 1200 stron. Autor rozpoczyna je prologiem, który przybliża historię życia dyktatora, począwszy od niejasnego pochodzenia, a skończywszy na momencie, w którym postanowił on zostać politykiem, a więc listopadzie 1918 r. Po drodze zawarł jeszcze opis jednej z najsłynniejszych historii z nim związanych, a mianowicie jego nieudanej kariery akademickiej.

Na dalszą zawartość książki składa się siedem części podzielonych na rozdziały i podrozdziały. Całość uzupełniona została wstępem i aneksem, w którym znajdują się wykaz skrótów, bibliografia oraz indeksy osób i miejsc.

Tak jak wspomniałem wyżej, autor rozpoczyna od nakreślenia pochodzenia Hitlera, jego młodości i uczestnictwa w I wojnie światowej. Tym zagadnieniom nie poświęca jednak zbyt wiele miejsca, co zapewne nie zadowoli czytelników oczekujących dogłębnego opisu młodości dyktatora. W kolejnych częściach szczegółowo przedstawiono długą drogę Adolfa Hitlera, od dyskusji w bawarskich piwiarniach, przez nieudany pucz, budowę partyjnych struktur, objęcie władzy, wywołanie wojny i śmierć w 1945 r.

Niewątpliwą zaletą omawianej publikacji jest zaprezentowanie przez autora szerszego horyzontu myślowego nie tylko poprzez skupianie się na suchych faktach z życiorysu wodza III Rzeszy, ale też dokładne przeanalizowanie ram jego procesu decyzyjnego z równoczesnym nakreśleniem tła sytuacyjnego oraz krótką analizę psychologiczną osobowości dyktatora. Longerich skupia się również na strukturze stworzonego przez Hitlera aparatu władzy, ściśle dostosowanego do jego potrzeb i predyspozycji, mającego mu zapewnić pozycję niepodważalnego władcy tworzonego przezeń imperium.

Płynna narracja, bogaty zasób językowy oraz czytelna struktura sprawiają, że książka jest przystępna dla większości czytelników. Na plus należy zaliczyć też bardzo rozbudowaną bibliografię (z punktu widzenia polskiego czytelnika szkoda, że niemal wszystkie pozycje zostały wydane w obcym języku) oraz dużą liczbę przypisów odzwierciedlających bogaty materiał źródłowy, w oparciu o który autor przygotowywał swoje dzieło. Wśród minusów trzeba wymienić niewielkie błędy korektorskie.

Najnowsza biografia Adolfa Hitlera pióra Petera Longericha jest pozycją wartą uwagi i godną polecenia. Czytelnicy znajdą w niej wiele barwnych opisów, ciekawostek i faktów z życia politycznego twórcy i wodza III Rzeszy, ale też fakty z historii Niemiec w latach 1918–1945. Autor obala także wiele mitów funkcjonujących w dotychczasowej świadomości, jak chociażby o entuzjazmie narodu niemieckiego w momencie wybuchu wojny. Coś dla siebie znajdą też osoby lubujące się w analizowaniu wyników wyborczych, których krótkiej analizy z politologicznego punktu widzenia dokonał sam autor.

Podsumowując, można stwierdzić, że jest to pozycja dla miłośników historii, pasjonatów historii Niemiec, ale też dla tych, którzy pierwszy raz zgłębiają dzieje Republiki Weimarskiej i III Rzeszy. Żeby być uczciwym, należy też napisać, że w książce tej nie znajdziemy szczegółowych analiz potyczek wojennych z czasów II wojny światowej. Autor opisuje je na poziomie ogólnym. Dlatego miłośnicy historii wojskowości mogą czuć się zawiedzeni.

Plus minus:

Na plus:

+ objętość

+ płynna narracja i przejrzysty układ książki

+ nowe spojrzenie na podjęty temat

+ szeroki horyzont myślowy

+ obszerna bibliografia i materiał źródłowy

Na minus:

- drobne błędy korektorskie

Tytuł: Hitler. Biografia

Autor: Peter Longerich

Wydawca: Prószyński i S-ka

Rok wydania: 2017

ISBN: 978-83-8123-075-9

Liczba stron: 1296

Okładka: twarda

Cena: 99,90 zł

Ocena recenzenta: 10/10

^{Redakcja merytoryczna: Marcin Petrynko}

^{Korekta: Edyta Chrzanowska}