„Mity polityczne – wczoraj i dziś” – Gdańskie Debaty Obywatelskie

W ubiegły wtorek, w Ratuszu Głównego Miasta Gdańska odbyło się kolejne spotkanie z cyklu Gdańskich Debat Obywatelskich. Główny gość i prelegent, dr hab. Marcin Napiórkowski, opowiedział słuchaczom o roli mitów niepodległościowych we współczesnej kulturze oraz polskim społeczeństwie.

Marcin Napiórkowski / fot. gdansk.pl

Marcin Napiórkowski jest pracownikiem naukowym Uniwersytetu Warszawskiego oraz wykładowcą w Instytucie Kultury Polskiej UW. Jego zainteresowania badawcze oscylują wokół zagadnień semiotyki, strukturalizmu, pamięci zbiorowej czy koncepcji mitów współczesnych. Wśród polskich czytelników zasłynął swymi trzema ostatnimi książkami, tj. „Mitologia współczesna„ (2013), „Władza wyobraźni„ (2014) oraz „Powstanie umarłych. Historia pamięci 1944–2014„ (2014) . Miasto Gdańsk zaprosiło Marcina Napiórkowskiego do wygłoszenia prelekcji pt. ”Mity polityczne – wczoraj i dziś” podczas udziału w kwietniowej debacie z cyklu ”Niepodległa 1918-2018, Gdańskie Debaty Obywatelskie”.

Marcin Napiórkowski swoje wystąpienie oparł przede wszystkim na dwóch mitach niepodległościowych, które do dziś silnie oddziałują na „pamięć zbiorową„ oraz mentalność narodu polskiego. Są nimi wydarzenia związane z 11 listopada 1918 roku, pełniące rolę swoistego ”mitu założycielskiego” odrodzonej Rzeczpospolitej oraz postać Józefa Piłsudskiego, jako wielkiego obrońcy, bohatera i ojca narodu. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego opowiedział ponadto o społecznej potrzebie sensu, który nadają mity oraz o historycznych analogiach względem aktualnej sytuacji społeczno-kulturowo-politycznej.

Wielka Sala Wety Ratusza Głównego Miasta Gdańska / fot. mhmg.pl

Debata nad odrodzeniem Rzeczpospolitej Polski po 123. latach zaborów toczy się wśród historyków (i nie tylko) od wielu, wielu lat. W czasach II Rzeczpospolitej dzień 11 listopada był niemal apoteozowany, po wojnie odsunięty na bok kosztem 22 lipca, zaś od 1989 roku dzień ten jest albo eksponowany i wynoszony na przysłowiowe ołtarze, albo traktowany z lekceważeniem. Podobnie rzecz ma się z postacią Józefa Piłsudskiego, który w II Rzeczpospolitej otoczony był istnym kultem, po wojnie odsunięty na rzecz bohaterów komunistycznych, zaś w III Rzeczpospolitej Polskiej stosunek wobec niego stał się ambiwalentny – z jednej strony stanowi on uosobienie bohaterstwa i mądrości narodowej, z drugiej zaś – niepokornego, brutalnego marszałka bez wojskowego wykształcenia.

Marcin Napiórkowski puentował swoje wystąpienie konstatacją, iż mity zawsze były, są i będą potrzebne. Choć ich rola i wpływ na otaczającą nas rzeczywistość nie jest łatwa do uchwycenia, pewnym jest, iż pozwalają one nam, jako społeczeństwu, odnaleźć wspólny mianownik oraz pomagają wykreować państwowy sens istnienia. Niemniej podkreślić należy, iż niosą one za sobą także pewne niebezpieczeństwa, zwłaszcza, jeśli zostaną wykorzystane jako narzędzie manipulacji, legitymizacji władzy czy materiał propagandowy, kształtujący dziecięce umysły w okresie szkolnym.

Wielka Sala Wety Ratusza Głównego Miasta Gdańska / fot. mhmg.pl

Po prelekcji gościa głównego w Wielkiej Sali Wety Ratusza Głównego Miasta Gdańska odbyła się dyskusja, podczas której słuchacze mogli zadawać pytania Marcinowi Napiórkowskiemu na temat dzisiejszych analogii historycznych czy też roli mitów – głównie niepodległościowych – w kształtowaniu się współczesnej, otaczającej nas rzeczywistości.

Kolejne spotkanie Gdańskich Debat Obywatelskich odbędzie się 8 maja. Tego dnia profesor historii na Uniwersytecie Warszawskim, literaturoznawca oraz historyk prasy, Wiesław Władyka, wygłosi wykład pt. „Maj 1926 – utracone szanse polskiej demokracji”, zaś wszyscy uczestnicy spotkania będą mogli zabrać głos w dyskusji nad znaczeniem 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości.